عضوتیم مذاکره کننده؛برجام حاصل اتکا به قدرت ملی است نه لطف آمریکا/ 50 ساعت بیخوابی تیم مذاکره کننده بدلیل بی اعتمادی

آفتاب‌‌نیوز : «محمدنیا» دیپلمات همیشه آرام و کم سخن اما تیزبین و نکته سنجی است که در طول دو سال مذاکرات سخت و فشرده ایران با گروه 1+5، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه را درگروه کارشناسان به ریاست «حمید بعیدی نژاد» همراهی می کرد که پس از مذاکرات، این دو عضو تیم مذاکره کننده، سفیران ایران در آلبانی و انگلیس شدند. محمدنیا بیش از 20 سال است در حوزه آمریکا مطالعه و تخصص دارد و حتی ماموریت هایش نیز در این حوزه بوده است.
محمد نیا درنخستین مصاحبه اختصاصی تفصیلی پس از دوران سفارتش با ایرنا ازخاطرات بسیاری در طول دو سال مذاکرات سخن می گوید، از نمازهای سر وقت ظریف و فریادهایش بر سر «جان کری» تا گزارش های بیش ازهزار صفحه ای خود به مقامات نظام در طول 59 دوره مذاکره و حدود 50 ساعت بی خوابی تیم مذاکره کننده و شب بیداری هایی که به گفته خودش حتی در زمان جنگ هم تجربه نکرده بود.
او می گوید: برجام با هدف بهبود یا تغییر رابطه با آمریکا طراحی نشد و حاصل مقاومت در مذاکرات با اتکا به قدرت ملی است نه «لطف آمریکا».
سفیر ایران در آلبانی می افزاید: ورای موضوع هسته ای با آمریکا هیچ گفت وگویی نشد؛ بنابراین در این زمینه صرفا در موضوع هسته ای باید انتظار داشته باشیم که تغییر و تحول و تحولاتی رخ داده باشد کما اینکه ازآمریکا به عنوان «دشمن درجه یک جمهوری اسلامی ایران» هیچ وقت انتظار حسن نیت و تعامل نداشته و نداریم و صرفا در این موضوع، طرفین تعهداتی را پذیرفته اند که باید اجرا کنند.
این عضو تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان ازآثار برجام و تبادلات اقتصادی و تبادل زندانیان با آمریکا می گوید ومی افزاید آنچه در تبادل زندانیان گرفتیم ، «افتخار آفرین» است و برای آمریکایی های مخالف ایران «دردناک».
محمدنیا درباره اقدام اوباما و وتو نکردن قانون تمدید تحریم های 10 ساله علیه ایران نیز گفت که اوباما رای لازم را برای حفظ وتوی خود درکنگره نداشت و چنانچه تحریمی با منشاء هسته ای اجرا شود، فوری با آن برخورد می کنیم.
سفیر ایران در آلبانی همچنین با بیان اینکه ترامپ رئیس جمهوری آمریکا هنوز چهره ناشناخته ای است، می گوید: تیم امنیتی و نظامی او قطعا ضد برجام است اما جمهوری اسلامی ایران پیشگام نقض برجام نخواهد بود و آمادگی و توانمندی مقابله با شرایط خاص را خواهیم داشت.
محمدنیا همچنین با برشمردن دستاوردهای برجام از جمله فروپاشی ساختار تحریم ها و ایران هراسی و ایران ستیزی به برخی انتقادات منتقدان درباره برجام از دور شدن سایه جنگ از سر ایران تا بی اعتمادی به آمریکا پاسخ داده است.
مشروح این گفت و گوی تفصیلی در پی می آید:
**** از آمریکا به عنوان «دشمن شماره یک جمهوری اسلامی» هیچ وقت انتظار حسن نیت و تعامل نداریم
** ایرنا: آقای سفیر! به عنوان نخستین پرسش، آثاراجرای برجام را درارتباط با آمریکا و اروپا پس از یکسال از اجرای آن چگونه ارزیابی می کنید؟ به نظر شما اجرای این توافق در کدام عرصه ها نمود بارزتر و عملی تری داشته است؟
** محمدنیا: در موضوع آمریکا باید برجام را بطور خاص ببینیم به این دلیل که برجام با هدف بهبود یا تغییر رابطه با آمریکا طراحی نشد و فقط در موضوع هسته ای وارد مذاکره شد و مذاکره به مدت دو سال به شکل جدی، مستمر و بسیار هوشیارانه با تدابیر خاص و براساس سلسله نظرات و رهنمودهای ساختار نظام انجام شد و شکر خدا به نتیجه هم رسید.
ورای موضوع هسته ای با آمریکا هیچ گفت وگویی نشد؛ بنابراین در این زمینه صرفا در موضوع هسته ای باید انتظار داشته باشیم که تغییر و تحولاتی رخ داده باشد کما اینکه از آمریکا به عنوان «دشمن درجه یک جمهوری اسلامی ایران» هیچ وقت انتظار حسن نیت و تعامل نداشته و نداریم و صرفا در این موضوع، طرفین تعهداتی را پذیرفته اند که باید اجرا کنند. البته گرچه صرفا در موضوع هسته ای مذاکره کردیم، اما بسیار کلان و استراتژیک بود و حتما اثرات آن نیز چنین است چرا که بدون دستیابی به توافق، همین تحولات را هم نمی توانستیم در موضوع هسته ای در آمریکا ببینیم.

**** از صدر اولویت گفتمان های انتخاباتی آمریکایی خارج شدیم/ اجماع امنیتی - سیاسی علیه ایران فروپاشید
ما در موضوع هسته ای همواره به عنوان معضل امنیتی و ضد امنیت در جامعه آمریکا تعریف می شدیم اما بعد از توافق، طرف مقابل خلع سلاح شد و مشاهده می کنید در انتخابات اخیر ریاست جمهوری آمریکا، از صدر اولویت گفتمان های انتخاباتی آمریکا خارج شدیم و حتی روی مواضع تندی که دونالد ترامپ در مورد برجام داشت، مانور زیادی داده نشد به این دلیل که طرف مقابل در این حوزه حرفی برای گفتن نداشت و تقریبا از نظر سیاسی به ثباتی رسیده ایم و اجماع امنیتی - سیاسی در آمریکا علیه ایران با برجام فروپاشید و گفتمان های مثبت را در محافل مطالعاتی و رسانه های آمریکا و به تبع آن در افکار عمومی شاهدیم.
لغو تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران که ناشی از دستورات ویژه رئیس جمهوری آمریکا بود و همراهی آمریکا در تصویب قطعنامه 2231 از موارد حائز اهمیت است. آمریکا که خود مسبب اصلی ورود پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت ذیل فصل 7 و موجد اصلی 6 قطعنامه علیه ایران بود، با دست خود بانی قطعنامه ای شد که در شورای امنیت تمام 6 قطعنامه یکباره خاتمه یافت و پرونده از فصل 7 خارج شد. از این رو، آمریکا با الزاماتی در حوزه بین الملل مواجه است.
صدور اجازه فروش هواپیماها، لغو تحریم های ناوگان کشتیرانی ایران و اعزام هیات هایی از «اوفک» دفتر کنترل دارایی های خارجی و وزارت خزانه داری آمریکا از دیگر موارد حائز اهمیت است. آمریکا، حوزه هایی را که بر اثر لغو تحریم های هسته ای مجاز به همکاری های اقتصادی با ایران بودند، معرفی و راهنمای لغو تحریم های هسته ای علیه ایران را منتشر و توزیع کرد که سایر کشورها می توانند در این حوزه ها بر اساس این رویه با ایران همکاری داشته باشند.

