همه ابهام ها درباره آزمون خبرگان؛ اجتهاد سیدحسن خمینی با چه شرایطی احراز خواهد شد؟/پرونده
آزمون اجتهاد تنها راه احراز صلاحیت علمی کاندیداهای خبرگان ؟!
اینکه چه کسانی باید در آزمون خبرگان شرکت کنند و اینکه آیا آزمون اجتهاد تنها راه احراز اجتهاد کاندیداهای خبرگان می تواند باشد مهم ترین سوالاتی بود که همه منتظر شنیدن پاسخی روشن درباره آنها از اعضای شورای نگهبان بودند. هرچند با کنار هم گذاشتن پاسخ های اعضای شورای نگهبان ابهام ها دراینباره افزوده شد.
در همین راستا نجات‌الله ابراهیمیان، سخنگوی شورای نگهبان نهم دی ماه در گفت و گویی اعلام کرد: "اگر کسی قبلا اجتهادش ثابت شده باشد، از آزمون کتبی معاف است". ابراهیمیان اگرچه گفت "قاعده کلی این است که همه نامزدهای خبرگان باید در آزمون کتبی شرکت کنند" اما با استناد به سخنان آیت الله مومن از فقهای شورای نگهبان این را هم گفت که راه های دیگری برای احراز اجتهاد نامزدهای خبرگان وجود دارد. آنجا که گفت: " ممكن است به تشخيص فقهاي شوراي نگهبان فردي آنقدر اقتدار علمي داشته باشد كه براي آنها (فقهای شورای نگهبان) اجتهادش مسلم باشد و ديگر نيازي به آزمون نداشته باشند. همان‌طور كه آيت‌الله مومن هم در مصاحبه‌اي كه چندي پيش داشته‌اند اعلام كردند كه اگر فردي در جايگاه مرجع تقليد يا نزديك به آن باشد ديگر ضرورتي به امتحان ندارد، منتهي ملاك تشخيص اين موضوع خود فقهاي شوراي نگهبان هستند."(اینجا)
اشاره ابراهیمیان به این سخنان آیت الله مومن است که 24 آذرماه گفته بود: آزمون اجتهاد در قانون تعیین شرایط اعضای خبرگان نیامده است. مرجع تشخیص دارا بودن شرایط فوق فقهای شورای نگهبان هستند یعنی فقهای شورای نگهبان باید تشخیص بدهند که فرد این شرایط را دارد یا خیر. گاهی کسی که ثبت‌نام می‌کند از ما هم فاضل‌تر بوده است و ما نیز او را می‌شناسیم، بنابراین این فرد نیازی به امتحان دادن ندارد. یا کسی است که ما آشنایی با او نداریم اما در حوزه تدریس می‌کند، نوارهای جلسات درس او نیز موجود است، خوب هم درس می‌دهد، ملا است و در مسائل سیاسی هم اظهارنظر کرده و مواضعش روشن است؛ این فرد هم نیازی به امتحان اجتهاد ندارد. وقتی فقهای شورای نگهبان تشخیص بدهند که یک فرد علمیت و همه شرایط را دارد یعنی یک ارتباط علمی با او داشته باشند و برایشان اجتهاد و صلاحیت فرد ثابت شود دیگر نیازی به آزمون اجتهاد نیست. تاکنون همینطور بوده است و در دوره اخیر مجلس خبرگان هم مواردی را داشتیم که لازم نبوده امتحان گرفته شود. (اینجا)
اما در همین حال و با بالاگرفتن گمانه زنی ها و اینکه آیا چهره های شناخته شده ای همچون سیدحسن خمینی نیز برای احراز صلاحیت علمی شان باید در آزمون اجتهاد شرکت کنند یا خیر شورای نگهبان اطلاعیه ای درباره شرایط کسانی که باید در آزمون علمی این شورا شرکت کنند را دهم دی ماه منتشر کرد. در این اطلاعیه تاکید شده بود: همه ثبت نام کنندگان در انتخابات خبرگان به جز 1. اعضای فعلی مجلس خبرگان، 2. کسانی که قبلا در این آزمون شرکت کرده و قبول شده باشند و 3. کسانی که در آزمون 15 شهریور ماه امسال شرکت کرده اند (چه قبول شده باشند و چه نشده باشند) باید در آزمون خبرگان شرکت کنند. (اینجا) در این اطلاعیه برای عدم شرکت کسانی که در این سه دسته جای ندارند اما جز آن دسته از افرادی هستند که آیت الله مومن به آنها اشاره کرده بود، استثنایی وجود نداشت. استثنایی که به صورت کلامی در اظهارات اعضای شورای نگهبان بر آن تاکید می شد.
