پایان خبرگان چهارم

آفتاب‌‌نیوز : مجلس خبرگان رهبری در این 33 سال تقریباً روزهای کم‌حاشیه‌ای را پشت سر گذاشته است. از همان 23 تیر 62 که مرحوم مشکینی توانست با 45 رأی در مقابل 13 رأی احمد آذری قمی به ریاست خبرگان برسد و هاشمی رفسنجانی نایب رئیس اول شد تا زمان درگذشت شیخ علی مشکینی یعنی 8 مرداد 1386 نفرات اول و دوم هیأت رئیسه ثابت بودند.

به گزارش ایسنا، مشکینی شیخ‌الرئیس بود و هاشمی رفسنجانی نایب رئیس اول. البته نایب رئیسی دوم در دوره اول با فوت ربانی املشی به ابراهیم امینی رسید و در دوره دوم و سوم هم امینی همچنان نایب رئیس دوم باقی ماند اما با کاندیدا نشدن امینی در دوره چهارم، محمد یزدی که برای اولین بار واد مجلس خبرگان می‌شد به نایب رئیسی این دوره رسید.

قصه خبرگان چهارم با سایر ادوار تفاوت داشت و یکی از خبرسازترین ادوار این مجلس بود. اگر تصمیم تاریخی خبرگان اول در انتخابات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به جانشینی امام راحل را خبرسازترین تصمیم (14 خرداد 68)، معرفی آیت‌الله منتظری به عنوان قائم مقام امام (ره) (آبان 64) و پذیرش استعفای او (فروردین 68) را اتفاقات مهم دوره اول خبرگان بدانیم بعد از آن انتخابات مختلف هیأت رئیسه در دوره چهارم از خبرسازترین فعالیت‌های خبرگان در طول این سال‌ها به حساب می‌آید.

چهارمین دوره مجلس خبرگان رهبری چهار رئیس مختلف را تجربه کرده است. دوره‌ای که انتخابات آن در 24 آذر 1385 برگزار شد و برای آنکه با انتخابات مجلس همزمان شود دو سال به عمر آن افزوده شد و برخلاف سیار ادوار 10 سال طول کشید. اولین اجلاسیه دوره چهارم اول اسفند 85 با پیام رهبر معظم انقلاب آغاز و نوزدهمین و آخرین اجلاسیه این دوره 18 و 19 اسفند 94 برگزار شد. دوره‌ای که سه‌شنبه این هفته (4 خرداد 95) با آغاز به کار دوره پنجم عملاً پایان خواهد یافت.

خبرگان چهارم کار خود را با ریاست آیت‌الله مشکینی، نایب رئیس اول و دوم هاشمی رفسنجانی و محمدی یزدی آغاز کردند و قربانعلی دری نجف‌آبادی و سیداحمد خاتمی نیز منشی هیأت رئیسه شدند، اما تنها پنج ماه پس از تشکیل دوره چهارم شیخ‌الرئیس همیشگی خبرگان در 8 مرداد 86 بعد از 25 سال ریاست درگذشت. روحانی مورد اعتمادی که در دهه 60 مسئول گزینش و اعزام قضات از سوی امام (ره) شد و در مجلس خبرگان قانون اساسی و شورای بازنگری قانون اساسی نیز حضور داشت.

با درگذشت شیخ علی مشکینی، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی که در غیاب رئیس مرحوم نیز ریاست جلسات سالانه را بر عهده داشت در انتخابات ریاست اسفند 87 شرکت کرد و توانست با کسب 51 رأی رقابت را از آیت‌الله یزدی که 26 رأی آورده بود ببرد و دومین رئیس خبرگان شود.

انتخابات هیأت رئیسه خبرگان هر دو سال یک بار برگزار می‌شود و نوبت بعدی در اجلاسیه 89 بود اما در این میان اتفاقات سال 88 باعث شد تا برخی سیاسیون در داخل و خارج مجلس خبرگان علیه ریاست هاشمی رفسنجانی بر این نهاد که طبق اصول 107، 108 و 111 قانون اساسی وظیفه انتخاب و نظارت بر رهبر را بر عهده دارد، موضع‌گیری‌هایی انجام دهند.

شیخ اعتدال که ایام پیش و پس از انقلاب اسلامی فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرده بود این بار نیز برای مصلحت نظام در آخرین لحظه از کاندیدا شدن برای ریاست خبرگان انصراف داد تا آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی که در انتخابات میان‌دوره‌ای به این مجلس راه یافته بود و برای اولین بار عبای خبرگان را بر تن می‌کرد خیلی زود شولای ریاست را هم بر دوش بیاندازد و سومین رئیس خبرگان چهارم لقب بگیرد.

با ریاست پدرخوانده جناح راست، محمد یزدی و سیدمحمود هاشمی شاهرودی نیز نواب رئیس اول و دوم شدند و دری نجف‌آبادی و احمد خاتمی نیز همچنان منشی هیأت رئیس باقی ماندند تا هیأت رئیسه یکپارچه در اختیار جامعتین قرار گیرد.

اما قصه ریاست خبرگان چهارم تمامی نداشت چرا که این ریاست به مهدوی کنی هم سازگار نبود و او بعد از کمتر از چهار سال ریاست ابتدا به کما رفت و چند ماه بعد در 29 مهر 93 درگذشت تا باز هم بحث ریاست خبرگان بالا بگیرد. تا برگزاری اجلاسیه اسفند 93 هاشمی شاهرودی ریاست موقت خبرگان را در دست گرفت و حتی در انتخابت ریاست کاندیدا هم اما چون هاشمی رفسنجانی، محمد یزدی و محمد مومن نیز کاندیدا شده بودند برای جلوگیری از تشتت آراء کنار کشید.

