درآمد عربستان از حجاج ایرانی چقدر است؟

آفتاب‌‌نیوز : هفته نامه صدا: «درآمد عربستان از حج چقدر است؟ ایرانی ها چقدر برای سفر به خانه خدا هزینه می کنند؟» با محاسبه های تقریبی می توان به اعداد رسید و پاسخ این سوالات را کشف کرد. اما نقل هایی که در شبکه های اجتماعی از این موضوع می شود بیشتر شکل خیالی دارد. پست ها و کامنت ها در شبکه های اجتماعی در مورد درآمد عربستان از حج وارد فاز احساسی شده است.
 
هر بار که چالشی جدید در سفرهای زیارتی به عربستان پیش می آید، در مورد درآمد این کشور از حج و پولی که از جیب ایرانی ها به خزانه عرب ها سرازیر می شود بحث های بسیاری می شود که بیشتر شبیه افسانه است. اما آمارها نشان می دهد که تعداد زائران ایرانی خانه خدا حتی در شرایطی که حج عمره با بالاترین ظرفیت در جریان بود، کمتر از تعداد مسافرت ایرانی ها به کشورهای همسایه غربی و جنوب خلجی فارس است.
 
در حال حاضر تنها یک درصد از درآمد توریسم عربستان مربوط به ایرانی ها است. میزان کل درآمد عربستان از حج نیز در مقابل مجموع درآمدهای این کشور از بخش های نفتی و غیرنفتی، رقم چندان بالایی محسوب نمی شود به طوری که برآوردها نشان می دهد، ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی عربستان از محل گردشگری که همان مسافران مکه و مدینه است تامین می شود.
 
عربستان که تولید روزانه نفت خام خود را به ۱۰ میلیون و ۲۵۰ هزار بشکه رسانده است و از این میزان حدود ۷ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه صادرات روزانه دارد، اصلی ترین محل درآمد خود را بر طلای سیاه استوار کرده است. با این وجود دومین صنعت پول ساز عربستان صنعت گردشگری است که از محل زائران خانه خدا به حیات ادامه می دهد.
 
گزارش های رسمی نشان می دهد که درآمد عربستان از حج عمره و تمتع در سال ۲۰۱۴ میلادی، ۷۰ میلیارد ریال سعودی معادل ۱۸ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان بوده است. در آمد این کشور از محل فروش و صادرات نفت خام با نرخ فعلی طلای سیاه حدود ۲۰۰ میلیارد دلار برآورد می شود. با این حساب در زمان اوج قیمت نفت درآمد ۵۰۰ میلیارد دلاری نیز عاید این کشور شده است.
 
هرچند سهم درآمد حج از تولید ناخالص داخلی عربستان حدود ۳ درصد برآورد شده است اما رقم نزدیک به ۱۹ میلیارد دلاری معادل نیمی از درآمد صادرات غیرنفتی ایران است.
 
از طرف دیگر ورود سالانه ۷ میلیون زائر حج عمره و تمتع به عربستان، عایدی های غیرمستقیم نیز برای این کشور دارد. زائران به خصوص ایرانی ها در بازارهای این کشور نیز نقش پررنگی دارند و دلارهای زیادی را برای خرید سوغات هزینه می کنند. این موضوع به افزایش تقاضا در اقتصاد عربستان و رونق آن کمک کرده است. صنعت توریسم عربستان سعودی به دومین صنعت بزرگ و قدرتمند این کشور تبدیل شده و هشت درصد کل مشاغل این کشور به این بخش محدود می شود.
 
هزینه ایرانی ها در عربستان
 
حضور ایرانی ها در عربستان با توقف حج عمره محدود شده است تا عملا هزینه ها محدود به کمی بیش از ۶۰ هزار زائر حج تمتع شود. مجموع زائران حج تمتع از ۱۸۰ کشور جهان به ۲ میلیون نفر می رسد. زمانی که اعزام حج عمره از ایران جریان داشت، سالانه حدود ۸۰۰ هزار ایرانی راهی سرزمین حجاز می شدند. بر این اساس با حساب هزینه ۲ میلیون تومانی برای اعزام هر نفر، یک هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان معادل ۵۰۰ میلیون دلار برای سفر عمره پرداخت می شد. با حساب هزینه یک میلیون تومانی به ازای هر نفر در این کشور نیز می توان مجموع درآمد عربستان از عمره ایرانی ها را سالانه ۲ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان معادل ۷۰۰ میلیون دلار برآورد کرد.
 