**** دولت آمریکا مانع کنگره برای «افزودن متمم های بیشتر» شد
همچنین اتفاقاتی در کنگره آمریکا رخ داد که دارای اهمیت است؛ البته در برجام هم قید شده و مقامات آمریکایی نیز همواره به ما یادآور می شدند که دولت آمریکا قدرت زیادی برای بازدارندگی کنگره ندارد و بسیاری از تحریم ها در اختیار کنگره است و رئیس جمهوری از اختیارات خاص خود می تواند برای اجرا نشدن تحریم های مصوب وضع شده استفاده کند. اما در مواردی شاهد بودیم دولت آمریکا روی کنگره کار کرد و مانع اقدامات آنها شد. مثلا تندروها در کنگره موفق نشدند به قانون آیسا که 10 سال تمدید شد، متمم های بیشتری بیفزایند یا زمانی که در مرحله رد برجام در کنگره بودیم. قرار نبود آنها برجام را تایید کنند؛ فقط می توانستند برجام را رد کنند اما به هر حال این اجازه به کنگره داده نشد که بتواند برجام را رد کند و در مجموع باید گفت که در حوزه سیاسی اتفاقاتی در حوزه برجام رخ داده است.

**** برخورداری اروپایی ها از مزیت های اقتصادی بیشتر برجام
آمریکایی ها خود را از مزایای همکاری های اقتصادی با ایران محروم کردند، اما اروپایی ها از مزیت های اقتصادی بیشتری برخوردار شدند و دستشان بازتر بود و محدودیت ها و پیچیدگی های حقوقی و قانونی کمتری داشتند و با «تحریم های اولیه در آمریکا» مواجه نبودند. در واقع در اروپا در حوزه های اقتصادی شاهدیم تحولاتی اتفاق افتاده که هرچند کافی و رضایت بخش نیست.
اعلام موضع اروپایی ها در سطوح مختلف برای گسترش روابط با ایران، ورود جدی اتحادیه اروپا به همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی برای راستی آزمایی فعالیت هسته ای صلح آمیز ایران برای اجرای برجام، همکاری اروپایی ها درسطح مدیران اقتصادی و کمپانی های خصوصی ودولتی، حضور هیات های بازرگانی و تجاری، مذاکرات و سفرهای دوجانبه و سرمایه گذاری های بسیار خوبی که قطعا در حد چندین میلیارد دلار اتفاق افتاده، امضای اسناد همکاری بین ایران و اروپا، همکاری در زمینه بیمه، کشتیرانی و انتقال وجوه مالی که در دهه گذشته تقریبا بی سابقه بوده، از جمله این موارد است.

**** برجام حاصل مقاومت در مذاکرات با اتکا به قدرت ملی است نه «لطف آمریکا»
**ایرنا: به نظر شما مجموعه نظام به ویژه دولت یازدهم به مقاصد و اهداف مدنظرش از این توافق دست یافته است؟
**محمدنیا: ما به طور کامل به اهداف استراتژیک و کلان خود در برجام رسیده ایم؛ همان اهداف استراتژیک و کلانی که به مدت دو سال مذاکره کردیم و توانستیم براساس آنها به توافق برسیم و اگر این اهداف نبود، قطعا نباید وارد مذاکرات می شدیم و حتما توافق و دستاوردهای کلان آن حاصل نمی شد. رهبر معظم انقلاب در بیاناتی فرمودند که برجام حادثه بزرگ و مهمی بوده نه اینکه همه خواسته های ما برآورده شده باشد، اما همین مقداری که ایجاد شده است، همه زحمت کشیدند و با تلاش ملت و دانشمندان مان به دست آمده، نه این که به لطف آمریکا بوده باشد.
در گزارش هایی که از مذاکرات هسته ای می نوشتم، همیشه یادآوری می کردم هر آنچه به دست آمده، نتیجه مقاومت ما در مذاکرات و متکی به قدرت ملی ماست. رهبر معظم انقلاب فرمودند، معتقدم که بهتر هم می شد، البته توان، فرصت و امکانات باید اقتضا می کرد، اما همین اندازه هم کارمهمی است.باید با دید بسیار کلان و استراتژیک به آن نگاه کرد، چون به همین دلیل ما فعالیت های هسته ای را انجام دادیم، یعنی فعالیت های هسته ای بنا به ِخرَد استراتژیک و امنیت ملی انجام شده بود و مذاکرات هم باید در آن چارچوب طراحی و اجرا می شد.

**** دستاوردهای برجام برای نظام
اولین دستاورد بزرگ برجام، خاتمه دادن به بحران غیرضروری هسته ای بود که تقریبا بحرانی تمام عیار به شمار می رفت. زدودن ابعاد امنیتی از فعالیت های هسته ای و خارج کردن پرونده از فصل 7 در شورای امنیت از دیگر دستاوردهاست. ما به دلیل فعالیت های صلح آمیز هسته ای تحت فصل 7 ماده 41 منشور سازمان ملل و به اعتقاد برخی ماده 39 قرار گرفته بودیم، اما تعریف از ما به عنوان عامل تهدید صلح جهانی بوده و با خروج پرونده از شورای امنیت و لغو 6 قطعنامه کار بسیار بزرگی توانستیم انجام دهیم.
مختومه شدن پرونده اتهامی «پی ام دی» یا همان ابعاد احتمالی نظامی که بدلیل برخورد سیاسی طرف مقابل بسیار پیچیده بود و هیچ راه حل فنی نداشت، بسته شدن 12 قطعنامه شورای امنیت و پنج قطعنامه آژانس، پذیرش غنی سازی و حفظ تولید آب سنگین و رفع موانع صنعت هسته ای برای داشتن غنی سازی، فردو، آب سنگین وحتی امکان فروش مازاد آن، ورود مواد خام درحد 220 تن کیک زرد و تداوم فعالیت های صلح آمیز هسته ای، دستاوردهای بسیار ارزشمندی است. امروز سازمان انرژی اتمی ارتباطات بسیار خوبی با کشورهای بزرگ در صنعت هسته ای دارد و کارهایی که هیچ وقت تصور نمی کردیم، امروز در حال انجام است. توانستیم محاصره علمی را بشکنیم و دانشجویان ما منع تحصیلی نداشته باشند.

**** فروپاشی «ایران هراسی و ایران ستیزی»
در مجموع ، فروپاشی ساختار تحریم ها در اشکال یکجانبه و چند جانبه بین المللی، گسست ائتلاف علیه ایران، فروپاشی سیاست های «ایران هراسی» و «ایران ستیزی» از نتایج برجام است و امروز بسادگی امکان ائتلاف سازی علیه جمهوری اسلامی ایران متصور نیست. البته خصومت ها و برخوردهای دشمنان چه در غرب و چه در منطقه در حوزه های دیگر علیه ما وجود دارد و با برجام خاتمه پیدا نکرده است چرا که ریشه های خصومت با ما، ایدئولوژیک است اما توانسته ایم درائتلاف ایجاد شده علیه ایران گسست ایجاد کنیم و سرانجام آن را بشکنیم چرا که قدرت عظیمی برای تاثیرگذاری و بازیگری در منطقه داریم.

**** برخی منتقدان حتی رجوع سطحی و ظاهری هم به مفاد برجام نداشته اند
**ایرنا: آقای سفیر! اما برخی منتقدان معتقدند به اهداف خود در برجام دست نیافته ایم، بلکه صرفا تعهداتی یکطرفه را انجام داده ایم بی آنکه طرف مقابل بویژه آمریکا تعهدات خود را کامل انجام دهد. پاسخ شما به این اظهارات چیست و آیا از دیدگاه شما، آمریکا در دوره اوباما به تعهدات خود عمل کرده است؟ دلیل تمدید تحریم ها علیه ایران آنهم به مدت 10 سال را چه می دانید و چرا اوباما این مصوبه را وتو نکرد؟
** محمدنیا: اینکه می فرمایند هیچ عاید نشده است و فقط تعهداتی داده ایم و دستاوردی نداشته ایم، به هیچ وجه قبول ندارم چرا که در این نوع تحلیل اصلا به مفاد برجام و آنچه اتفاق افتاده، حتی رجوع سطحی و ظاهری نشده است.کسی که برجام را بخواند و ببیند که چه نوشته شده و چه تعهداتی داریم و طرف مقابل چه تعهداتی دارد، چنین قضاوت «کاملا صفر درصدی» را نمی کند.
دستاوردهای بسیاری زیادی حاصل شده و با وجود متنی به نام برجام، نمی توان گفت که فقط یکسری تعهدات داده وهیچ دریافت نکرده ایم. البته بهترین موضع، مواضع مقام معظم رهبری است که همواره مطالبات را با عزت و اقتدار مطرح می کنند. این اشتباه است که ما خود را همواره بازنده تلقی کنیم. ما هیچ وقت خود را بازنده تلقی نمی کنیم.