از جمله دو روز بعد سیامک ره پیک معاون اجرایی شورای نگهبان و سخنگوی هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات اگرچه تاکید کرد: در رابطه با این آزمون مصلحت سنجی از سوی شورای نگهبان وجود ندارد. اما این را هم گفت که "طبق قانون مجلس خبرگان تشخیص شرایط نمایندگان و داوطلبان بر عهده فقهای شورای نگهبان است. البته افرادی هستند که مسلما شرایط اجتهاد را دارند مانند اساتید بزرگ که در سطح عالی هستند و هیچ تردیدی در شرط علمی آنها وجود ندارد. اما کسانی که این شرط احراز در آنها محرز نیست ابزار تشخیص احراز بر عهده فقهای شورای نگهبان است. در واقع چندین دوره است که این احراز از طریق آزمون انجام می‌شود ..." ره پیک در عین حال تاکید کرد که اگر فردی در آزمون شرکت نکند خودش را از احراز شرط محروم کرده است.
ره پیک با وجود این سخنان اما باز هم بر اطلاعیه شورای نگهبان تاکید کرد و گفت: برای حضور در آزمون اطلاعیه صادر شد که چه گروهی می توانند در این آزمون شرکت کنند و این تقسیم را فقهای شورای نگهبان انجام دادند بدین معنی که هر کس در این تقسیم قرار گرفته می تواند در این آزمون شرکت کند و هر کس در این تقسیم قرار نگرفته نمی تواند در این آزمون شرکت کند لذا شورای نگهبان برای هیچ کس استثنا قائل نیست. (اینجا)
با وجود اینکه در اطلاعیه شورای نگهبان به جز سه بند عنوان شده هیچ استثنایی برای شرکت در آزمون وجود نداشت اما سیزدهم دی ماه نجات الله ابراهیمیان سخنگوی شورای نگهبان به روزنامه فرهیختگان گفت: "اگر کسی از آقایان کاندیداها جزء شخصیت‌های شناخته شده حوزه باشد که اعضای شورای نگهبان به اجتهادش شهادت دهند ممکن است از امتحان معاف شود. قاعده آقای مومن هم اعلام کردند که اگر خود این آقایان (فقهای شورای نگهبان) به این نتیجه برسند که کسی مجتهد است به آن ترتیب اثر می‌دهند." او در پاسخ به این سئوال که فقهای شورای نگهبان چگونه به این موضوع می‌رسند که کسی مجتهد است هم گفته بود "ممکن است شاگردان آنان باشند، از همدرسان آنان باشند یا حتی از هم‌مباحثه‌های علمی آنان باشند. به هر حال شیوه‌های مختلفی برای کار وجود دارد. در هر حال اگر آقایان فقها به این موضوع برسند که کسی به درجه اجتهاد رسیده است آن فرد استثنا خواهد بود و نیازی به شرکت در آزمون ندارد".
یک روز مانده به برگزاری آزمون خبرگان هم نجات الله ابراهیمیان سخنگوی
شورای نگهبان درباره اینکه به جز کسانی که در اطلاعیه شورای نگهبان آمده بود نیازی
به شرکت در آزمون ندارند، آیا افراد دیگری هستند که به آزمون دعوت نشده باشند،
اظهار کرد: افرادی که اکنون عضو خبرگان هستند یا قبلا عضو بوده اند، یا
کسانی که قبلا در آزمون پذیرفته شده‌اند، حتي اگر عضو خبرگان نشده باشند، نیازی به
حضور در آزمون فردا ندارند. علاوه بر اینها اگر کسی هیچکدام از این ویژگی‌ها را
نداشته باشد، اما اقتدار علمی داشته باشد، به طوری که این اقتدار توسط فقهای شورای
نگهبان بدون آزمون قابل احراز باشد، به گفته آقای مومن تایید صلاحیت علمی ایشان
منتفی نیست. در این اظهارات ابراهیمیان در
مقایسه با اطلاعیه شورای نگهبان اعضای دوره های قبل مجلس خبرگان هم از آزمون
خبرگان معاف شده بودند.
