تبعات تصمیم اشتباه دولت دهم در انتقال سازمان میراث فرهنگی به شیراز

آفتاب‌‌نیوز : این کارشناسان می گویند انتقال سازمان میراث فرهنگی به شیراز را تصمیمی نادرست می دانند و می گویند؛ بر اثر این اقدام، دست کم 300 میلیارد ریال به پژوهشگاه میراث فرهنگی خسارت وارد شد و بخشی از اسناد و مدارک نیز از بین رفت.
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، تابستان سال 89 معاون رییس جمهوری و رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در اقدامی جنجالی که با مخالفت گسترده کارشناسان و کارکنان سازمان و استادان و پیشکسوتان این حوزه همراه بود، به بهانه انتقال پایتخت و مسائلی نظیر قریب الوقوع بودن زلزله در تهران و نیاز به کاستن از تراکم جمعیت، تصمیم به انتقال معاونت های سازمان میراث فرهنگی به استان های دیگر از جمله شهرهای مرودشت و شیراز گرفت.
تصمیمی که دولتمردان وقت مدعی بودند با مطالعه قبلی و کار کارشناسی قصد انجام آن را دارند، ولی هیچ گاه مستندات ادعایی خود که دال بر مطالعات کارشناسی برای انجام این تصمیم باشد را به پیشگاه ملت و منتقدان ارائه ندادند و با افزایش حجم انتقادها نه تنها درصدد اقناع و پاسخ کارشناسی به نظرات منتقدان برنیامدند که با لجاجت و تهدید و البته دادن وعده هایی که هیچگاه محقق نشد، تصمیم خود را پیش بردند و شد آنچه نباید می شد....
در همین زمینه خبرگزاری جمهوری اسلامی در میزگردی با حضور دو تن از کارشناسان، موضوع انتقال سازمان میراث فرهنگی به شیراز و اصفهان در دولت نهم و دهم و عواقب و تبعات این تصمیم را بررسی کرده است.
حکمت الله ملاصالحی، باستان شناس و عضو هیأت امنای بنیاد ایرانشناسی و بنیاد حکمت اسلامی صدرا در این باره می گوید: متاسفانه در دو سده اخیر دچار یک نوع غفلت و بی خبری تاریخی شده ایم و حتی پس از انقلاب شکوهمند اسلامی، این غفلت همچنان ادامه دارد.
ملاصالحی با بیان اینکه ایران یک کشور عادی نیست، گفت: ایران دارای فرهنگ، تمدن و میراث گرانبها و فوق العاده است که حتی در دوران افولش نیز به عنوان یک کشور تاثیرگذار همواره در منطقه شناخته شده است.

** آسیب یک دهه به مقیاس یک سده به زیرساختهای میراث فرهنگی
وی در ادامه به موضوع تصمیم نادرست انتقال سازمان میراث فرهنگی در دولت های نهم و دهم اشاره کرد و گفت: آنچه بر سر ما آمده این است که در کمتر از یک دهه به مقیاس یک سده به زیرساخت های میراث فرهنگی به ویژه اسناد اصلی ما آسیب جدی وارد شد که غیرقابل جبران است.
این باستان شناس با ابراز تاسف دوباره از تصمیم مسئولان وقت میراث فرهنگی در دولت های نهم و دهم اظهار داشت: کسانی در آن زمان به صدارت دولت و رأس این سازمان نشستند که اصلا نمی دانستند ایران کجاست، میراث چیست و ارزشهای ایران و ایرانی کدام است؟
ملاصالحی تصریح کرد: آنها تیشه برداشته و آنچه می خواستند بر سر میراث چندهزار ساله این مرز و بوم آوردند.
به گفته وی، مسئولان وقت میراث فرهنگی در دولت های نهم و دهم هر کدام درصدد بودند که برای خود یک موزه شخصی ایجاد کرده و فقط بهره برداری شخصی کنند.

** ایران سرزمین ارزشها
عضو بنیاد ایرانشناسی در ادامه، ایران را سرزمین ارزشها توصیف کرد و گفت: ما قوم و قبیله نبوده و نیستیم بلکه یک ملت هستیم. ایران قلب تپنده تاریخ نبوی است.
ملاصالحی در ادامه و با اشاره به تصمیم گیری غلط انتقال سازمان میراث فرهنگی به استانها خاطرنشان کرد: با گذشت مدت زمانی کم و ادامه روشنگری منتقدان و مشخص شدن ابعاد و زوایای این تصمیم اشتباه و غیرکارشناسی، دولتیان به عمق فاجعه انتقال سازمان میراث فرهنگی پی برده و درصدد بازگرداندن معاونت های به تبعید فرستاده شده برآمدند اما هیچگاه به این سوال منطقی پاسخ ندادند که اگر تصمیم به انتقال معاونت های سازمان میراث فرهنگی درست بود و با بررسی کارشناسی صورت گرفته بود پس چرا تنها با گذشت یک سال، از تصمیم خود برگشتند و اگر هم این اقدام اشتباه بود پس چرا و با چه ادله ای دست به انجام اینچنین تصمیم ویرانگری زدند؟

** بی توجهی به میراث عامل نابودی ملتها
این باستان شناس، توجه و اهتمام به تاریخ و میراث فرهنگی و تمدن را امری ضروری دانست و گفت: هر ملت و حکومتی که نسبت به تاریخ و میراث خود حساس نباشد نابود خواهد شد.
ملاصالحی در ادامه تعیین فردی متخصص و واقف به امور میراث فرهنگی در راس این سازمان را امری مهم و ضروری دانست و گفت: دولت قبل با انتقال این سازمان ضربه هولناک و غیر قابل جبرانی به کشور زد به حدی که زحمات و تلاشهای یکصد ساله فرزندان این مرز و بوم در زمینه باستان شناسی، معماری و کارهای کارشناسی را که با سختی بدست آورده بودند را در معرض نابودی قرار داد به نوعی که با این انتقال نابجا سرنوشت خیلی از اس
ناد میراث فرهنگی در هاله ای از ابهام قرار گرفت.
به گفته وی، به رغم مخالفت ها و مقاومتی که صورت گرفت، اقدامی انجام شد که همسو با خواست دشمنان کشور ما بود و توانستند با جهل و غفلت و هماهنگی افرادی در داخل کشور ستون مستحکم نگه داشته شده میراث فرهنگی را تا حدی ویران کنند.

** افزودن گردشگری به میراث فرهنگی عامل بازماندن از مأموریتهای اصلی
عضو بنیاد حکمت اسلامی صدرا از دیگر مشکلات این سازمان در دولت های قبل را افزودن و ادغام «گردشگری» با «سازمان میراث فرهنگی» عنوان کرد و گفت: افزودن گردشگری به این سازمان باعث گم شدن و انحراف سازمان میراث فرهنگی از ماموریت های اصلی شد و زیانهایی را به این سازمان وارد کرد.

** این دولت نباید راه دولت های قبل را در اداره میراث فرهنگی برود
این باستان شناس در ادامه با بیان اینکه فرهنگ نقش تعیین کننده ای در سرنوشت ملت ها دارد، گفت: دولت یازدهم، به رغم مشکلات عظیمی که با آن مواجه بود، در همه عرصه ها خوب عمل کرده است ولی انتظار می رود در حوزه میراث فرهنگی نیز مانند سایر عرصه ها درصدد شناسایی و جبران آسیب های وارد آمده بر آید.
ملاصالحی با اشتباه خواندن راه و روش های مسئولان دو دولت قبل در اداره سازمان میراث فرهنگی گفت: در حوزه میراث فرهنگی نیز دولت نباید راه و روش دولت های قبل را برود، لذا باید کسی را در رأس میراث فرهنگی قرار دهد که متخصص و فرهنگ شناس و تاریخ شناس باشد، یا دست کم بداند تمدن چیست، و مراد از فرهنگ چیست. به گفته وی، دشمنان ما امروز نیز ساکت ننشسته و خیلی ظریف تر از گذشته حرکت کرده و درصدد نابودی میراث تمدنی و فرهنگی ما هستند، لذا باید ما هوشیار و بیدار باشیم تا در این زمینه از دشمنان خود ضربه نخوریم.

** در عصر رسانه بسر می بریم
استاد دانشگاه تهران با تاکید بر این که هم اکنون رسالت سنگینی بر عهده همگان است، این عصر را عصر رسانه خواند و گفت: رسانه ها با تاثیرگذاری خود می توانند نقش بی بدیلی در ارائه خودآگاهی تاریخی به مردم داشته باشند و در این زمنیه تلاش کنند.
ملاصالحی تصریح کرد: هر تلاشی برای بهبود توسعه کشور بدون توجه به تاریخ، مدنیت و فرهنگ به بن بست خواهد رسید.

** سازمان میراث فرهنگی به وزارت تبدیل شود
این باستان شناس در ادامه به بزرگی، رسالت، عظمت و جایگاه میراث فرهنگی اشاره و پیشنهاد کرد که این سازمان به وزارتخانه تبدیل شود تا بتواند از مشکلات کنونی عبور کند و هرچه گسترده تر به رسالت خطیر خودش بپردازد. وی افزود: این یک ضرورت است و متأسفانه تاکنون از آن غفلت ورزیده ایم.

** دعوت از نخبگان فرهنگی
ملاصالحی در عین حال گفت: باید از نخبگان فرهنگی نیز برای بازخوانی تاریخ و فرهنگ دعوت شود تا بتوانیم از این طریق نسل جدیدی برای درازمدت در عرصه آموزش و پرورش و دانشگاه ها داشته و در دهه های آینده ایرانی آباد را پیش رو به تصویر بکشیم.
[6:43:14 AM] R:
در ادامه این میزگرد «دبیر پیشین اتحادیه انجمن های علمی دانشجویان باستان شناسی دانشگاه های کشور» نیز گفت: طی هشت سال دولت نهم و دهم در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اتفاقات ناخوشایند زیادی رخ داده، اما مرداد ماه یادآور واقعه ای تلخ و ویرانگر و سالگرد انتقال معاونت های سازمان میراث فرهنگی به دست حمید بقایی است.
رحمت الله سلیمانی فارسانی افزود: شاید مسائل سیاسی کشور و برخی مصلحت های ناصواب باعث شده که امثال بقایی بدلیل تصمیمات مخرب و غیر کارشناسی که آسیب های زیادی به زیر ساخت های کشور وارد کردند تاکنون محاکمه نشوند، ولی ما به دلیل صیانت و حفاظت از میراث فرهنگی که مقوله ای فرانسلی و غیر قابل جبران و بازگشت است مصمم هستیم که این مطالبه عمومی را تا زمانی که مصالح کشور اجازه محاکمه و مجازات او را بدهد، همچنان در اذهان عمومی زنده نگه داریم و از فراموشی این مطالبه ملی جلوگیری کنیم.
به گفته وی، موضوع صحبت ما در این جلسه انتقال غیر کارشناسی معاونت های«سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری»، بویژه معاونت میراث فرهنگی و پژوهشگاه این سازمان، از تهران به شیراز و مردوشت است.
وی ادامه داد: در این اقدام که بر خلاف ادعای مسولینِ وقتِ سازمان کاملا غیر کارشناسی بود، معاونت صنایع دستی به شهر اصفهان، پژوهشکده باستان شناسی به شهر مرودشت و پژوهشگاه میراث فرهنگی را به شیراز منتقل کردند. به گفته سلیمانی فارسانی، یکی از تبعات این اقدام، تخریب و نابودی بسیاری از تجهیزات و دستگاه های پژوهشگاه میراث فرهنگی و پژوهشکده های زیر مجموعه آن بود و مساله دیگر آسیب جدی به بسیاری از مستندات و اسناد میراث فرهنگی و هویت ملی موجود در مرکز اسناد سازمان بود که بدلیل جابجایی غیر استاندارد و نگهداری نامطلوب و در مکان نامناسب در شیراز سرنوشت بسیاری از آن اسناد در هاله ای از ابهام قرار دارد.
وی با نارضایتی از اینکه حمید بقایی در دولت یازدهم نه به دلیل اقدامات مخرب و غیر کارشناسی در سازمان میراث فرهنگی بلکه به دلیل برخی مسائل در مناطق آزاد چند وقتی بازداشت شد، گفت: به نظر می رسد مشی و رویکرد دولت کنونی هم بیشتر اقتصادی است و نه فرهنگی و ظاهرا شناسایی خسارات وارده به سازمان میراث فرهنگی به دست حمید بقایی و پیگیری برای محاکمه و مجازات وی در این خصوص متاسفانه تاکنون برای دولت مهم و در اولویت نبوده است.
دبیر پیشین اتحادیه انجمن های علمی دانشجویان باستان شناسی دانشگاه های کشور؛ مهم ترین مطالبه محققان و کارشناسان و اهالی میراث فرهنگی را در ششمین سالگرد این انتقال، بررسی نقش و عملکرد سازمان های نظارتی از جمله سازمان بازرسی، قوه قضائیه و دیوان محاسبات در زمان این انتقال عنوان کرد و گفت: این دستگاه ها باید به ملت ایران پاسخ دهند در آن زمان چه اقداماتی را برای جلوگیری از این فاجعه انجام داده اند؟ مسئولان سازمان میراث فرهنگی در آن زمان گفتند برای انتقال سازمان مطالعات کارشناسی انجام داده اند اما اینطور نبود و هرگز اسناد و مطالعات ادعایی خود را که مدعی بودند دو ماه برای انجام آن وقت صرف کرده اند منتشر نکردند، اما با این کار سازمان میراث فرهنگی را چندپاره کرده و ارتباط ساختاری بین معاونت های این سازمان را از بین برده و این سازمان تخصصی را تضعیف و مضمحل کردند. مدیران سیاسی و غیرمتخصص، ساختار کارشناسی این سازمان تخصصی را از بین بردند یعنی جو و فضایی به وجود آوردند که کارشناسان به اجبار یا خود را پیش از موعد بازنشسته کرده یا بازخرید شدند و یا خود را به دیگر دستگاه ها منتقل کردند.
سلیمانی فارسانی، یکی از تبعات کمتر پرداخته شده به این اقدام را ایجاد محملی برای تخلفاتی نظیر پولشویی دانست و افزود: متاسفانه این سازمان تخصصی به اذعان برخی افراد مطلع، در دولت گذشته از ماموریت های و وظایف قانونی خود به طور کامل دور شد و تبدیل به مکانی امن برای انجام اقداماتی غیر قانونی همچون پولشویی گردید.
وی ادامه داد: در تاریخ هشتاد ساله فعالیت تشکیلات مرتبط با میراث فرهنگی با عناوین مختلف؛ هیچ وقت به اندازه دوره ریاست حمید بقایی به ساختار و زیر ساخت های این سازمان خسارت وارد نشده و این حجم آسیب به میراث فرهنگی وارد نشده و حتی در دوران هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، یک صدم این خسارات به میراث فرهنگی کشور وارد نشد.
سلیمانی فارسانی در ادامه افزود: ازجمله مهم ترین اقدامات باستان شناسان این است که با مطالعه و بررسی آثار و بقایای گذشتگان، تصویری از جوامع گذشته را برای نسل های فعلی ترسیم کنند و با تحلیل اطلاعات بقایای به جای مانده از رویدادهای گذشته، کیفیت رخدادها و فجایع دوران قبل را تشریح میکنند و از این رهگذر شاید بتوان از وقوع فجایع جدید جلوگیری کرد و امیدوار بود که این حوادث تکرار نشود. در حال حاضر هم باستان شناسان با مستند سازی و تشریح آنچه در سال 1389 بر سر میراث فرهنگی کشور آمد
در صدد هستند تصویری از آن فاجعه را ترسیم نموده و ضمن در خواست از مراجع ذیربط برای برخورد با آمران و عاملان آن اقدام غیر کارشناسی، سعی دارند از بروز رخدادهای مشابه جلوگیری کنند.
سلیمانی فارسانی ادامه داد: در جریان انتقال سازمان میراث فرهنگی غیر از اینکه بخشی از زیرساخت های سازمان میراث فرهنگی از بین رفت، متاسفانه تعمداً این سازمان را که فعالیتی کاملا تخصصی انجام می داد، تخصص زدایی کرده و آن را از وجود ظرفیت های کارشناسی کاملا تهی و خالی کردند که بعدها در اواخر دولت دهم نیروهایی غیر متخصص را بدون انجام تشریفات قانونی لازم در قالب «طرح استخدام مهرآفرین» وارد این سازمان کردند که سطح تحصیلات بسیاری از آنها نازل و آنهایی هم که مدرک دانشگاهی داشتند تخصصشان کاملا غیر مرتبط با وظایف و ماموریت های ذاتی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بود.
دبیر پیشین اتحادیه انجمن های علمی باستان شناسی در ادامه عنوان کرد: در شروع به کار دولت یازدهم ما درخواست کردیم کمیته ای در سازمان میراث فرهنگی تشکیل شود و از شرایط و وضعیت موجود این سازمان و خساراتی که به آن وارد شده گزارش جامعی تهیه و به مردم ارائه کنند اما متأسفانه این اقدام انجام نشد و انتقاد ما این است که چرا گزارش و اطلاعات آسیب ها و خسارت هایی که از جانب مسولین عمدتا سیاسی در دولت نهم و دهم بر سر این سازمان و میراث فرهنگی کشور وارد آمد را منتشر و منعکس نمی کنند. در حالیکه می دانیم خسارت مادی به سازمان به ویژه پژوهشگاه میراث فرهنگی در این زمینه فقط در زمینه تجهیزات، بیش از چند صد میلیارد ریال بوده است و خسارت های غیر مادی هم که حجم آن بسیار زیاد و متاسفانه غیر قابل جبران است.
دبیر پیشین اتحادیه انجمن های علمی دانشجویان باستان شناسی افزود: در سال 1374 مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی تاسیس شد و هدف از شکل گیری آن گردآوری و حفاظت از اسناد، اطلاعات و گزارش های مرتبط با میراث فرهنگی یکصد سال اخیر بود؛ چون اسناد و مدارکی دست کم از سال 1275 مرتبط با مباحث باستان شناسی و میراث فرهنگی موجود بود که نیاز به نگهداری و حفاظت داشت و متاسفانه این مرکز منحصر به فرد و اسناد و مدارک مهم آن در جریان انتقال به شیراز آسیب دید و طبق شواهد و قراین، ظاهرا بخشی از اسناد و مدارک آن که طبق اعلام رئیس وقت پژوشگاه میراث فرهنگی، شامل 47 هزار عنوان کتاب، 15 هزار برگ سند مربوط به گزارش های مرمت و باستان شناسی، 9 هزار نگاتیو، 2 هزار اسلاید، 40 هزار کارت پستال و عکس نادر و کمیاب بوده از بین رفته است؛ ضمن اینکه بعضی از این مدارک در خلال انتقال و نگهداری نامناسب آسیب جدی دیده است و متاسفانه طبق اعلام برخی کارشناسان سازمان در آن سال ها برخی از عکس ها و کارت پستال های این مرکز که ممهور به مُهر آن بود در خیابان منوچهری تهران به فروش می رفت.
وی ادامه داد: حتی اگر یک برگ از اسناد این مرکز مفقود شده باشد، که ظاهرا اینطور است، قابل جبران نیست.
سلیمانی فارسانی عنوان کرد: هرچند به بهانه وقوع زلزله در تهران، سازمان میراث فرهنگی منتقل شد، اما زلزله واقعی توسط دولت وقت در سازمان میراث فرهنگی ایجاد شد که خسارات غیر قابل جبرانی به دنبال داشت.
این کارشناس باستان شناسی در بخش دیگری، به از هم پاشیدن بنیان برخی خانواده ها و تلفات انسانی در جریان این انتقال اشاره کرد و گفت: متاسفانه بنیان برخی خانواده ها به دلیل انتقال سازمان و تبعات آن متلاشی شدند و بر اثر رفت و آمد بین شیراز و تهران چند مورد تصادف منجر به فوت روی داد.
سلیمانی فارسانی در پایان صحبت های خود تاکید کرد که در ششمین سالگرد انتقال و نابودی سازمان میراث فرهنگی از مسولین دولتی درخواست می کنیم که موضوع تحت پیگیرد قرار دادن عاملین تخریب سازمان میراث فرهنگی را به صورت جدی در دستور کار خود قرار داده و از دیگر مراجع ذیربط و قوه قضاییه درخواست می کنیم در راستای وظیفه قانونی خود این مطالبه به حق کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی را مورد بررسی قرار داده و با همکاری دیگر نهادهای نظارتی در این خصوص اقدام قانونی لازم را بعمل آورند.

به گزارش ایرنا در سال 1389دولت دهم تصمیم گرفت تا طرح انتقال پایتخت و کاستن از جمعیت شهر تهران را اجرایی کند که در نخستین اقدام، سازمان های دولتی را تشویق به خروج از تهران کرد.
از میان تمام دستگاه های موجود، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به تصمیم حمید بقایی رئیس وقت سازمان، در اقدامی ناگهانی معاونت صنایع دستی را به اصفهان و پژوهشگاه و معاونت میراث فرهنگی را به شیراز منتقل کرد که به سردرگمی کارکنان این سازمان منجر شد و حتی استعفای کارشناسان این سازمان را به همراه داشت.