**** نمازهای ظریف هنگام اذان برای نشان دادن قدرت بزرگ خداوند
ظریف درمذاکرات موقع اذان، فوری نماز می خواند و می گفت که نماز می خوانم تا به طرف مقابل نشان دهم قدرت بزرگی وجود دارد که آنها ابرقدرت نیستند و آن قدرت بزرگ خداوند متعال است که من در برابرش سجده می کنم.ماهیچوقت خود را در موضع بازنده نمی بینیم و نمی دیدم و با این تلقی اصلا نمی شد وارد مذاکرات شد.توافق هسته ای بااراده قوی و اتکا به قدرت ملی و باور خودمان و مقاومت حرفه ای و تخصصی وباتسلط بر زبان انگلیسی و حوزه های سیاسی، سیاست بین الملل و حقوق بین الملل و ابعاد فنی هسته ای که در تیم جمع بود و تسلط قوی و اعتماد به نفس به دست آمد. دکتر ظریف در برخی موارد، ایراد حقوقی به جان کری می گرفت و آن را توضیح می داد. اینکه مطلق سیاه یا سفید ببینیم اصلا درست نیست.باید به اقتضاها و توانمندی ها هم توجه کرد. اینگونه برخورد کردن ها، عزت و اقتدار ملی را نادیده می گیرد و هیچ می انگارد.
رهبرمعظم انقلاب از مقاومت مردم ایران در برابر تحریم های ظالمانه و عقب نشینی طرف مقابل در اثر تلاش های های دانشمندان هسته ای که کوشش همه دست اندرکاران مذاکرات بوده ابراز خرسندی کردند و از تلاش ها و رئیس جمهوری، وزیرامور خارجه و تیم مذاکره کننده هم قدردانی کردند. بنابراین، نگاه رهبر معظم انقلاب به برجام منطقی، واقعی و جامع است و ما همه پیرو ایشان هستیم و باید در مسیر ولایت حرکت کنیم و نگاه مان نیز همین نگاه واقعی و منطقی و درست باشد و به کشور کمک کنیم.

**** اوباما رای برای وتو نداشت/ تحریمی با منشاء هسته ای اجرا شود، فوری برخورد می کنیم
طرف مقابل، فهرست تعهداتی را که باید گام به گام انجام دهد، تصویب یالغو کرده اما در مواردی هم در انجام تعهداتش کوتاهی داشته که نمونه اش همین تمدید قانون آیسا است. اوباما این قانون را وتو نکرد چون رای لازم را برای حفظ وتوی خویش درکنگره نداشت.اگرمطمئن بود که وتوی او در باره تمدید انجام شده ازسوی سنای آمریکا می تواند معتبر بماند به احتمال قوی وتو می کرد ولی مطمئن بود که این رای را ندارد. دراین زمینه آنچه مهم است عدم اجرای مفاد تحریم ها با منشاء هسته ای است. ما در برجام فقط در موضوع هسته ای مذاکره کردیم و انتظار داریم در هر شرایطی هیچ یک از تحریم هایی که به طور100 درصدی منشا هسته ای دارند، اجرا نشوند وبه بهانه دیگری وضع نشود.جای تردیدی نیست که هرکدام از مفاد تحریم ها با منشا هسته ای بازگردد، نقض صریح برجام است و ما فوری با آن برخورد می کنیم و حتی نیازی به برپایی کمیسیون مشترک نیست.

**** آنچه در تبادل زندانیان با آمریکا گرفتیم، «افتخار آفرین» است/قدرتی منطقه ای بالاتر از ایران وجود ندارد
** ایرنا: با توجه به گذشت یک سال از اجرای برجام، این توافق چه تاثیر ملموسی بر سایر موضوعات منطقه و بین المللی و پرونده های دیگر ایران داشته است؟
**محمدنیا: بعد از برجام، تاثیر گذاری، بازدارندگی و دراختیارگیری اهرم ها و مولفه های بازیگری و ایفای نقش در سطح بین المللی ومنطقه ای را از سوی ایران شاهدیم که بسیارمهم است. نمی خواهم بگویم همه این قدرت و اهمیت ایران محصول برجام است که شاید غیرمنطقی باشد اما اگر یک سال گذشته را مرور کنیم اتفاقات بسیار شاخصی روی داده است. ایران چندین بار به اجلاس های مهم بین المللی و بحران های بزرگ از جمله سوریه دعوت شده که قبل از برجام با چنین شرایطی مواجه نبودیم. با حضور در این مجامع توانستیم در تعیین دستور کار و مصوبات نشست ها تاثیرگذاری قابل توجه داشته باشیم. هنوز به روزاجرای برجام در سال 1394نرسیده بودیم که هیات دیپلماتیک ایران با حضور دکتر ظریف و آقای امیرعبداللهیان معاون وقت عربی در اجلاس سوریه در وین شرکت کرد و این حضور چندین بار تکرار شد و در آن اجلاس بسیار تاثیر گذار بودیم و هماوردی با وزیر خارجه عربستان داشتیم.
حتی درمذاکراتی که منجر به آزادی اتباع زندانی ایران و آمریکا شد؛ آنچه دادیم، با آنچه گرفتیم قابل قیاس نیست بلکه «افتخار آفرین» است. امتیازات خوبی از طرف مقابل گرفتیم و حتی کسب این امتیازات برای آمریکایی ها بویژه جناح مخالف ایران دردناک بود و گفتند که ایران چند برابر زندانی از ما گرفت و بالای یک میلیاد دلار از اموال بلوک شده اش را آزاد کرد. این دستاورد خوبی بود و مشکلات حقوقی اتباع و هموطنانمان را مرتفع کردیم. این مذاکرات از برجام جدا بود ولی اتفاق افتاد و نتیجه داد ولی اگر در فضای برجام نبودیم، نمی شد چنین مذاکراتی را پیش برد و انجام داد.
در اجلاس اخیر در مسکو، ایران به همراه روسیه و ترکیه در موضوعات بین المللی نقش آفرینی می کند و این تجلی قدرت بین المللی ایران است و نماد آن در برجام به نحو مطلوبی نشان داده شد. این قدرت نمایی است. امروز همه می دانند که ایران چقدر در سطح بین المللی و منطقه تاثیر گذار است و تصور نمی کنم قدرتی منطقه ای بالاتر از ایران وجود داشته باشد.