ابراهیمیان همچنین در آن گفت و گو در پاسخ به این سوال که اگر داوطلبی
شرایط ذکر شده در اطلاعیه شورای نگهبان را نداشته باشد و در آزمون فردا نیز شرکت
نکند، به منزله انصراف او از کاندیداتوری است، تصریح کرد: اگر کسانی در آزمون
شرکت نکنند، منصرف تلقی نمی‌شوند، اما چون ابزار کنترل صلاحیت از فقهای شورای
نگهبان گرفته می‌شود، به منزله عدم احراز صلاحیت محسوب می‌شود. (اینجا)
اما اظهارات سخنگوی شورای نگهبان بعد از برگزاری آزمون دوچندان بر ابهامات ایجاد شده اضافه کرد. ابراهیمیان در گفت و گوی ویژه خبری درباره عدم حضور سیدحسن خمینی و بیش از ۱۰۰ داوطلب مجلس خبرگان رهبری در آزمون خبرگان گفت عدم حضور این اشخاص راه احراز اجتهاد را مسدود کرد. (اینجا) این سخنان او علاوه بر آنکه ناقض سخنان پیشین خودش بود در تناقض با اظهارات آیت الله مومن عضو فقهای شورای نگهبان هم قرار داشت.
اما جالب آنکه ابراهیمیان یک بار دیگر با نقض این اظهارات خود روز گذشته 17 دی ماه در پاسخ به این پرسش که آیا شرکت نکردن در آزمون خبرگان به معنی رد صلاحیت است یا خیر؟ گفت: بنا بر اعلام نظر آیت الله مومن عضو فقهای مجلس خبرگان رهبری، ممکن است در ادامه بررسی صلاحیت ها، داوطلبی که در آزمون شرکت نکرده است، شرایط اجتهادش محرز شود و بتواند در ادامه مسیر انتخابات حضور داشته باشد. (اینجا)
نحوه اطلاع رسانی کاندیداها چگونه بوده است؟
اما گذشته از شرایط کسانی که باید در آزمون خبرگان شرکت می کردند، نحوه اطلاع رسانی به شرکت کنندگان در آزمون هم با ابهاماتی مواجه بود. سیزدهم دی ماه یعنی سه روز مانده به تاریخ آزمون اجتهاد کانیداهای خبرگان، سیامک ره پیک معاون اجرایی و امور انتخابات شورای نگهبان گفت: لیست اسامی شرکت‌کنندگان در آزمون علمی انتخابات خبرگان به مرجع برگزارکننده امتحان، اعلام شده است. او گفت که : "امروز همکاران ما مشغول اعلام اسامی به افراد بودند که قاعدتا تا کنون اعلام صورت گرفته است".(اینجا)
همان روز نجات الله ابراهیمیان سخنگوی شورای نگهبان هم به روزنامه فرهیختگان گفت که "به همه داوطلبان خبر دادند که بیایند و در آزمون شرکت کنند. او بدون اینکه نامی از افراد ببرد گفته بود "داوطلبان خودشان مطلع هستند که برای شرکت در آزمون دعوت شده‌اند یا نه. دعوتنامه شرکت در آزمون خبرگان را آقایان فقهای شورای نگهبان برای تک‌تک داوطلبان می‌فرستند."
