سفر داود اوغلو به ایران/ فصلی نوین در تعامل منطقه ای
سفر کوتاه ولی بسیار فشرده احمد داوداوغلو نخست وزیر ترکیه به تهران در شرایط بسیار حساسی که بعد از یک دوره افت در گفت و گوهای راهبردی بین دو کشور بزرگ و قدرتمند منطقه، شروع دوران پسابرجام، برگزاری انتخابات در ایران و ترکیه و برقراری آتش بس در سوریه انجام گرفت، از هر حیث قابل تامل و ارزشمند ارزیابی است.
آفتاب‌‌نیوز : احمد داوداوغلو بعد از پیروزی حزب متبوعش یعنی حزب عدالت و توسعه در انتخابات 10 آبان ماه گذشته و تشکیل دولت جدید در آنکارا، اولین سفر رسمی خود به جمهوری اسلامی ایران را انجام داد.
وی جمعه شب در راس یک هیات بلند پایه سیاسی و اقتصادی متشکل از 5 وزیر کابینه، یعنی وزرای اقتصاد، توسعه، انرژی، گمرک و تجارت و حمل و نقل و ارتباطات، 160 تن از کارآفرینان ترکیه ای، افزون بر 30 تن از اصحاب رسانه ای و کارشناسان و مسئولان نهادهای دولتی، به تهران رفت و دیدارهای رسمی خود را روز شنبه انجام داد.
نخست وزیر ترکیه در تهران مورد استقبال گرم اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری قرار گرفت و بعد از دیدارهای دو جانبه، مذاکرات هیاتهای رسمی با شرکت جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان صورت گرفت.
داوداوغلو بعد از گفت و گوهای فشرده هیاتهای دو کشور برای ترسیم نقشه راه روابط اقتصادی و تجاری ایران و ترکیه، از سوی دکتر حسن روحانی ریاست جمهوری اسلامی ایران به حضور پذیرفته شد که این دیدار قریب به دو ساعت با محوریت بحران سوریه انجام شد.
نخست وزیر ترکیه پیش از حرکت به تهران، در فرودگاه آنکارا گفته بود که فرصت دیدار با مقام معظم رهبری نیز خواهد داشت که بعد از بازگشت وی از تهران، اعلام شد چون آیت الله خامنه ای برای شرکت در مراسم تشییع جنازه آیت الله واعظ تبسی در تهران حضور نداشتند، این ملاقات صورت نگرفت.
اما اظهارات داوداوغلو و بازتاب بسیار گسترده این سفر مهم در رسانه های ترکیه نشان می دهد که هیات بلند پایه ترکیه از دستاوردهای این سفر، توافق های به عمل آمده و رهیافت مقام های بلند پایه کشورمان در تعامل با هیات ترکیه، خرسند است و تا جایی که بیشتر رسانه های نزدیک به دولت از این سفر به عنوان شروع فصلی نوین در مناسبات راهبردی ایران و ترکیه ذکر کرده اند.
برخی از کارشناسان روابط بین المللی با اشاره به شرایط دوره ای حاکم بر منطقه خاورمیانه به ویژه شروع یک دوره آتش بس موقت در سوریه طی 5 سال جنگ و خونریزی شدید، اجرایی شدن برجام و بازگشت قدرتمندانه ایران به صحنه بین المللی با رفع تحریم های ظالمانه، برگزاری دو انتخابات عمومی پی در پی در ترکیه و تقویت قدرت حزب عدالت و توسعه در صحنه سیاست داخلی و همچنین برگزاری موفقیت آمیز دو انتخابات مهم خبرگان و شورای اسلامی در ایران، زمانبندی سفر داوداوغلو به تهران را بسیار حساب شده و بجا و به موقع ارزیابی می کنند.
هرچند برخی از کارشناسان روابط بین المللی از دیرکرد آنکارا در رهیافت تعاملی با ایران در حل بحران سوریه انتقاد کرده و گفته اند اگر آنکارا این رویکرد را 5 سال پیش می داشت، اکنون شاهد یک کشور کلنگی در سوریه و کشته شدن صدها هزار نفر نمی بودیم. اما همین کارشناسان ابراز عقیده می کنند که رویکردی عملگرایانه به حل بحران سوریه و تعامل دو کشور بزرگ منطقه و تاثیر گذار در سوریه و به گفته داوداوغلو اجازه ندادن به دخالت قدرتهای فرامنطقه ای در مساله، تحول و فرصت بسیار مهمی برای شروعی نوین در همکاریهای منطقه ای و مبارزه با تروریسم و افراط گری است که باید با حساسیت و جدیت این رویکرد را مورد حمایت قرار داد.