**** تیم امنیتی و نظامی ترامپ حتما ضد برجام است ولی ما پیشگام نقض برجام نخواهیم بود
**ایرنا: آقای سفیر! با توجه به اینکه ترامپ و جمهوریخواهانی که او را یاری می کنند، دارای سیاست های افراطی علیه جمهوری اسلامی ایران و برجام هستند، چه اقداماتی را می توانیم برای جلوگیری از تاثیرگذاری این افراطیون بر اجرای برجام انجام دهیم؟
** محمدنیا: ترامپ هنوز ناشناخته است و باید منتظر بمانیم که چه رویکردی را اتخاذ خواهد کرد. البته ترکیب تیم ترامپ به ویژه اعضای امنیتی و نظامی کابینه از چهره های افراطی و ضد جمهوری اسلامی و حتما ضد برجام هستند.ما پیشگام نقض برجام نخواهیم بود و به تعهدات بین المللی خودمان پایبندیم وآنچه را می توانیم انجام بدهیم، در واقع در مرحله اول، کسب آمادگی و برخورداری از توانمندی و روحیه مقابله با شرایط خاص است که ممکن است در دوره ترامپ فراروی ایران قراربگیرد. این آمادگی باید به فعلیت برسد و در واقع این آمادگی تنها این نیست که تصور کنیم که می توانیم آماده باشیم. در واقع، باید توانمندی های سخت افزاری وفیزیکی نظام، بنیه نظامی ودفاعی کشور را ارتقا دهیم وازهمه بالاتر و مهمتر اقتدار و قدرت ملی، خود اتکایی به ویژه دراقتصاد وهمان فرموده رهبر معظم انقلاب یعنی اقتصاد مقاومتی را حفظ کنیم.
درحوزه سیاست خارجی نیز باید توان اجماع شکنی علیه خودمان را حفظ کنیم. این دستاورد بزرگ را که در برجام آزمودیم و قادر به اجماع شکنی و گسستن ائتلاف ها علیه خود شدیم، حفظ کنیم و این توانمندی قطعا با افتراق واختلافات داخلی محقق نخواهد شد. باید همانطور که گسست ائتلاف علیه جمهوری اسلامی را انجام می دهیم، قدرت اجماع سازی و ائتلاف سازی به نفع کشور را نیز داشته باشیم.
آمریکا قطعا امروز از توانمندی ائتلاف سازی علیه ما برخوردار نیست و برایش بسیار بسیار پرهزینه است ومتقابلا هزینه اجماع سازی و ائتلاف سازی برای ما به نفع کشور سهل تر، کم هزینه تر و ممکن تر شده است.من این را بعنوان کسی که بیش از 20 سال است در حوزه آمریکا تخصص دارم و حوزه مطالعاتی و فعالیت و ماموریتم آمریکا بوده است، می گویم و می دانم چقدر می توانیم در درون آمریکا تاثیرگذار باشیم. ماباید آمادگی تاثیرگذاری در درون آمریکا را برای خودمان بیش از پیش فراهم کنیم و اتفاقا امروز از ضروریات است. ما از اهرم ها، مزایا و امکاناتی حتی در درون آمریکا با همین وضعیت عدم رابطه سیاسی که داریم وروابط خصمانه، برخورداریم که نباید آنها را دست کم بگیریم، به تعبیری برای روز مبادای خودمان که البته امیدوارم چنین روزی وجود نداشته باشد چون ترامپی که از بیستم ژانویه 2017 بعنوان رئیس جمهوری آمریکا کار خودش را آغاز می کند، حتما باید متفاوت با ترامپی باشد که در مبارزه انتخاباتی با رقیب خود بود. اما در هر حال ما باید آماده و مهیا باشیم.

**** برخی کشورهای 1+5 در مذاکرات به دنبال ورود فوری به بازار ما بودند
** ایرنا: قراردادهایی مانند بویینگ وایرباس و پژو سیتروئن ومنافع اقتصادی حاصل از آنها برای طرف های این توافق چقدر می تواند مانع تاثیرگذاری نگرش های تند و افراطی بر اجرای توافق باشد؟
**محمدنیا: قطعا تاثیرگذار است اما آنچه تعیین کننده بوده، میزان مواجهه طرف های مقابل با ایرانی قدرتمند است؛ به نظرم این تعیین کننده تر است از میزان نیازها یا مطامع اقتصادی طرف های مقابل با جمهوری اسلامی ایران. ایران بازاری امن و باثبات برای سرمایه گذاری و تبادل اقتصادی است. هر چه انسجام و همبستگی داخلی و ثبات، امنیت و آرامش روانی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی از سوی ما به دنیا بیشتر عرضه شود، قطعا به جمهوری اسلامی ایران به عنوان همان بازار امن برخوردار از ثبات برای سرمایه گذاری و تبادل اقتصادی نگاه می شود.
درطول مذاکرات، حتی بعضی مقامات مذاکره کننده 1+5 چنان اظهاراتی می کردند که بخوبی نشان دهنده تمایلات اقتصادی و نگاه به منافعی بود که می توانند از همکاری با ایران ببرند و پس از حصول توافق بتوانند فوری وارد بازار ما شوند. قصد ندارم آنچه را در مذاکرات روی داده، بیان کنم اما اظهاراتی را می شنیدیم که همین سئوال شما را تایید می کرد .
از طرفی، قراردادهایی مانند با بویینگ و ایرباس، بسیار مهم و تعیین کننده است زیرا اولا این قراردادها از طرف آمریکا یعنی عامل اولیه و اصلی وضع تحریم ها علیه ایران، مجاز شمرده و دستور آن صادر و موانعش برطرف شده است؛ دوم اینکه، خود راهکاری برای حل برخی پیچیدگی های مالی و حقوقی است که هنوز در مسیر اجرای برجام وجود دارد و نیاز به زمان، جسارت و حسن نیت و ایجاد اعتماد بیشتر دارد؛ اما وقتی می بینیم چنین قراردادهایی منعقد می شود و بویینگ مجاز می شود مبادله کند، این می تواند به عنوان الگویی برای سایر مورد استفاده قرار بگیرد.
به هرحال، آمریکا برای پرداخت وجوه آب سنگین خریداری شده از ایران که اتفاقا پول قابل توجهی است و مجوزهای صادره اخیر برای هواپیما راهکار پیدا می کند. اینها راهکارهایی است که البته در برجام دیده شده اما چون تنیدگی بسیار در حوزه های تحریم های اولیه و پیچیدگی های حقوقی دارد، از حیث حقوق اساسی آمریکا و حقوق ایالات مختلف و در سطح فدرال در آمریکا، تنوع و خصیصه های حقوقی و قانونی خودش را دارد اما می تواند نمونه هایی باشد که به پیدا شدن راهکارها کمک کند که البته انجام شده و به مرور به امید خدا پیش خواهد رفت.

**** افراطیون به دنبال مسدود کردن تبادلات ما هستند/ تبادلات بیشتر نقض برجام را سخت تر خواهد کرد
این را هم بدانیم که افراطیون به دنبال مسدود کردن این تبادلات هستند ولی هر چه بیشتر این تبادلات درهر حوزه ای انجام شود، بطور قطع کار ما خیلی بهتر پیش خواهد رفت. در واقع، هر چه این تبادلات را بیشتر انجام بدهیم، برخورد با برجام، نقض آن یا بر هم زدنش قطعا سخت تر خواهد بود و این طبیعی است و به نظرم هیچ عاقلی علاوه بر تعهدات و مسئولیت ها اصلا نمی تواند نگاه به نقض برجام داشته باشد و منافع و مزایا را نادیده بگیرد. ترتیب هایی هم که در حاکمیت آمریکا در حال شکل گیری است، همین را در انتها نشان می دهد؛ هر چند قضاوت هنوز زود است اما آنها هم قطعا راهی جز این ندارند.

*** باید منتظر رویکرد عملی ترامپ بمانیم/ تصمیم گیری های داخلی آمریکا مانع شانه خالی کردن از تعهدات در برجام نیست
**ایرنا: ازنظر شما موانع فعلی در راه اجرای کامل برجام چیست؟ آیا با روی کارآمدن ترامپ و نیز تحریم های غیر هسته ای که وجود دارد، قراردادهای تجاری و اقتصادی تهران با سایر کشورها به ویژه اروپایی ها جنبه اجرایی به خود می گیرد؟ وظیفه دولتمردان اروپایی به ویژه خانم موگرینی برای حفاظت از برجام چیست؟
** محمد نیا: باید منتظر رویکرد و رفتار عملی ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آمریکا بمانیم نه به عنوان نامزد ریاست جمهوری این کشور. به طور قطع، ترامپ باید متفاوت باشد و این موضوع در جامعه دیپلماتیک نیز مورد اتفاق نظر صاحب نظران کشورهای مختلف است و مقام های سیاسی همه در همین فضا صحبت می کنند. در زمینه برجام هم در وهله نخست، تعهد بین المللی آمریکاست و تصمیم گیری های داخلی این کشور نمی تواند باعث شود از تعهدات و الزامات بین المللی که پذیرفته است، شانه خالی کند. در حقیقت این یک اصل پذیرفته شده است که تصمیم گیری های داخلی کشورها نمی تواند برای اجرای تعهدات و الزامات مصونیت ایجاد کند. از این رو ترامپ باید پایبند تعهدات بین المللی و ملی آمریکا باشد.