با این وجود اما چهاردهم دی ماه سام سوادکوهی از اعضای حقوقدان شورای نگهبان اعلام کرد که از 801 نفر کاندید انتخابات خبرگان 537 نفر به آزمون اجتهاد دعوت شده اند. (اینجا) سوادکوهی در اظهار نظر دیگری هم گفت که از 264 داوطلبی که به آزمون دعوت نشده‌اند عده ای افرادی هستند که اجتهاد آنان برای شورای نگهبان احراز شده و مابقی افرادی هستند که مدارکشان کافی نبوده است. (اینجا) پس از او هم سیامک ره پیک معاون اجرایی و امور انتخابات شورای نگهبان تصریح کرد: شورای نگهبان تاریخ برگزاری آزمون و اینکه چه افرادی می‌توانند در آزمون حضور داشته باشند را مکررا از طریق رسانه‌ها اعلام کرده بود، اما برای اطمینان بیشتر از طریق سامانه پیام کوتاه داوطلبان برای حضور در آزمون علمی 15 دی ماه دعوت شدند. (اینجا)
در همین حال نجات الله ابراهیمیان سخنگوی شورای نگهبان درباره نحوه دعوت کاندیداها به آزمون اجتهاد که به گفته سيامک ره پيک از طريق سامانه پيام کوتاه بوده است، اظهار کرد: نحوه دعوت باید به نحوی باشد که قابل اثبات و بررسی باشد؛ اما من اطلاع دقیقی ندارم که دعوت ها چگونه صورت گرفته است. وی درباره کسانی که می گویند دعوتنامه به دستشان نرسیده است نیز بیان کرد: چنین ادعایی تاکنون به دست ما نرسیده است، اما اگر به دست ما برسد، در خور بررسی است. (اینجا)
او سپس در روز برگزاری آزمون با رد اظهارات قبلی خود و سیامک ره پیک درباره ارسال دعوتنامه برای تک تک افرادی که باید در آزمون شرکت کنند گفت: هیچ دعوتنامه شخصی برای داوطلبان نمایندگی خبرگان رهبری ارسال نشده است.ما هیچ دعوتنامه شخصی برای هیچ کدام از داوطلبان نمایندگی در مجلس خبرگان رهبری جهت شرکت در آزمون علمی خبرگان ارسال نکرده‌ایم. ابراهیمیان این را هم گفت که: شورای نگهبان فقط در اطلاعیه‌ای عمومی از همه کسانی که برای نمایندگی خبرگان رهبری ثبت‌نام کرده و نیاز به امتحان داشتند، دعوت کرد تا در این آزمون شرکت کنند. ابراهیمیان در عین حال گفت: البته دو روز پیش از سوی شورای نگهبان پیامکی به شماره تلفن‌های همراهی که در فرم ثبت‌نام قید کرده بودند درباره زمان و تاریخ آزمون علمی خبرگان رهبری اطلاع‌رسانی کردیم. (اینجا)
چه کسانی برای شرکت در آزمون دعوت شدند؟
دعوت از سیدحسن خمینی و ارسال پیامک برای شرکت در آزمون برای او از دیگر ابهامات آمزون خبرگان است. یک روز مانده به برگزاری آزمون خبرگان سام سواد کوهی عضو حقوقدان شورای نگهبان از دعوت آیت‌الله امجد و سید حسن خمینی به آزمون خبرگان خبرداده بود. (اینجا) پس از آن هم در روز برگزاری آزمون خبرگزاری نسیم به نقل از مسئولان شورای نگهبان مدعی شد برای سیدحسن خمینی نیز همچون سایر افراد فراخوان شده به امتحان، پیامک دعوت ارسال شده بود و شورای نگهبان برای هیچ کاندیدایی امتیاز خاصی برای اطلاع رسانی به‌شیوه خاص مدنظر نداشته است.(اینجا)
اما همان روز سید على خمینى گفت که براى برادرش سیدحسن دعوتنامه آزمون خبرگان ارسال نشده است. او همچنین از عدم دعوت آیات موسوی بجنوردی، امجد، غروی، اعرافی، شاه آبادی، بنایی و سعیدی برای شرکت در آزمون خبرگان خبر داد.(اینجا)
حالا با مرور آنچه اعضای شورای نگهبان طی این چند روز گذشته بیان کرده اند این سوالات وجود دارد که آیا ممکن است به جز سه گروهی که در اطلاعیه شورای نگهبان ذکر شده افراد دیگری هم وجود داشته باشند که اجتهاد آنها از راهی غیر از آزمون به اثبات برسد؟ آیا سیدحسن خمینی، امجد، غروی، اعرافی و ... و بزرگانی از این دست در این دسته جای می گیرند که اجتهاد آنها به شیوه ای غیر از آزمون احراز خواهد شد؟ آیا سیدحسن خمینی با پیامک به آزمون دعوت شده بود؟ آیا غیبت او و چهره هایی نظیر او به منزله عدم احراز صلاحیت آنها خواهد بود؟ . اظهارات چندگانه اعضای شورای نگهبان پاسخ به این سوالات را با ابهام مواجه کرده است.