این‌بار در انتخابات هیأت رئیسه این محمد یزدی بود که در انتخاباتی که در طول ادوار خبرگان سابقه نداشت که به مرحله دوم کشیده شود در مرحله دوم با 47 أی توانست هاشمی رفسنجانی را که 26 رأی کسب کرده بود کنار زده و بر مسند ریاست خبرگان تکیه بزند تا خبرگان چهارم چهارمین رئیس عمامه سفید خود را نیز تجربه کند.

هاشمی شاهرودی و موحدی کرمانی نیز نواب رئیس اول و دوم شدند و دری نجف‌آبادی و احمد خاتمی کرسی منشی هیأت رئیسه را حفظ کردند.

از میان 86 نماینده خبرگان چهارم 10 نفر در طول این 10 سال از دنیا رفتند که شاید شاخص‌ترین آنها پس از مشکینی و مهدوی کنی، شیخ عباس واعظ طبسی بود که به خاطر کسالت حتی در انتخابات دوره پنجم نام نویسی نکرد و غروب 7 اسفند پس از آنکه رأی خود را صبح همان روز به صندوق انداخته بود به کما رفت و 14 اسفند دار فانی را وداع گفت.

علی‌محمد محمدی گیلانی (تهران)، ابوالقاسم خزعلی (خراسان رضوی)،‌ حسام‌الدین مجتهدی (کردستان)، حسین معصومی زرندی (کرمانشاه)، مختار امینیان (گیلان)، سیدحسن طاهری خرم‌آبادی (لرستان) و سیدصابر جباری (مازندران) دیگر خبرگانی بودند که در طول دوره چهارم از دنیا رفتند.

تغییر چهار رئیس در طول این 10 سال و برخی بحث‌ها بر سر ریاست از اتفاقات اصلی این دوره خبرگان بود که حالا عمر آن پایان یافته است. ریاست خبرگان تنها دو سال به شیخ محمد یزدی وفا کرد و رئیس اسبق قوه قضائیه در انتخابات دوره پنجم که هفتم اسفند 94 برگزار شد نتوانست در میان 16 منتخب نهایی تهران قرار گیرد.

به جز یزدی، محمدتقی مصباح یزدی و محمدباقر باقری کنی در تهران، ‌علی فلاحیان در خوزستان، حسن ممدوحی در کرمانشاه، علی رازینی در همدان،‌ حسن آقاشریعتی نیاسر در اصفهان، عبدالرحمان خدایی در کردستان، سیدمحمدتقی شاهرخی در لرستان و غلامعلی نعیم‌آبادی در هرمزگان از نمایندگان دوره چهارم هستند که آرای لازم را برای حضور در خبرگان پنجم به دست نیاورده‌اند.

32 چهره جدید در میان نمایندگان دوره پنجم خبرگان حضور دارند و این مجلس نسبت به دوره چهارم 38 درصد تغییر کرده است و دو کرسی نیز نسبت به ادوارگذشته به آن اضافه شده و با سهم جدید کرج، خبرگان پنجم 88 نفره خواهد بود.

صبح سه‌شنبه 4 خرداد اولین اجلاسیه رسمی پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری در محل مجلس قدیم برگزار خواهد شد و اولین دستور کار جلسه نیز انتخاب هیأت رئیسه خواهد بود. تاکنون گمانه‌زنی‌های زیادی درباره ریاست خبرگان صورت گرفته که البته هیچ کدام به طور قاطع تأیید نشده‌اند.

اکبر هاشمی رفسنجانی با داشتن رأی بالای دو میلیون و 300 هزار نفری در تهران و سابقه ریاست می‌تواند از گزینه‌های جدی باشد اما تاکنون برای رئیس شدن مجدد ابراز تمایل نکرده است.

از آیت‌الله ابراهیم امینی به عنوان گزینه‌ای که شباهت زیادی به مرحوم مشکینی دارد و مورد توافق دو جناح است نیز به عنوان یکی از کاندیداهای اصلی نام برده می‌شود ولی سن بالای امینی (92 سال) ممکن است او را از این کار منصرف کند. شاید سیدمحمود هاشمی شاهرودی از کسانی باشد که احتمال ریاستش بالاست و در کنار او می‌توان از محمد مومن که سال‌ها در هیأت رئیسه بوده و محمدعلی موحدی کرمانی که پس از فوت مرحوم مهدوی کنی جایگاه خاصی در جناح راست پیدا کرده و نامش در لیست جریان مقابل هم بوده است، نام برد.

محمد امامی کاشانی منتخب دوم تهران، حسن روحانی رئیس جمهور اعتدال‌گرا و صادق آملی لاریجانی رئیس جوان‌ قوه قضائیه از دیگر خبرگانی هستند که بالفعل می‌توانند به ریاست برسند اما اینکه برای ریاست بالقوه کاندیدا خواهند شد یا خیر هنوز مشخص نیست.

به هر روی سه‌شنبه با پایان دوره چهارم و آغاز رسمی دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری هیأت رئیسه جدید این مجلس مشخص خواهد شد. مجلس که شاید در طول سال تنها دو اجلاسیه در شهریور و اسفند برگزار می‌کند اما ممک ن است در بزنگاهی تاریخ بنا به وظایف قانونی خود تصمیمی از جنس تصمیم 14 خرداد 68 بگیرد.