**** موگرینی باید در حفاظت از برجام طبق این توافق پایبند باشد
در این میان، تحریم های غیرهسته ای وجود دارند که این تحریم ها به دلیل اینکه در مذاکرات هسته ای در مورد مسایل غیرهسته ای صحبت نکرده ایم، دست نخورده و سرجایش خودش باقی مانده است. در مذاکرات برجام نیز راه حل کامل و جامعی برای برخورد با این دست تحریم ها وجود ندارد. اما توانستیم در مواردی که تنیدگی بین تحریم های اولیه و هسته ای وجود داشت، تا حدودی راه حل رفع این بخش از تحریم ها را پیدا کنیم و وارد این حوزه ها شویم.
اما چون مذاکرات یاد شده فقط در زمینه هسته ای بود، به طور طبیعی به جزئیات در مورد تحریم های دیگر صحبت نشد؛ چراکه این تحریم ها در حوزه مسایل مذاکرات نبود. بر اساس اختیارات رئیس جمهوری آمریکا که در بندهای مختلف به آن اشاره شده است، وی با استفاده از اختیاراتش نباید اجازه اجرای بندهای تحریمی را بدهد. باید دید ترامپ به چه میزان در این چارچوب حرکت می کند. البته این موضوع تعهد بین المللی آنهاست و باید این الزام را نیز حفظ کند.
توجه به عواقب نقض برجام در آمریکا و اروپا مهم است و نمی توان این موضوع را ساده انگاشت. اتحادیه اروپا و خانم موگرینی نیز با این تعهدات مواجه هستند. آمریکا کشور عضو 1+5 بود و خانم موگرینی در این مذاکرات به عنوان نماینده 1+5 و هم نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا نقش آفرینی کرده است. در حقیقت او نماینده اتحادیه اروپایی است که خود متشکل از 28 کشور اروپایی است و الزامات برجام به آنها نیز برمی گردد و تمام اختیارات و مصوباتی که برای رفع تحریم ها در حوزه اتحادیه اروپا شکل گرفت، در جلسه 28 وزیر خارجه کشورهای اروپایی عضو این اتحادیه مطرح شد و به تصویب رسید.
علاوه بر این، باید به الزامات قطعنامه 2231 نیز اشاره کرد که توسط برخی اعضای 1+5 که عضو شورای امنیت هستند، به تصویب رسیده است. به طور حتم خانم موگرینی نیز باید به وظایف خود به عنوان نماینده گروه مذاکره کننده با جمهوری اسلامی ایران، 1+5 در حفاظت از برجام پایبند باشد و این مهم جزئی از توافق برجام است.

**** مسایل عمده ای در حوزه تبادلات بانکی وجود دارد که امیدواریم بزودی از این مرحله جهش کنیم
آنچه به عنوان مانع اصلی برجام قابل طرح است، نبود حسن نیت کامل و اجرای کامل تعهدات از طرف مقابل است و این موضوع در حوزه های بانکی و بانک های بزرگ بیشتر تجلی می یابد. این مشکلات را به سه بخش روانی، اعتمادسازی و قوانین حاکم می توان تقسیم کرد. در مواردی ما نیز باید خود را به سطحی از استانداردهای لازم برسانیم؛ اما در مجموع مشکلات از طرف مقابل است.
بانک مرکزی ایران توانست در کوتاه مدت، تلاش های زیادی برای دستیابی به استانداردهای لازم انجام دهد و استانداردهای لازم را کسب کند، در این زمینه می توان به مواردی که به قوانین مقابله با پولشویی و استقرار ناظران انظباطی در سیستم های مالی مربوط می شد، اشاره کرد. سیستم های مالی ایران تجهیز و نظارت ها با استقرار ناظران، افزایش یافته است. امیدواریم در کوتاه مدت بتوانیم موانع موجود در این حوزه را برطرف کنیم. نباید مشکلات این حوزه را نادیده رفت. برجام با موانعی مواجه است، مسایل بزرگ و عمده ای در حوزه تبادلات بانکی و به ویژه حاضر نشدن بانک های بزرگ در این عرصه وجود دارد که امیداوریم به زودی از این مرحله نیز جهش کنیم.

**** جمهوری خواهان حتما رویکرد مقابله با برجام را حفظ می کنند/ احتمال فشار بر ایران از مسیرهای دیگر
** ایرنا: با توجه به نزدیک بودن ترامپ به رژیم صهیونیستی و نیز اطرافیان او، تصویب قطعنامه علیه این رژیم درباره شهرک سازی هایش در شورای امنیت، انعقاد توافق هسته ای به رغم مخالفت های این رژیم و حتی عربستان سعودی و نیز سخنان اخیر جان کری وزیر امور خارجه آمریکا درباره شهرک سازی ها در سرزمین های اشغالی و ایجاد دو کشور مستقل، به نظر می رسد روابط واشنگتن - تل آویو که در دوره اوباما به سردی گراییده بود، در دوره ترامپ گرم شود. گرم شدن این روابط چه تاثیری بر برجام و اجرای آن خواهد داشت؟
** محمدنیا: خصومت اسرائیل با ایران و همگرایی آمریکا با آنها امر جدیدی نیست. روابط آمریکا و اسرائیل استرتژیک است و در سطح منافع حیاتی تعریف شده است. همه حاکمیت های آمریکا یک نوع نگرش به اسرائیل در مورد اصول و مبانی دارند.
به عنوان یک کارشناس معتقدم در دوران اوباما شاهد سردی روابط این دو بودیم. نمونه های زیادی هم وجود دارد. رژیم صهیونیستی و مخالفان برجام در سطح منطقه هرکاری که توانستند برای نرسیدن به توافق، انجام دادند و پس از حصول توافق هم برای رد آن در کنگره آمریکا متمرکز شدند. بعد از توافق، کنگره اقدام به طرح قوانینی کرد که اگر کسی به ایران سفر کند برای دریافت ویزای آمریکا تا پنج سال دچار مشکل می شود که ما از آن مساله هم عبور کردیم. کنگره یک راه حل داشت و آن فقط این بود که برجام را رد کند. اما شرایط آمریکا و بین المللی به گونه ای نبود که برجام را رد کند.
اکنون رئیس جمهوری جدید آمریکا با توجه به اینکه کنگره در اختیار جمهوری خواهان است و هیچگاه دید خوبی نسبت به ایران نداشته و تمایل قوی به رژیم صهیونیستی دارند، حتما رویکرد مقابله با برجام را حفظ می کند اما ممکن است از مسیرهای دیگری وارد شوند. ترامپ که اول می گفت برجام را پاره می کنم، پس از مقطعی گفت برجام را دوباره بررسی و مذاکره و با شرکای اروپایی موضوع را بررسی می کنیم تا ببنیم چطور با برجام کنار بیاییم. یعنی در واقع اینها راهکارهایی است که جلوی پای خود می گذارد تا اسیر آن عبارات خام پیش از انتخابش نشود. اما حتما از مسیرهای دیگری فشار بیشتر بر ایران اعمال می کند. شما می بینید که حتی جان کری که در حال رفتن است و برجام جزو دستاورهای وی است، به فشار بر جمهوری اسلامی ایران تاکید می کند. اینها بخاطر اختلافات استراتژیک است که گفتم. اینها ممکن است مسیرهای مختلفی باشد که در پیش بگیرند. یعنی وضع تحریم های جدید به بهانه های جدید. بجای اینکه برجام را نقض کنند تلاش هایی صورت دهند تا تحریم های دیگر با بهانه های دیگر وضع کنند. بتوانند اجماع سازی امنیتی علیه ایران ایجاد کنند هرچند که به مراتب سخت تر از قبل برای آنها خواهد بود. بتوانند ایران ستیزی را که الان برایشان سخت تر شده، انجام دهند.
به همین دلیل می بینید که به سیاست های منطقه ای جمهوری اسلامی ایران به شدت واکنش نشان داده می شود. زیرا اهرمی برای دامن زدن به ایران هراسی و ایران ستیزی و جایگزینی برای برخوردهای تند تر با ایران است که اهکار برخورد با این رویکرد، اتحاد و انسجام داخلی و ملی ماست. حتما باید به این حوزه توجه ویژه داشته باشیم و در مدت باقی مانده تا انتخابات به این مهم توجه کنیم تا موجبات سرافرازی کشور عزیزمان را فراهم کنیم.