رسانه های ترکیه توافق های سیاسی تهران و آنکارا را در 5 مورد برجسته کرده اند که عبارتند از تلاش دوجانبه برای پایدار کردن آتش بس موقت در سوریه، تاکید بر حفظ تمامیت ارضی سوریه، مبارزه با تروریسم و افراط گرایی در منطقه، افزایش سطح نمایندگی آحاد مردم سوریه در مدیریت آتی این کشور.
به نوشته ان رسانه ها، داوداوغلو در تهران تصریح کرد که برای خاتمه دادن به درگیری های قومی و مذهبی و جنگ برادری، یافتن رهیافت های مشترک میان ایران و ترکیه بسیار حائز اهمیت است. رسانه های ترکیه نیز این سخن نخست وزیر ترکیه را که گفته است: نمی توانیم سرنوشت منطقه را به نیروهای فرامنطقه ای واگذار کنیم، حایز اهمیت دانسته اند.
داوداوغلو در سخنان خود در تهران، اقتصاد ایران و ترکیه را مکمل یکدیگر توصیف کرد و گفت: اگر می خواهیم دوره جدید با روابط قوی آغاز کنیم، باید دو کشور به لحاظ اقتصادی و سیاسی مکمل همدیگر باشند. ما باید در یک صف قرار بگیریم و ظرفیت های خود را در حد عالی با هدف اولویت برای رقابت با اقتصاد جهانی بکار ببریم. ترکیه دورازه ورود ایران به اروپا و ایران دروازه ورود ترکیه به آسیا است. ترکیه و ایران دو بازار پرتحرک منطقه هستند. نظام بانکی دو کشور به منظور حمایت از سرمایه گذاری ها در دوره آتی وارد عمل خواهند شد.
داوود اوغلو گفت: ما به عنوان دو کشور ایران و ترکیه شاید دیدگاه های متفاوتی در خصوص بعضی موضوعات داشته باشیم، ولی نمی توانیم تاریخ و جغرافیای خود را تغییر دهیم. ما همسایه دیرینه یکدیگر هستیم. جغرافیای دو کشور نیز متمم همدیگر است. چه در دیدار دوجانبه و چه در دیدار بین هیات های دو کشور، گام های مهمی در راستای نحوه شکل گیری دوره جدید برداشتیم. اگر ظرفیت وسیع در مناسبات دوجانبه را مورد ارزیابی قرار دهیم، گرد آمدن ما در بستر مشترک جهت جلوگیری از بی ثباتی، مقابله با تهدیدات تروریستی و خاتمه دادن به برادر کشی در منطقه آسان تر می شود.
به گزارش تارنمای رسمی حزب حاکم عدالت و توسعه، داوداوغلو رهبر این حزب در کنفرانس خبری مشترک با اسحاق جهانگیری گفت: به عنوان فردی که در گذشته تلاش های زیادی به عنوان وزیر خارجه ترکیه در خصوص مذاکرات هسته ای انجام داده است، می گویم که ترکیه همواره در این زمینه در کنار ایران قرار دارد. دوستی ها در روزهای سخت مشخص می شود. لغو تحریم ها علیه ایران، بیش از هر کشور دیگر، ترکیه را خشنود کرد.
وی افزود: از اینکه مشاهده کرده است که دوستان ایرانی همکاری و همدلی کشورش با تهران در دوران تحریم ها را فراموش نکرده و تاکید کرده اند که این موضع ترکیه را فراموش نخواهند کرد، خوشحال است.
بنابر این گزارش داوود اوغلو گفت: تصمیم های مهمی در راستای همگرایی در زمینه های گردشگری، تجارت، حمل و نقل، اقتصاد اتخاذ کردیم. دو کشور به مانند قطعات پازل، متمم همدیگر هستند. در موضوع انرژی، ایران تولید کننده بزرگ و ترکیه مصرف کننده بزرگ و یک کشور ترانزیت مهم به شمار می آید. در زمینه گردشگری، ترکیه ششمین کشور بزرگ است. ایران نیز کشوری است که هنوز جاذبه های آن برای گردشگران ناشناخته است که می تواند بعد از شناسایی به یکی از جاذبه های بزرگ گردشگری منطقه تبدیل شود. غنای فرهنگی ایران نیز به اندازه منابع گاز طبیعی این کشور ارزشمند است و دسترسی دنیا به این ثروت، بسیار مهم است.
