شورای امنیت کجاست؟
جلسات شورا مي‌تواند در نقاطي غير از مقر رسمي آن كه در نيويورك است، تشكيل شود. به عنوان نمونه، در سال 1972، شورا يكي از نشست‌هاي خود را در آديس آبابا، پايتخت اتيوپي برگزار كرد و در سال بعد از آن نيز يكي از نشست‌هاي ديگر خود را در پاناما تشكيل داد.
وقتي كه شكايتي در خصوص نگراني از يك تهديد عليه صلح به شورا ارايه مي‌شود، شورا در وهله‌ي اول به طرف‌هاي تعارض توصيه مي‌كند كه با استفاده از روش‌هاي صلح آميز به توافق دست پيدا كنند. در بعضي موارد خود شورا مسووليت تحقيق و بررسي و ميانجيگري را به عهده مي‌گيرد. شورا ممكن است نمايندگان ويژه‌اي براي اين كار بگمارد يا از دبيركل سازمان ملل بخواهد كه چنين ماموريتي را انجام دهد يا ادارات مناسبي را مسوول اين كار كند و ممكن است شورا براي حل و فصل صلح آميز اختلاف و تعارض، اصولي را وضع كند.
زماني كه يك تعارض به جنگ منجر مي‌شود، اولين تلاش شوراي امنيت در راستاي پايان بخشيدن هر چه زودتر به جنگ است. در بسياري از موارد، شورا از جهت‌گيري‌هاي مبتني بر آتش بس استفاده مي‌كند تا از آن به عنوان ابزاري براي ممانعت از گسترده‌تر شدن تخاصم استفاده كند. همچنين نيروهاي حافظ صلح سازمان ملل را براي كمك به كاهش تنش‌ها به حوزه‌هاي جغرافيايي مساله‌دار اعزام مي‌كند. اين نيروها، طرف‌هاي تخاصم را دور از هم نگه مي‌دارند و شرايطي آرام خلق مي‌كنند تا دستيابي به راه‌ح‍ل‌هاي صلح‌آميز دست‌يافتني شوند. شورا ممكن است تصميم به استفاده از زور، تحريم‌هاي اقتصادي يا اقدام جمعي‌نظامي بگيرد. دولتي كه عليه تصميم‌هاي پيشگيرانه يا اقدام به اجبار شوراي امنيت عمل كند، ممكن است به توصيه شورا، عضويتش در مجمع عمومي و بهره‌مندي از مزايا و حقوق مترتب بر عضويتش در سازمان ملل، لغو شود. دولتي كه عضو سازمان ملل است اما عضو شوراي امنيت نيست، ممكن است در بعضي از مباحثات شورا كه مرتبط با منافع آن كشور مي‌باشد، بدون داشتن حق راي شركت كند. طرف‌هاي يك منازعه كه به وسيله شوراي امنيت مورد رسيدگي قرار گرفته است، چه اين طرف‌ها عضو سازمان ملل باشند يا نباشند، مي‌توانند براي حضور در مباحثات شورا در خصوص آن منازعه، البته بدون حق راي، شركت كنند.
رياست شوراي امنيت، ماهانه تغيير مي‌كند و اين گردش ادواري بر اساس ترتيب الفبايي نام دولت‌هاي عضو است. شورا پنج عضو دايم با حق وتو كه عبارتند از آمريكا، انگليس، چين، روسيه و فرانسه و 10 عضو غيردايم كه براي مدت دو سال به وسيله مجمع عمومي انتخاب مي‌شوند، دارد. اعضاي دايم و غيردايم فقط حق يك راي دارند. تصميم‌هاي معمول و غير حساس شورا با راي مثبت حداقل 9 عضو از 15 عضو اتخاذ مي‌شود، اما تصميماتي كه درباره موضوعات مهم و حساس هستند هر چند وجود 9 راي مثبت كافي است، اما حتما بايد 5 عضو دايم در ميان اين 9 عضوي كه راي مثبت داده‌اند، وجود داشته باشند.
اين قاعده به قانون توافق قدرت‌هاي بزرگ كه اغلب به حق وتو تعبير مي‌شود، موسوم است. بر اساس منشور سازمان ملل، همه اعضاي سازمان با پذيرش و اجراي تصميمات شوراي امنيت موافق هستند. در حالي كه ديگر ارگان‌هاي سازمان ملل، فقط توان ارايه توصيه به دولت‌ها را دارند شوراي امنيت، مي‌تواند دولت‌ها را متعهد و ملزم به اجراي تصميمات خود تحت منشور سازمان ملل بكند.
اعضاي غيردايم فعلي شوراي امنيت عبارتند از آرژانتين، كنگو، دانمارك، غنا، يونان، ژاپن، پرو، قطر، اسلواكي و تانزانيا.
ايران نيز سال‌هاي 1955 - 1956 ميلادي عضو غيردايم شوراي امنيت سازمان ملل بوده است.