**** راه تفسیر شخصی یا جریانی در کشوری درباره برجام بسته است
** ایرنا: آیا ترامپ و دولتش برغم حفظ برجام می توانند تفاسیر خاص خود را داشته باشند و با این توافق بازی کنند؟ در صورت احتمال این موضوع، ایران چه اقدامات متقابلی می تواند انجام دهد؟
** محمدنیا: هر گونه خللی در برجام، خلاف قوانین و حقوق بین المللی بوده و همه اینها در برجام دیده شده است. محتمل است که آنها برجام را تفسیرهای حقوقی خاص کنند اما قطعا بازی با این توافق، برای ما قابل قبول نیست و بازی مشروعی نخواهد بود. در برجام به عنوان کلیت و روح و در متن و واژه ها، هر فردی که سند را خوانده باشد، متوجه می شود که راه تفسیر را بسته ایم و در واقع، ملاک سند است نه تفاسیر ملی یا حتی شخصی و جریانی از یک کشور. قوانین بین المللی چارچوب مشخص خود را دارد. برجام برپایه این معیارهاست. این سند طی دو سال کار قوی و حقوقی حقوقدان های مسلط و مبرز تنظیم شده است.
البته قدرت مانور حداکثری هم در آن وجود دارد. قطعنامه شورای امنیت ضامن برجام است. پیش بینی هایی مانند کمیسیون مشترک و رویه های چندگانه و برخورد مرحله به مرحله با اختلافات و تعارضات هم در برجام دیده شده است که همه مبنای حقوقی دارد. به خوبی به یاد دارم در اولین روز بازگشت از مذاکرات نهایی از وین با رهبر معظم انقلاب ملاقات کردیم که به عنوان اولین مقام جمهوری اسلامی ایران پس از توافق هسته ای، ایشان بر اجرای دقیق برجام منطبق با آنچه توافق و نوشته شده، تاکید داشتند. یعنی اینکه وقتی برجام مراحل قانونی خود را در داخل کشور طی کرد که مورد نظر آقا بود و آن مراحل هم طی شد و به مرحله اجرا رسید، راه تفسیر و برداشت بسته شد.

**** احتمال انتقام گیری از برجام را در هر سطح و حدی باید متصور بدانیم/ هوشیاری دربرابر سناریوهای ایذایی و خرابکاری
** ایرنا: با توجه به اینکه رژیم صهیونیستی و عربستان و تندروها در آمریکا مخالف توافق هسته ای بودند، برخی تحلیلگران معتقدند که ممکن است برغم این توافق برای خنثی کردن آثار و دستاوردهای آن، جنگ های نیابتی در منطقه پیش آید. آیا شما با این تحلیل موافقید و چرا؟
** محمدنیا: این تحلیل، جدید نیست. هر چند باید همواره تدابیر و اقدامات حریف را در همه اشکال در نظر داشته باشیم و احتمال انتقام گیری از برجام را هم در هر حال و در هر سطح و حدی متصور بدانیم، اما جنگ علیه جمهوری اسلامی ایران، امر ساده ای نیست. امروز جهان با ایرانی قدرتمند مواجه است. برجام تا حد بسیار زیادی زمینه های اجماع و ائتلاف های مختلف علیه کشور را از میان برده و حصول آن بسیار سخت است. البته به نظر من باید در برابر سناریوهایی ایذایی، خرابکاری و مانند آن ما هوشیار باشیم، کما اینکه در گذشته هم داشتیم.
ما از ترور دانشمندان هسته ای و کارمندان سازمان انرژی اتمی تا خرابکاری در تاسیسات هسته ای، حتی خرابکاری ها از راه دور، ارسال ویروس ها از طریق شبکه و از طریق رایانه مواجه بودیم، اینها همه تهدیداتی است که در واقع بالفعل شده و نمی توانیم آنها را نادیده بگیریم.
اکنون تصور می کنم که آن جنگ نیابتی علیه جمهوری اسلامی ایران، علیه جهان اسلام و تشییع توسط گروه های ترورسیتی- تکفیری در جریان است و این امر کوچکی نیست. آنچه ما را از شعله های سوزاننده این ناامنی ها به ویژه در درون این منطقه پرآشوب ، ملتهب و پرتلاطم مصون داشته، قدرت ملی ماست که با همین قدرت ملی می توانیم بر هر شرایطی فایق شویم.

**** مجوز حمله آمریکا به عراق در نیم ساعت/ نیازی نیست حتما جنگ تمام عیاری علیه ایران صورت گیرد
**ایرنا: این روزها مخالفان برجام و دولت یازدهم در رد اظهاراتی مبنی بر اینکه با این توافق، سایه جنگ از سر کشور دور شد، می گویند که از جنگ خبری نبود. آیا این اظهارات از نظر شما که در تیم مذاکره کننده هسته ای حضور دارید، صحت دارد؟ آیا واقعا هیچ جنگی علیه ایران و تاسیسات هسته ایش مطرح یا برنامه ریزی نشده بود؟
** محمدنیا: وقتی که مواضع و اظهارات مطرح شده، به نوعی سیاسی باشد، یعنی از سر مقاصد و اختلافات سیاسی مطرح شده باشد، دیگر منطق و چارچوب خود را از دست می دهد. این را باید به عنوان یک اصل در نظر گرفت. برای پاسخ به این سئوال باید وضعیت را به صورت منطقی بررسی کرد و شاید لازم باشد که نگاهی به وضعیت پیش از مذاکرات و برجام داشت و دید که ما در چه شرایطی قرار داشتیم.
اجماع امنیتی علیه کشور ایجاد شده بود و کسی نمی تواند این مساله را انکار کند. جمهوری اسلامی ایران به بهانه پرونده هسته ای به عنوان عامل تهدید علیه امنیت نظام بین المللی روی صندلی متهم در شورای امنیت نشانده شده بود. کاملا درست است که این مساله ظالمانه، غیرواقعی، توهم آمیز و خصمانه بود، اما این اتفاق افتاد و ما با این هدف به مذاکرات رفتیم که از روی صندلی بلند شویم و به فضل خداوند متعال، ملت ایران از روی صندلی بلند شد. 6 قطعنامه علیه کشور تصویب شد که همه تحت فصل 7 منشور بود و تقریبا با اجماع همه اعضا در شورای امنیت به تصویب رسید. در بند 9 قطعنامه 1929 شورای امنیت که یک قطعنامه لازم الاجرا است، به صراحت بیان شده که همه کشورها مجاز هستند که نظر به فعالیت های موشکی ایران، هر اقدامی را علیه کشورمان بهکار بگیرند. در اینجا دیگر بحث حق و باطل و عدل و ظلم مطرح نیست ؛ در اینجا بحث این است که نظام بین المللی امروز به این شیوه پیش رفته و این کارهای خلاف را انجام می دهد.
شاهد بودم که چند روز پیش از تجاوز نظامی آمریکا به عراق، «کالین پاول» وزیر خارجه وقت این کشور و نیز «جرج تنت» رئیس سازمان سیا، در نشستی نمایشی در محل شورای امنیت حاضر شدند که تنها 20 دقیقه تا نیم ساعت به طول انجامید و مجوز حمله به عراق را کسب کردند. حال همین شورای امنیت، قطعنامه 1929 را با آن بند 9 علیه ایران به تصویب رسانده بود.
دشمنان در راستای کاستن از توانمندی اقتصادی ایران، برای نمونه به صفر رساندن صادرات نفتی ما، به شدت در تلاش برای کاستن قدرت ملی ایران هستند. حتما نیازی نیست که جنگی تمام عیار علیه کشور شکل بگیرد، همین که از قدرت ملی کاسته، مشکلات اقتصادی و نارضایتی داخلی ایجاد شود و به نابسامانی در کشور دامن زده شود، دیگر در آن زمان نیازی به اقدام نظامی علیه یک کشور نیست و اگر هم باشد، این مساله با سهل ترین شرایط اتفاق می افتد.