به تحلیل کارشناسان تصمیم دو طرف در احیای دوباره و منظم نشست های کمیسیون مشترک همکاریهای اقتصادی و تجاری ایران و ترکیه و برگزاری بیست و پنجمین نشست این کمیسیون در سال جاری میلادی در آنکارا به عنوان کمیسیونی که در واقع مکانیزمی جدی برای ترسیم نقشه راه همکاری های دو کشور در دوره جدید به شمار می آید، حکایت از عزم جزم مقام های بلندپایه دو کشور برای دادن تحرکی تازه به مناسبات اقتصادی و تجاری و مصون ساختن این روابط از تنش های سیاسی احتمالی بین دو کشور دارد.
به تحلیل همین کارشناسان نهادینه کردن روابط اقتصادی و تجاری، خود عامل بازدارنده جدی پیش روی شکنندگی در روابط سیاسی خواهد بود. هرچند که اخیرا نمونه های استثنایی آن در روابط آنکارا – مسکو دیده شده است.
روابط آنکارا و مسکو به دنبال سرنگونی یک فروند جنگنده روسی در مرز سوریه به یکباره بحرانی شد و روابط بسیار گسترده اقتصادی و تجاری این کشور با روسیه را بشدت تحت تاثیر قرار داد. تا جائی که به گفته برخی از ناظران، آنکارا را در پیگیری سیاست های خود با سوریه به آرایش های عجولانه ای چون دنباله روی از ماجراجویی های سعودی ها در منطقه و عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی سوق داد. اما همین ناظران ابتکار دولت داود اوغلو در تعامل با تهران در مسائل منطقه ای و به ویژه بازکردن باب گفت و گو در خصوص بحران سوریه را حایز اهمیت ارزیابی می کنند.
اما به هر روی، قراردادهای بین المللی بلند مدت بین کشورها همواره به عنوان یکی از عناصر نهادینه سازی روابط می تواند مورد ارزیابی قرار گیرد. ایران و ترکیه چنین قراردادی را در زمینه گاز دارند. در دوره جدید با رفع تحریم های بین المللی و ابراز علاقه شدید غرب به ایجاد تنوع در منابع تامین انرژی و استفاده از منابع عظیم انرژی کشورمان، ترکیه را به عنوان کشوری که در موقعیت ژئوپلیتیک حساسی در منطقه قرار دارد و در ادعای تبدیل شدن به یک مرکز بزرگ بین المللی پایانه انرژی می باشد، به نقش آفرینی و تعامل بیشتر انرژی با ایران سوق داده است. داوداوغلو برای نشان دادن اهمیتی که دولت متبوع وی به توسعه و تعمیق همکاری انرژی با ایران دارد، برات آلبایراق وزیر انرژی را همراه خود به ایران برد و گفت: قرار است بعد از برگزاری سومین نشست شورای عالی همکاری های راهبردی، سفرهای فشرده و متقابل میان وزرای انرژی، اقتصاد و حمل و نقل و ارتباطات و توسعه فشرده تر شود تا دو طرف نه تنها به هدف 30 میلیارد دلاری دست یابند، بلکه این رقم را تا 50 میلیارد دلار افزایش دهند.
به باور کارشناسان مهمترین راهکار در این زمینه اجرای خوب موافقت نامه تجارت ترجیحی بین دو کشور است. ترکیه امیدوار است که این موافقت نامه با توسعه دادن اقلام مشمول تجارت ترجیحی، زمینه ساز گذار به نظام بازار آزاد بین دو کشور شود.