اعزام ۶۰ هزار نفر برای حج تمتع نیز با حساب هزینه ۱۲ میلیون تومانی به ازای هر نفر، مجموع درآمد عربستان از ایران ۷۲۰ میلیارد تومان معادل ۲۱۰ میلیون دلار می شود. با این حساب در زمان برقراری عمره و تمتع در طول سال درآمد عربستان از سفر ایرانیان به این کشور ۹۰۰ میلیون دلار برآورد می شود که این رقم با احتساب هزینه های سفر و همچنین هزینه های جانبی برای خرید در عربستان است.
 
اگر تنها هزینه های سفر محاسبه شود مجموعا حدود ۷۰۰ میلیون دلار از مجموع درآمد ۱۹ میلیارد دلاری عربستان ار حج مربوط به ایران است. با این حساب حدود ۳.۵ درصد از درآمد توریسم مذهبی عربستان مربوط به ایران بوده است. در حال حاضر که تنها حج تمتع برای ایرانیان برقرار است در آمد عربستان از سفر ایرانیان به حدود ۲۰۰ میلیون دلار در سال می رسد که حدود یک درصد از کل درآمد توریسم مذهبی عربستان است.
 
این در حالی است که در طول سال گذشته حدود ۲ میلیون ایرانی برای سیاحت راهی سفر ترکیه شده اند. با میانگین هزینه ۲ میلیون تومانی برای هر نفر، ۴ هزار میلیارد تومان سالانه از سوی ایرانی ها در ترکیه هزینه می شود که معادل۱.۱ میلیارد دلار است. این رقم از اوج زمان عزیمت زائران ایران به حج عمره و تمتع بیشتر است. سفیر ترکیه در ایران میزان سفر ایرانی ها به ترکیه در سال ۲۰۱۳ را ۶ میلیون نفر اعلام کرده است که این رقم شامل همه مسافرت ها نظیر ترانزیت ها می شود اما تعداد توریست های ایرانی در ترکیه طی یک سال از ۲ میلیون نفر عبور کرده است.
 
توریسم مذهبی در عربستان
 
در حال حاضر اما مصر، پاکستان و الجزایر بیشتر زائر عمره را دارند. بنا بر اعلام وزارت حج عربستان، در موسم حج تمتع سال گذشته، کشورهای اندونزی با ۱۶۸ هزار، پاکستان با ۱۴۳ هزارو ۳۶۸، ایران با ۶۱ هزار و ۶۷۷، ترکیه با ۵۹ هزار و ۲۰۰، مراکش و سودان با ۲۵ هزار و ۶۰۰ و عراق با ۲۵ هزار و ۱۷۲ نفر، بیشترین سهم را در میان زوار داشته اند.
 
طبق اعلام بانک جهانی در سال ۲۰۱۲ میلادی، عربستان نوزدهمین کشور پربازدید جهان بود. در دسامبر ۲۰۱۳، عربستان سعودی برای نخستین بار در تاریخ این کشور، از آغاز صدور ویزای توریستی با مقاصد غیرزیارتی خبر داد. این کشور همچنین قصد دارد با توسعه زیرساخت ها، بر ظرفیت توریسم خود بیفزاید.
 
پول حج کجا هزینه می شود؟
 
براساس گفته های مقامات عربستانی بیشتر درآمد این کشور از حج، صرف توسعه و نگهداری از حرمین شریفین می شود. همچنین بخشی از این درآمد صرف موسسات خیریه می شود.
 
هرچند برخی رسانه ها همچون پرس تی وی، گزارش داده اند که انتشار اسناد محرمانه در انگلیس نشان می دهد کل درآمد عربستان از حج، تحت کنترل انگلیسی ها قرار دارد. علاوه بر این پرس تی وی مدعی است اسنادی که از سوی دولت انگلیس منتشر شده حکایت از آن دارد که ملک عبدالعزیز بنیانگذار کشور پادشاهی سعودی، در زمان حکومت خود بخشی از این پول را در اختیار می گرفته است