شرایط انتخاب زبان دوم در مدارس

آفتاب‌‌نیوز : ترویج زبان انگلیسی و حتی کشیده‌شدن آموزش این زبان به مهدهای کودک، بی‌برنامه بودن کشور برای مقابله با گسترش فرهنگ بیگانه و توجه به تنوع در آموزش زبان‌های خارجی از جمله دغدغه‌های مقام معظم رهبری بودند که ماه گذشته در دیدار با فرهنگیان به مناسبت هفته معلم مطرح شدند.

به گزارش ایسنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محی‌الدین بهرام محمدیان، معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در پاسخ به پرسشی مبنی بر تصمیم وزارت آموزش و پرورش در راستای تحقق مطالبه رهبری در خصوص زبان‌های خارجی و همچنین علت طرح این دغدغه از سوی ایشان اظهار کرد: دقیقا نمی‌توانم قصد مقام معظم رهبری را بیان کنم زیرا به تمامی اطراف و اکناف نگاه ایشان مشرف نیستم.

وی افزود: اما به نظر بنده تذکر هوشمندانه‌ای بود نسبت به غفلتی که ما پس از یک توجه داشتیم. در سال‌های 71، 82 و همچنین 90 که سند تحول بنیادین نوشته شده است، دو رویکرد در آموزش زبان‌های خارجی دنبال شده است، نخست آنکه در مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش در سال 82 و 71 آمده است که باید زبان‌های خارجی متحول شود.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با اشاره به اینکه پس از این تاکیدات قانونی، ارائه آموزش زبان‌های خارجی برای پنج زبان انگلیسی، فرانسه، آلمانی، روسی و ایتالیایی در دستورکار قرار گرفت گفت: بنا بود این پنج زبان به صورت رنگین کمانی ارائه شود.

ارائه نیمه تجویزی و رنگین کمانی زبان‌های خارجی

محمدیان ادامه داد: از سوی دیگر در سند تحول بنیادین، رویکرد آموزش زبان‌های خارجی در نظام رسمی، نیمه تجویزی بود، به این معنا که انحصاری نیست و دانش آموز هر زبانی را می‌تواند انتخاب کند و ما آن را ارائه می‌کنیم. بنابراین می‌توان گفت توجه ما به این موضوع در قانون گذاری مشهود است و چند سالی آن را دنبال کردیم. حتی در سازمان پژوهش برای زبان‌های فرانسه، آلمانی، ایتالیایی و روسی کتاب تولید کردیم اما بعدها در این باره غفلت شد.

علت توقف ارائه زبان‌های خارجی در نظام آموزشی رسمی

وی با بیان اینکه غفلت اول این بود که ما به دانش آموزان را در جهت اجرای این مصوبه اطلاع رسانی کافی نداشتیم و عموم دانش آموزان متوجه نشدند که می‌توانند علاوه بر انگلیسی، زبان دیگری را انتخاب کنند. غفلت دوم آنکه آمایش سرزمینی به منظور نیازسنجی کشور به زبان های خارجی انجام ندادیم و سوم اینکه معلم متخصص این زبان‌ها را تربیت نکردیم.

معاون وزیر آموزش و پرورش افزود: در واقع قانون نوشته‌ایم و کتاب تولید کرده‌ایم اما از اطلاع رسانی، شناسایی میزان نیاز و تربیت معلم متخصص به اندازه نیاز غفلت کرده‌ایم و نتیجه این شد که علی‌رغم تاکید بر تنوع بخشی به آموزش زبان‌های خارجی و نیمه تجویزی‌ بودن ارائه آن در قوانین آموزش و پرورش، در عمل به آموزش انحصاری زبان انگلیسی روی آوردیم.

"تعطیلی زبان‌ انگیسی"، از فرمایشات رهبری استنباط نمی‌شود

محمدیان با بیان اینکه به همین خاطر مقام معظم رهبری تذکر دادند زبان خارجی منحصرا زبان انگلیسی نیست و آموزش و پرورش زبان‌های دیگر را نیز آموزش دهد گفت: برخی این فرمایشات را، "تعطیلی زبان انگلیسی" تفسیر کردند، در حالی که برداشت بنده از فرمایش رهبر معظم تعطیلی و محدودسازی زبان انگلیسی نیست و ایشان تذکر دادند که نسبت به آموزش زبان‌های دیگر نیز توجه داشته باشید.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ضمن تاکید بر اینکه ما معتقدیم برای آموزش زبان‌های خارجی باید به مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی بازگردیم گفت: این مصوبات بر نیمه تجویزی بودن ارائه زبان‌های خارجی تاکید دارد و ما باید زمینه آموزش رنگین کمانی آن را فراهم کنیم، به این معنا که علاوه بر آماده سازی محتوای خواندنی معلم متخصص تربیت و میزان نیاز خود را مشخص کنیم.

فعلا یکی دو کلاس آموزش زبان خارجی داریم

وی افزود: البته اکنون بسترها مهیا نیست و یکی دو کلاس آموزش زبان خارجی داریم که تعداد آن اندک و انگشت شمار است. در کانون زبان ایران، آموزش زبان فرانسه، اسپانیولی، روسی و ایتالیایی ارائه می‌شود اما بسیار محدود و منحصر به برخی شهرها چون تهران، ارومیه و اصفهان است.

شرایط انتخاب زبان دوم در مدارس چیست؟
آیا دبیرستانی‌ها برای آموزش زبانی دیگر باید مدرک تافل انگلیسی داشته باشند؟

محمدیان در واکنش به اینکه یکی از مدیران سازمان پژوهش اعلام کرده بود آموزش زبان خارجی برای دانش آموزانی که دارای مدرک تافل انگلسی هستند از سال 96 انجام می‌شود گفت: نخیر، اینگونه نیست. اگر دانش آموزی مدرک زبان داشته باشد که بی نیاز از آموزش زبان دیگر در نظام رسمی است.

امسال آموزش زبان‌های خارجی به جز انگلیسی نخواهیم داشت

معاون وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه در سال جاری درباره نحوه این آموزش‌ها مطالعاتی را آغاز خواهیم کرد عنوان کرد: آموزش زبان خارجی به جز انگلیسی باید در دوره دوم متوسطه انجام شود و باید در صورت داشتن متقاضی و علاقه مندی دانش آموز و تربیت معلم متخصص بسترها را آماده کنیم.

وی افزود: البته احتمالا با پراکندگی داوطلبان آموزش زبان‌های خارجی روبرو می‌شویم که در این صورت یکی از راهکارها حضور دانش آموزان در مراکز آموزشی غیردولتی یا دولتی چون کانون زبان است و در نهایت نمرات اخذ شده را در کارنامه شان وارد می‌کنیم. البته این یک فرضیه بوده و در دست بررسی است.

آیا مدارس ویژه زبان‌های خارجی دایر خواهند شد؟

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ضمن اعلام این خبر که امسال آموزش زبان‌های خارجی به جز انگلیسی نخواهیم داشت و مطالعه بر روی آن را در دستورکار قرار خواهیم داد، درباره برخی پیشنهادات مبنی بر راه‌اندازی مدارس ویژه زبان‌های خارجی گفت: اکنون این موضوع در دستورکار ما نیست. امکان تجمیع چند داوطلب در یک مدرسه در شهرهای کوچک وجود دارد اما دسترسی دانش آموزان در شهرهای بزرگ برای آموزش مشکل می‌شود.

موافقان و مخالفان "شروع آموزش زبان خارجی از دوره ابتدایی" چه می‌گویند؟

وی به برخی پیشنهادات مطرح شده از سوی کارشناسان مختلف مبنی بر شروع آموزش زبان‌های خارجی از دوره ابتدایی اشاره کرد و ضمن برشمردن دلایل موافقان و مخالفان این پیشنهاد به اعلام نظر آموزش و پرورش پرداخت و در این باره اظهار کرد که این نظریه موافق و مخالفانی دارد.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: موافقان این نظریه ادعا می‌کنند که آموزش زبان در دوران کودکی نسبت به بزرگسالی آسانتر، راحت‌تر و ماندگارتر است، اما مخالفان این نظریه ادعا می‌کنند آموزش زبان‌های خارجی در دوره کودکی پیش از آنکه زبان ملی و مادری تقویت شود به لحاظ علم زبان شناسی، به زبان ملی آسیب وارد می‌کند.

محمدیان با بیان اینکه از سوی دیگر مخالفان معتقدند با توجه به اینکه زبان عامل انتقال فرهنگ نیز هست، فرهنگ ملی را مخدوش می‌کند گفت: هر کدام از این مدعیان شاهد مثالی دارند. به عنوان مثال موافقان، آموزش زبان از کودکی مطرح می‌کنند. در خارج از کشور بویژه در اروپا دانش‌آموزان چند زبان خارجی را از کودکی می‌آموزند و در این زمینه موفق بوده‌اند.

وی افزود: اما استدلال مخالفان این است که کشورهای اروپایی که در مدارس خود چند زبان را می آموزند، در یک فرهنگ مشترک زندگی می‌کنند و اروپا یک فرهنگ واحد دارد. در واقع این کشورها به لحاظ فرهنگی متفاوت از یکدیگر نیستند و دیگر آنکه زبان‌های خارجی در اروپا مانند زبان‌های قومی و بومی در یک کشور است. این طور نیست که زبان آلمانی و فرانسه در سوییس زبان بیگانه تلقی شود؛ همانطور که در ایران زبان کردی، فارسی، لری، ترکی و ... داریم اما زبان خارجی تلقی نمی‌شود.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: البته ناگفته نماند در همان اروپا که فرهنگ واحد دارند و پایه زبانی آنها لاتین است، برخی ملت‌ها چون فرانسوی‌ها و آلمانی‌ها نسبت به زبان خود تعصب دارند.

محمدیان با اشاره به اینکه همچنین مخالفان این نظریه مدعی هستند که همین کشورهای موفق اکنون اظهار پشیمانی می کنند گفت: به عنوان مثال ژاپن دوسال است که آموزش زبان خارجی را در دوره ابتدایی محدود کرده است. همچنان که در مالزی نیز اعمال این محدودیت شروع شده است. برخی کشورها چون کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز به علت اموزش زبان خارجی از کودکی دچار اختلال فرهنگی شده‌اند.

وی درباره نظر نهایی صاحبان امر سیاستگذاری در کشور در خصوص آغاز آموزش زبان خارجی از ابتدای کودکی عنوان کرد: در مراکز سیاست گذاری فرهنگی ما نیز بویژه در شورای عالی انقلاب فرهنگی نسبت به این موضوع مواضع و نظرات جدی مطرح است.

معاون وزیر آموزش و پرورش افزود: خاطره‌ای نقل می‌کنم؛ زمانی دبیر شورای عالی آموزش و پرورش بودم و بحث آموزش زبان در دوره ابتدایی مطرح شد. با مرحوم حسن حبیبی ملاقاتی داشتم و او مخالف بود. از او پرسیدم چرا مخالف این آموزش‌هاست که در پاسخ گفت "زبان فارسی زبان ملی ماست و تا زبان ملی تقویت نشود، آموزش زبان دیگر به زبان ما لطمه می‌زند، زبان خارجی باید در دوره متوسطه که دانش‌آموزان کمتر نسبت به زبان بیگانه متاثر می‌شوند ارائه شود".

محمدیان با بیان اینکه مرحوم حبیبی تاکید داشت که زبان ارتباطی ما در داخل زبان فارسی است و اگر انگلیسی زبان علمی هم باشد دانشجوی ما باید در دانشگاه، زبان تخصصی بیاموزد نه زبان عمومی گفت: مرحوم حبیبی همان زمان بسیار جدی گفت که اگر چنین تصمیمی گرفته شود، کشور را ترک و اعلام می‌کنم که به جهت تخفیف جایگاه زبان فارسی اینکار را انجام داده‌ام.

شورای عالی انقلاب فرهنگی متولی تصمیم‌گیری درباره سن شروع آموزش زبان خارجی

وی ضمن اشاره به اینکه آموزش زبان خارجی در سنین کودکی، یک سیاست گذاری فرهنگی است و از عهده آموزش و پرورش خارج است گفت: باید شورای عالی انقلاب فرهنگی در این باره اتخاذ تصمیم و آن را ابلاغ کند.