در تحلیل نهایی می توان سفر داوداوغلو به تهران را که بعد از یک دوره گفت و گوها و برنامه ریزی های حساس دیپلماتیک و در زمانبندی بسیار حساسی انجام شد، به فال نیک گرفت و امیدوار بود با الگو گیری از پیروزی بزرگ دیپلماتیک ایران در اجرایی کردن برجام، فصل نوینی از همکاری های منطقه ای با پیشگامی دو کشور بزرگ و قدرتمند و در عین حال دو کشور همسایه با اشتراکات فراوان تاریخی، فرهنگی و قومی در حال شکل گیری است تا بیش از این اجازه دخالت های مغرضانه و ناشیانه قدرت های ارتجاعی و قدرت های فرامنطقه ای در خاورمیانه داده نشده و زمینه آشتی و بازگشت صلح و ثبات به منطقه فراهم شود.
وی جمعه شب در راس یک هیات بلند پایه سیاسی و اقتصادی متشکل از 5 وزیر کابینه، یعنی وزرای اقتصاد، توسعه، انرژی، گمرک و تجارت و حمل و نقل و ارتباطات، 160 تن از کارآفرینان ترکیه ای، افزون بر 30 تن از اصحاب رسانه ای و کارشناسان و مسئولان نهادهای دولتی، به تهران رفت و دیدارهای رسمی خود را روز شنبه انجام داد.
نخست وزیر ترکیه در تهران مورد استقبال گرم اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری قرار گرفت و بعد از دیدارهای دو جانبه، مذاکرات هیاتهای رسمی با شرکت جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان صورت گرفت.
داوداوغلو بعد از گفت و گوهای فشرده هیاتهای دو کشور برای ترسیم نقشه راه روابط اقتصادی و تجاری ایران و ترکیه، از سوی دکتر حسن روحانی ریاست جمهوری اسلامی ایران به حضور پذیرفته شد که این دیدار قریب به دو ساعت با محوریت بحران سوریه انجام شد.
نخست وزیر ترکیه پیش از حرکت به تهران، در فرودگاه آنکارا گفته بود که فرصت دیدار با مقام معظم رهبری نیز خواهد داشت که بعد از بازگشت وی از تهران، اعلام شد چون آیت الله خامنه ای برای شرکت در مراسم تشییع جنازه آیت الله واعظ تبسی در تهران حضور نداشتند، این ملاقات صورت نگرفت.
اما اظهارات داوداوغلو و بازتاب بسیار گسترده این سفر مهم در رسانه های ترکیه نشان می دهد که هیات بلند پایه ترکیه از دستاوردهای این سفر، توافق های به عمل آمده و رهیافت مقام های بلند پایه کشورمان در تعامل با هیات ترکیه، خرسند است و تا جایی که بیشتر رسانه های نزدیک به دولت از این سفر به عنوان شروع فصلی نوین در مناسبات راهبردی ایران و ترکیه ذکر کرده اند.
برخی از کارشناسان روابط بین المللی با اشاره به شرایط دوره ای حاکم بر منطقه خاورمیانه به ویژه شروع یک دوره آتش بس موقت در سوریه طی 5 سال جنگ و خونریزی شدید، اجرایی شدن برجام و بازگشت قدرتمندانه ایران به صحنه بین المللی با رفع تحریم های ظالمانه، برگزاری دو انتخابات عمومی پی در پی در ترکیه و تقویت قدرت حزب عدالت و توسعه در صحنه سیاست داخلی و همچنین برگزاری موفقیت آمیز دو انتخابات مهم خبرگان و شورای اسلامی در ایران، زمانبندی سفر داوداوغلو به تهران را بسیار حساب شده و بجا و به موقع ارزیابی می کنند.
هرچند برخی از کارشناسان روابط بین المللی از دیرکرد آنکارا در رهیافت تعاملی با ایران در حل بحران سوریه انتقاد کرده و گفته اند اگر آنکارا این رویکرد را 5 سال پیش می داشت، اکنون شاهد یک کشور کلنگی در سوریه و کشته شدن صدها هزار نفر نمی بودیم. اما همین کارشناسان ابراز عقیده می کنند که رویکردی عملگرایانه به حل بحران سوریه و تعامل دو کشور بزرگ منطقه و تاثیر گذار در سوریه و به گفته داوداوغلو اجازه ندادن به دخالت قدرتهای فرامنطقه ای در مساله، تحول و فرصت بسیار مهمی برای شروعی نوین در همکاریهای منطقه ای و مبارزه با تروریسم و افراط گری است که باید با حساسیت و جدیت این رویکرد را مورد حمایت قرار داد.