**** بیش از هزار صفحه گزارش در 59 دوره مذاکره به مقامات درباره احتمال حملات ایذایی و نظامی
حال می توان با وجود این مولفه ها، آنقدر خوشبین و خوش باور باشیم و بگوییم که هیچ خطری کشور را تهدید نمی کرد؟ آیا یک تحلیلگر سیاسی یا یک مقام مسئول سیاسی یا یک کارگزار سیاست خارجی می تواند نسبت به این وقایع بی تفاوت باشد؟ اصلا از بحث اصل جنگ تمام عیار و تهدید مستقیم نظامی هم بگذریم، در همین یک دهه اخیر، ما شاهد تهاجم به عراق به همین دلایل توهم آمیز بودیم که امروز خودشان معترفند اشتباه کردند و صدام درگیر تولید سلاح های کشتار جمعی و اتمی نبوده است. حال همین که می بینید همسایه شما گرفتار چنین وضعیتی شده، نباید تدابیری به خرج دهید که چنین اتفاقی برای شما نیفتد و کشور به سلامت از چنین وضعیتی عبور کند؟ من حتی در خلال گزارش هایی که در 59 دور مذاکره طی دو سال به مقامات ارشد نظامی ارسال می کردیم، به قاطعیت می گویم که بیش از هزار صفحه می شد، درباره امکان مبادرت به حملات ایذایی و حتی نظامی علیه تاسیسات کشور هم اشاره کرده بودم. ما باید این پیش بینی ها را انجام می دادیم.

**** اقدامات رژیم صهیونیستی برای اخلال در مذاکرات / خدا را شکر از بحران دورتر شدیم
به خصوص به خاطر دارم که پس از توافقی که در لوزان برای شناسایی راه حل ها و پارامتر های کلیدی برگزار شد، گفتیم که امکان دارد همین الان که ما به این مرحله رسیدیم، رژیم صهیونیستی برای رسیدن به چیزی که از ابتدا در نظر داشته و تاکنون به آن نرسیده است، اقداماتی را انجام دهد. نمی خواهم به قرائنی اشاره کنم که نشانه هایی از یکسری برخوردها را نشان می داد و این بحث هایی است که مربوط به دوستان نظامی و امنیتی است ولی همیشه باید هوشیاری لازم را به خرج داد. هر زمان که ما طرف مقابل را دست کم بگیریم، ضربه می خوریم. نمی خواهم بگویم حجیتی درباره این مساله قائل می شوم ولی آقای کری 24 تیرماه 94 گریه کرد و گفت که من در دوران جوانی از جنگ ویتنام درس گرفتم که هیچ گاه نباید وارد جنگ دیگری شویم و این توافق ما را از جنگ دیگری بر حذر داشت. تعریف ما حتما تعریف آقای کری نیست. جمهوری اسلامی ایران حتما با نگاه جان کری به این موضوع نگاه نمی کند. اما شرایطی که ما می دیدیم، باید هوشیاری به خرج می دادیم، باید تدابیر لازم را اتخاذ می کردیم و کشور را از آن شرایط عبور می دادیم.
حال برخی دوستان می خواهند بگویند که اینگونه نیست و این بحران بسیار از کشور دور بوده است، ما می گوییم شکر خدا که دور بوده !ولی ما اگر در هزار کیلومتری بحران هم قرار داشتیم، خدا را شاکریم که از بحران دورتر شدیم و به فرض مثال به هزار و یک کیلومتری بحران رسیدیم. همینقدر که جمهوری اسلامی و ملت عزیز را از بحران عقب راندیم، فکر می کنم که کار عاقلانه و درستی انجام دادیم.

**** برخی مسائل مطرح شده، بداخلاقی و حتی غیرشرعی است/ تفقد رهبری از ظریف
** ایرنا: هرچه به انتخابات ریاست جمهوری در ایران نزدیکتر می شویم، حملات شدیدی به دولت به ویژه دکتر روحانی و ظریف می شود، نظر شما درباره این انتقادات با توجه به اینکه برخی معتقدند اینها بعضا بداخلاقی ها بوده و رنگ و بوی سیاسی دارد، چیست؟
**محمدنیا: ای کاش با چنین شرایطی مواجه نبودیم. حتما بسیاری از برخوردها و مسائل مطرح شده سیاسی و بداخلاقی سیاسی و حتی غیرشرعی و غیردینی است. تیم مذاکره کننده همانطور که رهبر معظم انقلاب در آغاز مذاکرات فرمودند، به عنوان فرزندان انقلاب اسلامی ماموریتی بر عهده داشتند که باید انجام می دادند. خواست و اراده نظام را دنبال کردند و دو سال به سختی جنگیدند. اظهارات طرف های مقابل ما و حتی آمریکا موید سرسختی تیم مذاکره کننده ایران بود.
رهبر معظم انقلاب بارها تیم مذاکره کننده و شخص وزیر محترم امور خارجه را به عنوان افرادی مومن، شجاع، غیور و امین معرفی کردند. به یاد دارم که در مذاکرات آخر در وین، پیش از اینکه آقای ظریف به ما بپیوندند، حضرت آقا در شانزدهم تیرماه سخنرانی کردند، من یک ایمیل برای اقای دکتر ظریف فرستادم و تبریک گفتم به ایشان که این چنین مورد تفقد رهبر انقلاب قرار گرفتند. ایشان که به وین آمدند، هم به من و هم به کری، گفتند که تفقد رهبری جمهوری اسلامی خیلی برای من ارزشمند است و جای افتخار دارد، ولی در عین حال مسئولیت آور و تحمل آن سنگین است. سنگینی آن به معنی حرکت در مسیری است که فراروی تیم مذاکره کننده قرار گرفته و نیل به سمت یک بازی برد – برد و نتیجه ای است که به مصلحت و مورد پذیرش نظام باشد و ما روی چیزی توافق کنیم که مورد پذیرش نظام قرار بگیرد.

**** ظریف بر اساس آنچه دستور داشت، عمل کرد
شاید هنوز هم زمان آن نرسیده که ما اظهارات درون اتاق مذاکرات را بیان کنیم، اما گزارش های کتبی همه به صورت مستدل و کامل موجود است.آقای ظریف دقیقا منطبق بر آن چیزی که دستور داشتند، در چارچوب اصول کلی مذاکره کردند و با تخصص و توانمندی های بسیار زیاد خود، در هر جایی که لازم بود، مانور شخصی داشتند و همین دستور را هم به اعضای تیم داده بودند که باید در چه چارچوبی حرکت کرد. خدا می داند که درخصوص هریک از این بندها که دربرجام مندرج شده، زحمت کشیده شده و با طرف مقابل چقدر جنگیده و بحث و جدال شده است. در ابتدای مذاکرات، دستاورد هایی مانند حق غنی سازی و حفظ سانتریفیوژها حتی به همین مقدارفعلی که بر اساس نیاز واقعی و علمی سازمان انرژی اتمی است، رآکتور آب سنگین اراک، تاسیسات فردو در اعماق زمین، فروش آب سنگین و مازاد آن، واردات صدها تن مواد خام، همکاری های صلح آمیز هسته ای با کشورهای بزرگ و قدرت های هسته ای دنیا اصلا قابل تصور نبود.
اگر با نگاه سیاسی و حب و بغض نگاه کنیم، از تحلیل واقعی در می مانیم. برجام علاوه بر اینکه تیم مذاکره کننده با آن موافقت کرد و مورد تایید ریاست محترم جمهوری هم بود، در شورای عالی امنیت ملی هم به تصویب رسید، مجلس نهم شورای اسلامی نیز آن را تصویب رساند و این سند با 9 شرطی که مقام معظم رهبری وضع کرده بودند و نصب العین تیم مذاکره کننده و هیات عالی ناظر بر برجام و دولت جمهوری اسلامی ایران هست، به تصویب ایشان رسید.
بهترین شاخص برای دلسوزانه بودن یا نبودن انتقادات، این است که ببینیم چقدر این انتقاد واقع بینانه مطرح می شود. متاسفم که چنین حرفی را می زنم ولی دیگر از مرحله انتقاد هم گذشته و صرفا به عنوان مخالفت محض برخورد می شود که اصلا با منطق سازگار نیست. باید دید که چقدر شرایط پیش از برجام و وضعیت سیاسی و بین المللی داخل کشور را در تحلیلها مورد نظر قرار می دهیم. باید دید که چقدر برآورد و تحلیل آینده در صورت تداوم آن شرایط را در تحلیلها، برخوردها، انتقادات و حتی مخالفت ها لحاظ می کنیم.
یک نکته خیلی مهم این است که چه جایگزین های عملی و اجرایی قابل تحقق را ارائه می دهیم. ما بی ارتباط با جامعه نیستم و این سئوالاتی است که مردم مطرح می کنند که باید هنگام مخالفت 100 در صدی با مساله ای، جایگزینی هم برای آن در نظر بگیریم. این به نظر من خیلی مهم هست که ببینیم چقدر راهکارها و رویه هایی را در مذاکرات قبلی به کار بردیم، مرور و ارزیابی کردیم و از همه مهمتر چقدر از اجرای برجام همه خوشحال می شویم.
به نظر من برجام اگر بر فرض محال حتی پله به پله و یک درصد، یک درصد هم پیش برود که چنین نیست، باید از پیشرفت برجام خوشحال باشیم چرا که گشایش در امر کشور خواهد بود.

**** در سیاست نمی توان به هیچ کشوری به ویژه آمریکا اعتماد کرد/ چرا ظریف بر سر کری فریاد می زد؟
** ایرنا: این روزها با توجه به نقض برجام از سوی آمریکا و تمدید تحریم های 10 ساله علیه ایران، منتقدان با استناد به بیانات رهبری می گویندکه می دانستیم آمریکا قابل اعتماد نیست اما برخی به آن اعتماد کرده بودند، پاسخ شما به این انتقادات چیست؟
** محمدنیا: با عبارت اعتماد به آمریکا کاملا بیگانه هستم و تیم مذاکره کننده هم با این عبارت بیگانه بوده است. ما که عمر کاری خود را در موضوع آمریکا گذراندیم، پدیده آمریکا را به خوبی درک می کنیم، با آمریکایی ها از نزدیک کار کردیم، در آمریکا حضور داشتیم و کار تخصصی و سیاست خارجی انجام دادیم. در سیاست شما نمی توانید به هیچ کشوری اعتماد کنید، به ویژه به آمریکا. بر همین اساس، شیوه عملی ما هم در مذاکرات به هیچ وجه اعتماد به آمریکا نبوده است.
باید پرسید که اگر ما به آمریکا اعتماد داشتیم، چرا مذاکرات دو سال به طول انجامید؟ چرا تنش و دعوا و بحث و جدل در مذاکرات بود؟ چرا وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران به قدری سر وزیر خارجه آمریکا فریاد می کشید که در برخی موارد محافظان ناآگاه و ناخواسته و به تصور اینکه دعوا شده، وارد اتاق مذاکره می شدند؟ چرا متن برجام متجاوز از 150 صفحه و دارای پنج ضمیمه اصلی و زیرفصل ها و زیرمجموعه های بسیار مطول، پیچیده، فنی و حقوقی است؟
اگر اعتماد به آمریکا بوده، چرا حقوقدانان متخصص و کارآمد، بین سه، پنج و گاهی 6 نفر، همراه تیم مذاکره کننده بودند؟ اگر اعتماد به آمریکا بوده، چرا سازمان انرژی اتمی ما حداقل بین سه تا 6 نفر کارشناس و متخصص هسته ای همراه تیم مذاکره کننده اعزام می کرد؟ اساسا چرا آقای صالحی رئیس محترم سازمان انرژی اتمی ده ها ساعت حضوری با آقای «ارنست مونیز» وزیر انرژی آمریکا، مذاکره دوجانبه خیلی سخت و جدلی انجام می داد؟ چرا برخی مذاکرات ما حتی بین 23 تا 24 ساعت به طول می انجامید؟ اگر بحث اعتماد بود، آیا واقعا لازم بود در مواردی بین 45 تا 50 ساعت بیخوابی بکشیم و طی این دوره، دو روز بیدار بمانیم؟

**** حتی در زمان جنگ هم تجربه چنین شب بیداری هایی را نداشتم
من حتی در جبهه جنگ هم تجربه چنین شب بیداری هایی را نداشتم. اگر اعتماد به آمریکا بود، چرا ما گزارش های مرحله به مرحله و مقطع به مقطع به مقامات عالی نظام ارسال می کردیم؟ اصلا امکان پذیر نیست در چنین مساله بسیار کلان و مهمی بر پایه اعتماد و تشخیص فردی پیش روید؟ اگر اعتماد به آمریکا بود، چرا برجام را ضمیمه قطعنامه 2231 شورای امنیت کردیم؟ اگر اعتماد به آمریکا بود، چرا کمیسیون مشترک برای رسیدگی به موارد اختلافی وجود دارد، آن هم با مراحل و مسیرهای مشخص شده و پله به پله که هر یک شرایط خودش را دارد؟

***آیسا تنها قانون تحریمی علیه ایران نیست
این تنها قانون تحریمی نیست که وجود دارد، می دانیم که سایر قوانین تحریمی هم هستند که علیه جمهوری اسلامی در نظر گرفته شده و اگر رئیس جمهوری آمریکا بر اساس تعهد در برجام جلوی آنها را نگیرد، با مشکل مواجه خواهیم بود. از طرفی هم باید بدانیم که همه مخالفان در صددند که هر چه بیشتر، متمم هایی به این قوانین اضافه کنند، کما اینکه می خواستند به این قانون 10 ساله هم پیش از اینکه تمدید شود، متمم هایی اضافه کنند که بر اساس برجام و دیگر فعالیت ها، موفق نشدند و این قانون صرفا تمدید شد. این مساله به هیچ وجه مورد قبول و رضایت تیم مذاکره کننده نیست. کمیسیون مشترک ششم تشکیل و با این مساله برخورد شده است. اما اینکه این قانون صرفا تمدید شده، به معنای اجرایی شدن تحریم ها نیست. اگر آنطور که ما پیش بینی کردیم و مطابق با ضمیمه دوم برجام، اجرای این تحریم ها به صورت متوقف شده پیش برود و رئیس جمهوری آمریکا از اجرایی شدن آن ممانعت کند، این قانون بلااثر خواهد بود. در غیر این صورت، اگر بازگرداندن تحریم ها باشد که در حوزه های نفتی و پتروشیمی است، باید واکنش شدید نشان داد.

**** گشایش های بهتر در روابط ایران و آلبانی
** ایرنا: روابط ایران و آلبانی در دوره پسابرجام را چگونه ارزیابی می فرمایید و این دو کشور در چه سطوحی می توانند همکاری های گسترده تر و عمیق تری داشته باشند؟
** محمدنیا: روابط ما با آلبانی در سطح مطلوب و فعالی که باید باشد نیست که به دلایل زیادی برمی گردد. پس از برجام برای اولین بار معاون وزیر خارجه آلبانی سال گذشته همراه با فعالان اقتصادی و تجاری به ایران سفر کرد و ملاقات های خوبی با مقامات سیاسی و اقتصادی ایران داشت. روابط تهران و تیرانا گشایش بهتری یافته و در حوزه های فرهنگی و اقتصادی در حال عقد قراردادها و تفاهمنامه هایی در حوزه رسانه ای بین ایرنا و رسانه های آلبانی هستیم و در حوزه های رادیو و تلویزیون دو کشور پیش نویس ها مبادله شده و پیش نویس تفاهمنامه های فرهنگی در حال امضا است. وزیر خارجه آلبانی هم اخیرا به تهران سفر کرد که برای نخستین بار در تاریخ روابط دو کشور رخ می دهد که محصول شرایط پسابرجام است. در جامعه دیپلماتیک و هر جا با نماینگان خارجی و بین المللی ملاقات می کنیم همه به برجام به عنوان دستاورد بزرگ نگاه می کنند و معتقدند نتایج آن شرایط بسیار مطلوبتری برای ایران ایجاد کرده است و تهران، آینده را خیلی خوب، کم مانع تر و پرسرعت تر می بیند.