حرکت صفحات بزرگ زمین، گسل تبریز را تحت تاثیر قرار داده است

آفتاب‌‌نیوز : رامین الیاس زاده در گفت‌وگو با ایسنا،با بیان اینکه گسل تبریز با روند شمال باختری جنوب خاوری بوده و می‌توان آن را ادامه شمال باختری یک شکستگی قدیمی دانست، عنوان کرد: این گسل از ماکو تا بستان آباد به صورت مشخص قابل پیگیری است و ادامه آن به سمت زنجان توسط رسوبات کواترنری پوشیده شده است. با این وجود می‌توان اثرات خطی آن را در تصاویر ماهواره‌ای مشاهده کرد.

وی اضافه کرد: حرکات جدید این گسل فعالیت "مورب لغز راست بر" را نشان می‌دهند و در بخش شمالی تبریز مؤلفه امتداد لغزی آن بیشتر است، در حالی که شاخه‌های فرعی جدا شده از آن، مؤلفه شیب لغزی بیشتری دارند.

وی افزود: در محدوده اطراف بستان آباد، شاخه فرعی از گسل تبریز جدا شده و در یک مسیر کمانی شکل به سمت شربیان و سراب ادامه پیدا می‌کند که به همراه گسل­های آستارا و دشت مغان در شکل­‌گیری و چرخش بلوک سبلان نقش ایفا می کنند.

وی با بیان اینکه  تشکیل کوه بزقوش در بخش جنوبی سراب نیز نتیجه فعالیت این شاخه فرعی است، گفت:  در سمت صوفیان نیز این گسل به دو شاخه جدا شده و شاخه فرعی در مسیر کمانی شکل به سمت خوی و سلماس امتداد می‌یابد که در شکل­ گیری و چرخش بلوک سهند نقش دارد. تشکیل کوه میشو نیز نتیجه فعالیت این شاخه فرعی از گسل تبریز  است.

کارشناس تکتونیک سازمان زمین شناسی آذربایجان‌ شرقی اظهار کرد: سیمای کنونی آذربایجان تحت کنترل گسل تبریز است که احتمالاً در به وجود آمدن آتشفشان‌های سهند و سبلان نقش اصلی داشته است.

وی یادآور شد: عقیده برخی از زمین شناسان بر این است که گسل تبریز موقعیت "سوچر زون" را نشان می‌دهد که محل بخیه شدن دو صفحه توران در شمال و عربی در جنوب است و به دلیل کروی بودن زمین، هم گرایی این دو صفحه بصورت مورب انجام می‌شود به طوری که در مراحل اولیه به علت همگرایی و کوتاه شدگی ناشی از آن، شیب گسل‌ها کمتر بوده و در نتیجه مؤلفه شیب لغزی آنها بیشتر از مؤلفه امتداد لغزی آنهاست ولی به تدریج و با پرشیب شدن گسل‌ها، مؤلفه امتداد لغزی آنها غالب گشته و گسل تبریز از لحاظ مکانیزم دگرشکلی در مرحله امتداد لغزی قرار گرفته است.

وی تأکید کرد: لغزش در امتداد این گسل انجام می‌شود و چون انرژی در مسیر گسل توسط لرزه­‌های کوچک­تری که قابل احساس نیستند آزاد می­‌شود، تصور می­‌شود که گسل فعالیتی ندارد.

الیاس زاده با بیان اینکه مطالعات اخیر نرخ لغزش هشت میلیمتر در سال را برای گسل تبریز نشان می‌دهند، عنوان کرد: از لحاظ فعال­ بودن و غیرفعال بودن گسل تبریز، عنوان کردن مرحله جدید فعالیت برای آن نمی‌تواند درست باشد. وقتی یک گسل با نام فعال شناخته می‌شود یعنی دائم فعالیت‌های لغزشی در پهنه آن انجام می‌شود. گاهی  مواقع در مسیر پهنه گسلی به دلایل مختلف قفل شدگی اتفاق می‌افتد و در آن بخش تجمع انرژی صورت می‌گیرد که این عمل با آزاد شدن انرژی آنی و زلزله همراه خواهد بود.