رسانه های ترکیه توافق های سیاسی تهران و آنکارا را در 5 مورد برجسته کرده اند که عبارتند از تلاش دوجانبه برای پایدار کردن آتش بس موقت در سوریه، تاکید بر حفظ تمامیت ارضی سوریه، مبارزه با تروریسم و افراط گرایی در منطقه، افزایش سطح نمایندگی آحاد مردم سوریه در مدیریت آتی این کشور.
به نوشته ان رسانه ها، داوداوغلو در تهران تصریح کرد که برای خاتمه دادن به درگیری های قومی و مذهبی و جنگ برادری، یافتن رهیافت های مشترک میان ایران و ترکیه بسیار حائز اهمیت است. رسانه های ترکیه نیز این سخن نخست وزیر ترکیه را که گفته است: نمی توانیم سرنوشت منطقه را به نیروهای فرامنطقه ای واگذار کنیم، حایز اهمیت دانسته اند.
داوداوغلو در سخنان خود در تهران، اقتصاد ایران و ترکیه را مکمل یکدیگر توصیف کرد و گفت: اگر می خواهیم دوره جدید با روابط قوی آغاز کنیم، باید دو کشور به لحاظ اقتصادی و سیاسی مکمل همدیگر باشند. ما باید در یک صف قرار بگیریم و ظرفیت های خود را در حد عالی با هدف اولویت برای رقابت با اقتصاد جهانی بکار ببریم. ترکیه دورازه ورود ایران به اروپا و ایران دروازه ورود ترکیه به آسیا است. ترکیه و ایران دو بازار پرتحرک منطقه هستند. نظام بانکی دو کشور به منظور حمایت از سرمایه گذاری ها در دوره آتی وارد عمل خواهند شد.
داوود اوغلو گفت: ما به عنوان دو کشور ایران و ترکیه شاید دیدگاه های متفاوتی در خصوص بعضی موضوعات داشته باشیم، ولی نمی توانیم تاریخ و جغرافیای خود را تغییر دهیم. ما همسایه دیرینه یکدیگر هستیم. جغرافیای دو کشور نیز متمم همدیگر است. چه در دیدار دوجانبه و چه در دیدار بین هیات های دو کشور، گام های مهمی در راستای نحوه شکل گیری دوره جدید برداشتیم. اگر ظرفیت وسیع در مناسبات دوجانبه را مورد ارزیابی قرار دهیم، گرد آمدن ما در بستر مشترک جهت جلوگیری از بی ثباتی، مقابله با تهدیدات تروریستی و خاتمه دادن به برادر کشی در منطقه آسان تر می شود.
به گزارش تارنمای رسمی حزب حاکم عدالت و توسعه، داوداوغلو رهبر این حزب در کنفرانس خبری مشترک با اسحاق جهانگیری گفت: به عنوان فردی که در گذشته تلاش های زیادی به عنوان وزیر خارجه ترکیه در خصوص مذاکرات هسته ای انجام داده است، می گویم که ترکیه همواره در این زمینه در کنار ایران قرار دارد. دوستی ها در روزهای سخت مشخص می شود. لغو تحریم ها علیه ایران، بیش از هر کشور دیگر، ترکیه را خشنود کرد.
وی افزود: از اینکه مشاهده کرده است که دوستان ایرانی همکاری و همدلی کشورش با تهران در دوران تحریم ها را فراموش نکرده و تاکید کرده اند که این موضع ترکیه را فراموش نخواهند کرد، خوشحال است.
بنابر این گزارش داوود اوغلو گفت: تصمیم های مهمی در راستای همگرایی در زمینه های گردشگری، تجارت، حمل و نقل، اقتصاد اتخاذ کردیم. دو کشور به مانند قطعات پازل، متمم همدیگر هستند. در موضوع انرژی، ایران تولید کننده بزرگ و ترکیه مصرف کننده بزرگ و یک کشور ترانزیت مهم به شمار می آید. در زمینه گردشگری، ترکیه ششمین کشور بزرگ است. ایران نیز کشوری است که هنوز جاذبه های آن برای گردشگران ناشناخته است که می تواند بعد از شناسایی به یکی از جاذبه های بزرگ گردشگری منطقه تبدیل شود. غنای فرهنگی ایران نیز به اندازه منابع گاز طبیعی این کشور ارزشمند است و دسترسی دنیا به این ثروت، بسیار مهم است.