كاركردها و قدرت شوراي امنيت بر اساس منشور سازمان ملل را مي‌توان به شرح زير عنوان كرد:
1- حفظ صلح و امنيت بين‌المللي مطابق با اصول و اهداف سازمان ملل
2- بررسي و تحقيق درباره هر تعارض يا شرايطي كه ممكن است منجر به اختلافات بين‌المللي شود
3- توصيه‌ي روش‌هايي براي تعديل يا حل‌و‌فصل چنين تعارضاتي
4- فرمول‌بندي طرح‌هايي براي ايجاد سيستمي، جهت قاعده‌مند كردن تسليحات و نيروهاي مسلح
5- تعيين وجود تهديد عليه صلح يا اقدام تجاوزكارانه و توصيه به اين كه چه اقدامي لازم است اتخاذ شود
6- تقاضا از اعضاي سازمان ملل براي به كار بردن تحريم‌هاي اقتصادي و ديگر معيارها (غير از استفاده از زور) براي ممانعت از يا توقف كردن يك عمل تجاوزكارانه.
7- اقدام نظامي عليه تجاوزگر
8- توصيه به پذيرش اعضاي جديد در سازمان ملل
9- اعمال عملكردهاي قيموميت سازمان ملل در حوزه‌هاي استراتژيك
10- توصيه به مجمع عمومي براي انتصاب دبيركل و مشاركت با مجمع عمومي در انتخاب قضات ديوان بين‌المللي دادگستري.
كميته‌هاي شوراي امنيت را مي‌توان به دو دسته تقسيم كرد:
1- كميته‌هاي دايم: كه عبارتند از دو كميته و هر كدام متشكل از نمايندگان همه‌ي دولت‌هاي عضو شوراي امنيت مي‌باشند. اين دو كميته عبارتند از
الف) كميته كارشناسان درباره قوانين رويه‌يي، اجراي مطالعات و ارايه توصيه‌هايي درباره قوانين رويه‌اي و ديگر موضوعات فني،
ب) كميته پذيرش اعضاي جديد
2- كميته‌هاي موقت: كه بر اساس نيازسنجي در زمان‌هاي خاص تشكيل مي‌شوند و متشكل از تمامي اعضاي شورا هستند. اين كميته‌ها جلسات خود را پشت درهاي بسته تشكيل مي‌دهند. از جمله اين كميته‌ها مي‌توان به
الف) كميته شوراي امنيت درباره تشكيل جلسات شورا خارج از مقرهاي رسمي آن
ب) شوراي حكام كميسيون غرامت سازمان ملل كه بر اساس قطعنامه 692 در سال 1991 به‌وسيله شوراي امنيت تشكيل شد
ج) كميته پيگيري اجراي مفاد قطعنامه 1373 مصوب سال 2001 درباره موضوع اقدام بر ضد تروريسم.
شوراي امنيت چند دادگاه بين‌المللي در موارد خاص نيز تشكيل داده است كه عبارتند از:
1- دادگاه بين‌المللي براي تعقيب افرادي كه به نقض جدي حقوق بشر در سرزمين‌هاي يوگسلاوي سابق پرداخته‌اند. اين دادگاه موسوم (ICIY) در سال 1993 تشكيل شد.
2- دادگاه بين‌المللي براي تعقيب افرادي كه مرتكب نقض جدي حقوق بشر در سرزمين رواندا شده‌اند و همچنين براي تعقيب شهروندان رواندايي كه مرتكب چنين نقض حقوق بشري در سرزمين‌هاي دولت‌هاي همسايه شده‌اند. اين دادگاه در سال 1994 تاسيس شد.
از ژوين 1948 تا اوت 2000 شوراي امنيت، مسووليت اجراي 53 عمليات حفظ صلح سازمان ملل را بر عهده داشته است.
شوراي امنيت براي اجراي تحريم‌هايي كه اعمال مي‌كند كميته‌هايي را از دهه 1990 تاكنون تشكيل داده است كه اين كميته‌ها عبارتند از:
1- كميته شوراي امنيت ايجاد شده بر اساس قطعنامه 661 مصوب 1990 درباره وضعيت ميان عراق و كويت
2- كميته شوراي امنيت ايجاد شده براي پيگيري اجراي مفاد قطعنامه 748 مصوب 1992 درباره جمهوري عربي ليبي 3- كميته شوراي امنيت ايجاد شده براي پيگيري اجراي مفاد قطعنامه 751 مصوب 1992 درباره سومالي
4- كميته شوراي امنيت ايجاد شده براي پيگيري اجراي مفاد قطعنامه 864 مصوب 1993 درباره وضعيت آنگولا
5- كميته شوراي امنيت ايجاد شده براي پيگيري اجراي مفاد قطعنامه 918 مصوب 1994 درباره رواندا
6- كميته شوراي امنيت ايحاد شده براي پيگيري اجراي مفاد قطعنامه 985 مصوب 1995 درباره ليبريا
7- كميته شوراي امنيت ايجاد شده براي پيگيري اجراي مفاد قطعنامه 1132 مصوب 1997 درباره سيرالئون
8- كميته‌هاي شوراي امنيت ايجاد شده براي پيگيري اجراي مفاد قطعنامه‌هاي 1160 (مصوب 1998) و 1267 (مصوب 1999).
9- كميته شوراي امنيت ايجاد شده براي پيگيري اجراتي مفاد قطعنامه 1298 مصوب سال 2000 درباره وضعيت ميان اريتره و اتيوپي
10- كميته شوراي امنيت ايجاد شده براي پيگيري اجراي مفاد قطعنامه 1343 مصوب 2001 درباره ليبريا.