وی افزود: کروی بودن زمین به یک گسل اجازه نمی‌دهد تا فعالیت آن در امتداد خط مستقیم ادامه پیدا کند در نتیجه با ادامه فعالیت گسل، شاخه‌هایی از آن جدا شده و تمایل دارند مسیر حلقوی را در سطح  زمین دنبال کنند. فعالیت بیشتر شاخه‌های گسلی نیز می‌تواند یک محدوده  را در مسیر حلقوی بریده  و بلوک‌های جداگانه‌ای را ایجاد کند. چنین فعالیتی در مورد گسل تبریز اتفاق افتاده و بلوک­های سبلان در شمال و سهند در جنوب توسط شاخه‌های جدا شده از آن شکل گرفته‌اند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه زمین بصورت یکپارچه است و بنابراین، بلوک‌ها بصورت تکه های پازل در کنار هم قرار گرفته‌اند و حرکت یکی از آنها مثل حرکت دومینو باعث جابجایی در بلوک دیگر می‌شود، بیان کرد: از این ویژگی می‌توان برای پیش بینی زلزله‌های مرتبط  استفاده کرد. بنابراین در بحث پیش بینی زلزله باید رخدادهای لرزه‌ای کل زمین را بصورت دقیق بررسی و با استفاده از مدل‌های دگر شکلی منطقه موردنظر، در مورد زمان وقوع زلزله نظر داد. در مورد مکانیزم فعالیتی این بلوک‌ها مطالعات دقیقی انجام نگرفته است.

وی همچنین در خصوص زلزله‌های اخیر گفت: زلزله‌های 3.7 ریشتری 29 خرداد ماه تبریز و 4.5 ریشتری دو تیرماه خوی، بیانگر فعالیت بلوک سهند بوده و زلزله 5.2 ریشتری 11مرداد ماه ایمیشلی در آذربایجان و زلزله‌های هفته اخیر شربیان، مرند و هادی شهر بیانگر فعالیت چرخشی بلوک سبلان هستند.

الیاس زاده همچنین با اشاره به نقش زلزله­‌های 7.5 ریشتری  "Georgia Island south" در تاریخ 29 مرداد ماه در وقوع زلزله های 6.4 ریشتری ایتالیا در تاریخ سه شهریور، زلزله 6.9 ریشتری میانمار در تاریخ سه شهریور، و زلزله 7.1 ریشتری شمال "Island Ascension " در تاریخ  هشت شهریور امسال، عنوان کرد: وقوع زلزله های کوچک مقیاس در طول سه هفته اخیر در منطقه، به زلزله‌های بزرگ مقیاس در خارج از مرزهای ایران مربوط می‌شود و مجموعه این زلزله‌های بزرگ در وقوع زلزله های 4.7 ریشتری مرز ایران و پاکستان، 4.1 تا 3.7 ریشتری خاور ایران و 3.5 ریشتری شمال ایران در طول سه هفته اخیر و زلزله های این هفته شربیان، مرند، و هادی شهر در شمال باختری ایران نقش داشته‌اند.

وی در ادامه بر لزوم بهره گیری از شواهد غیرعادی در منطقه از جمله، قطع شدن آب چشمه ها، فرونشست‌های غیر عادی زمین، پیدا شدن چشمه‌های جدید، زمین لغزه‌های گسترده و سایر شواهد زمین شناسی برای پیش بینی وقوع یک زلزله تأکید کرد.

وی گفت: زلزله های سه هفته اخیر در جهان و داخل ایران نشان می دهد که حرکت صفحات بزرگ زمین، گسل تبریز را تحت تاثیر قرار داده است. بنابراین امکان وقوع زلزله مرتبط با این گسل در آینده دور از انتظار نیست ولی زمان و یا مکان دقیق آن مشخص نیست. شواهدی که نشان دهد این زلزله در محدوده اطراف تبریز اتفاق خواهد افتاد یا خیر در حال حاضر وجود ندارد.

کارشناس تکنوتیک سازمان زمین شناسی یادآور شد: با این وجود وقوع زلزله‌های اخیر در محدوده بین خوی، مرند و تسوج  و یا بین بستان آباد، میانه و سراب، احتمال بروز زلزله در این مناطق را نسبت به دیگر شهرهای شمال باختری ایران بیشتر کرده است. مشاهده شواهد غیر عادی در منطقه مثل قطع شدن آب چشمه‌ها، فرونشست‌های غیر عادی زمین، پیدا شدن چشمه‌های جدید، زمین لغزه‌های گسترده و سایر شواهد زمین شناسی و گزارش آن به مسئولان زمین شناسی می‌تواند کمک موثری در پیش بینی زلزله باشد.