به تحلیل کارشناسان تصمیم دو طرف در احیای دوباره و منظم نشست های کمیسیون مشترک همکاریهای اقتصادی و تجاری ایران و ترکیه و برگزاری بیست و پنجمین نشست این کمیسیون در سال جاری میلادی در آنکارا به عنوان کمیسیونی که در واقع مکانیزمی جدی برای ترسیم نقشه راه همکاری های دو کشور در دوره جدید به شمار می آید، حکایت از عزم جزم مقام های بلندپایه دو کشور برای دادن تحرکی تازه به مناسبات اقتصادی و تجاری و مصون ساختن این روابط از تنش های سیاسی احتمالی بین دو کشور دارد.
به تحلیل همین کارشناسان نهادینه کردن روابط اقتصادی و تجاری، خود عامل بازدارنده جدی پیش روی شکنندگی در روابط سیاسی خواهد بود. هرچند که اخیرا نمونه های استثنایی آن در روابط آنکارا – مسکو دیده شده است.
روابط آنکارا و مسکو به دنبال سرنگونی یک فروند جنگنده روسی در مرز سوریه به یکباره بحرانی شد و روابط بسیار گسترده اقتصادی و تجاری این کشور با روسیه را بشدت تحت تاثیر قرار داد. تا جائی که به گفته برخی از ناظران، آنکارا را در پیگیری سیاست های خود با سوریه به آرایش های عجولانه ای چون دنباله روی از ماجراجویی های سعودی ها در منطقه و عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی سوق داد. اما همین ناظران ابتکار دولت داود اوغلو در تعامل با تهران در مسائل منطقه ای و به ویژه بازکردن باب گفت و گو در خصوص بحران سوریه را حایز اهمیت ارزیابی می کنند.
اما به هر روی، قراردادهای بین المللی بلند مدت بین کشورها همواره به عنوان یکی از عناصر نهادینه سازی روابط می تواند مورد ارزیابی قرار گیرد. ایران و ترکیه چنین قراردادی را در زمینه گاز دارند. در دوره جدید با رفع تحریم های بین المللی و ابراز علاقه شدید غرب به ایجاد تنوع در منابع تامین انرژی و استفاده از منابع عظیم انرژی کشورمان، ترکیه را به عنوان کشوری که در موقعیت ژئوپلیتیک حساسی در منطقه قرار دارد و در ادعای تبدیل شدن به یک مرکز بزرگ بین المللی پایانه انرژی می باشد، به نقش آفرینی و تعامل بیشتر انرژی با ایران سوق داده است. داوداوغلو برای نشان دادن اهمیتی که دولت متبوع وی به توسعه و تعمیق همکاری انرژی با ایران دارد، برات آلبایراق وزیر انرژی را همراه خود به ایران برد و گفت: قرار است بعد از برگزاری سومین نشست شورای عالی همکاری های راهبردی، سفرهای فشرده و متقابل میان وزرای انرژی، اقتصاد و حمل و نقل و ارتباطات و توسعه فشرده تر شود تا دو طرف نه تنها به هدف 30 میلیارد دلاری دست یابند، بلکه این رقم را تا 50 میلیارد دلار افزایش دهند.
به باور کارشناسان مهمترین راهکار در این زمینه اجرای خوب موافقت نامه تجارت ترجیحی بین دو کشور است. ترکیه امیدوار است که این موافقت نامه با توسعه دادن اقلام مشمول تجارت ترجیحی، زمینه ساز گذار به نظام بازار آزاد بین دو کشور شود.
در تحلیل نهایی می توان سفر داوداوغلو به تهران را که بعد از یک دوره گفت و گوها و برنامه ریزی های حساس دیپلماتیک و در زمانبندی بسیار حساسی انجام شد، به فال نیک گرفت و امیدوار بود با الگو گیری از پیروزی بزرگ دیپلماتیک ایران در اجرایی کردن برجام، فصل نوینی از همکاری های منطقه ای با پیشگامی دو کشور بزرگ و قدرتمند و در عین حال دو کشور همسایه با اشتراکات فراوان تاریخی، فرهنگی و قومی در حال شکل گیری است تا بیش از این اجازه دخالت های مغرضانه و ناشیانه قدرت های ارتجاعی و قدرت های فرامنطقه ای در خاورمیانه داده نشده و زمینه آشتی و بازگشت صلح و ثبات به منطقه فراهم شود.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید