۲۲ جواهر ایرانی در فهرست یونسکو + تصاویر

در ذیل نگاهی به ۲۱ اثر ارزشمند ایران که پیشتر در فهرست میراث فرهنگی یونسکو ثبت شده‌اند می‌اندازیم:

۱- چغازنبیل
استان خوزستان
تاریخ ثبت: ۱۹۷۹ - شماره ثبت: ۱۱۳

چغازنبیل نیایشگاهی باستانی‌ است که در زمان عیلامی‌ها و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده‌است. چغازنبیل بخش به‌ جامانده از شهر "دوراونتش" است.

۲- تخت جمشید
استان فارس
تاریخ ثبت: ۱۹۷۹ - شماره ثبت: ۱۱۴

تخت جمشید یا پارسه که در شهرستان مرودشت در شمال استان فارس قرار دارد، نام یکی از شهرهای باستانی ایران است. در این شهر باستانی، مجموعه کاخ‌هایی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشاه و اردشیر اول بنا شده‌اند.

۳- میدان نقش جهان
استان اصفهان
تاریخ ثبت: ۱۹۷۹ - شماره ثبت: ۱۱۵

میدان نقش جهان میدان بزرگ مستطیل شکل در شهر اصفهان است که بوسیله بناهایی از دوره صفوی محصور شده‌ است. میدان نقش جهان به شکل امروزین در دوره سلطنت شاه عباس صفوی پایه‌گذاری شد. بناهای تاریخی موجود در میدان نقش جهان شامل عالی‌قاپو، مسجد امام(ره)، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه است.

۴- تخت سلیمان
استان آذربایجان غربی
تاریخ ثبت: ۲۰۰۳ - شماره ثبت: ۱۰۷۷

تخت سلیمان نام محوطه تاریخی بزرگی در نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی است. مجموعه بناهای تاریخی در تخت سلیمان در اطراف دریاچه‌ای طبیعی ساخته شده‌ است. آثار بناهای دوره‌های اشکانیان و ساسانی و ایلخانان در این محل یافت شده‌ است. مهم‌ترین آثار بجا مانده آن آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است.

۵- بم و فضای فرهنگی آن
استان کرمان
تاریخ ثبت: ۲۰۰۴ - شماره ثبت: ۱۲۰۸

ارگ بم در گوشه شمال شرقی و چسبیده به شهر بم در استان کرمان و در مجاورت جاده ابریشم قرار دارد و بنا به روایات متعدد، مربوط به دوران اشکانی و یا هخامنشی است. تا اواخر دوره قاجار، ارگ بم همچنان مسکونی بوده‌ است. این بنای مشهور تاریخی در زمین‌لرزه بم به شدت ۶.۶ ریشتر که در ساعت ۵:۲۶ بامداد ۵ دی ۱۳۸۲ شهر بم را لرزاند، ویران شد.

۶- پاسارگاد
استان فارس
تاریخ ثبت: ۲۰۰۴ - شماره ثبت: ۱۱۰۶

مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعه‌ای از آثار باستانی برجای‌مانده از دوران هخامنشیان است که در شهرستان پاسارگاد در استان فارس واقع شده‌ است. این مجموعه دربرگیرنده سازه‌هایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، باغ سلطنتی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی است.

۷- گنبد سلطانیه
استان زنجان
تاریخ ثبت: ۲۰۰۵ - شماره ثبت: ۱۱۸۸

گنبد سلطانیه مقبره محمد خدابنده الجایتو است که در ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) ساخته شد و از آثار مهم معماری ایرانی و اسلامی به شمار می‌رود. این بنا از حیث معماری و تزیین و بزرگی در دنیا مشهور است. رنگ گنبد آبی است. بر روی این اضلاع گنبد بلندی قرار گرفته که ارتفاع آن را ۱۲۰ گز نوشته‌اند.

۸- سنگ‌ نوشته بیستون
استان کرمانشاه
تاریخ ثبت: ۲۰۰۶ - شماره ثبت: ۱۲۲۲

سنگ‌نوشته بیستون بزرگترین سنگ‌ نوشته جهان، نخستین متن شناخته شده ایرانی و از آثار دودمان هخامنشیان (۵۲۰ پیش از میلاد) واقع در شهرستان هرسین در ۳۰ کیلومتری شهر کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است. سنگ‌نبشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم‌ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد.

۹- مجموعه کلیساهای آذربایجان‌

استان‌های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی
تاریخ ثبت: ۲۰۰۸ - شماره ثبت: ۱۲۶۲

کلیساهای آذربایجان عبارتند از قره کلیسا، کلیسای استفانوس مقدس، کلیسای مریم‌مقدس دره‌شام، کلیسای چوپان و کلیسای زور زور

۱۰- سازه‌های آبی شوشتر
استان خوزستان
تاریخ ثبت: ۲۰۰۹ - شماره ثبت: ۱۳۱۵

سازه‌های آبی شوشتر در دوران ساسانیان، جهت بهره‌گیری از نیروی آب به‌عنوان محرک آسیاب‌های صنعتی ساخته شده‌است. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ باستان‌شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده‌ است.

۱۱- مجموعه تاریخی بازار تبریز
استان آذربایجان شرقی
تاریخ ثبت: ۲۰۱۰ - شماره ثبت: ۱۳۴۶

بازار تبریز بزرگ‌ترین و از مهم‌ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قاره آسیا به‌شمار می‌رود. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان است. این بازار از بازارچه‌ها، تیمچه‌ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته‌است.

۱۲- آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی
استان اردبیل
تاریخ ثبت: ۲۰۱۰ - شماره ثبت: ۱۳۴۵

مجموعه نفیس بقعه شیخ صفی‌الدین به نام عارف نامدار شیخ صفی الدین اردبیل جد پادشاهان صفوی، در سال ۷۳۵ هجری قمری به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی به زیور آراسته شد. یکی از موارد منحصر به فرد این مجموعه این است که این بقعه حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری است.

۱۳- باغ ایرانی
استان‌های فارس، مازندران، اصفهان، کرمان، یزد، خراسان
تاریخ ثبت: ۲۰۱۱ - شماره ثبت: ۱۳۷۲

باغ ایرانی به ساختار و طراحی منحصر به فرد آن اشاره دارد. باغ ایرانی پاسارگاد را ریشه معماری این باغ‌ها دانسته‌اند. کوروش شخصاً دستور داده بود که باغ پاسارگاد چگونه ایجاد شود و در واقع هندسی‌سازی باغ و شکل و شمایل آن از دیدگاه که کوروش به باغ ایرانی گرفته شده‌ است. در دوره ساسانیان نیز باغ‌ها در جلوی کاخ‌ها و معابد شکل گرفتند. در سال ۲۰۱۱ باغ‌های ایرانی پاسارگاد، ارم، چهل‌ستون، فین، عباس‌آباد، باغ شازده، دولت‌آباد، پهلوان‌پور، اکبریه به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیدند.

۱۴- مسجد جامع اصفهان
استان اصفهان
تاریخ ثبت: ۲۰۱۲ - شماره ثبت: ۱۳۹۷

این مسجد از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین ابنیه‌های مذهبی ایران است. این مسجد مجموعه تاریخی وسیعی را به ابعاد ۱۷۰ در ۱۴۰ متر در شمال شرقی اصفهان و کنار میدان کهنه نشان می‌دهد و امروز شامل قسمت‌های مختلفی است از قبیل گنبد نظام الملک، گنبد تاج الملک، ضمن چهار ایوانی شبستان‌ها، مدرسه مظفری محراب الجایتو که هر یک نمایانگر سیر هنر معماری اسلامی در دوره‌ای خاص هستند. سبک معماری مسجد شیوه رازی است. مسجد جامع اصفهان منعکس کننده هنر بیزانس و کلاسیک در قالب یک بنای سنتی و اسلامی است.

۱۵- برج گنبد قابوس
استان گلستان
تاریخ ثبت: ۲۰۱۲ شماره ثبت: ۱۳۹۸

گنبد قابوس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در شهر گنبد کاووس، شمال ایران در استان گلستان قرار دارد. سبک معماری بنا شیوه رازی است. این بنا که بلندترین برج تمام آجری جهان به‌شمار می‌آید بر فراز تپه‌ای خاکی که قریب پانزده متر از سطح زمین بلندتر است قرار دارد و در سال ۳۷۵ هجری خورشیدی در زمان سلطنت شمس المعالی قابوس بن وشمگیر و در شهر هیرکانی که پایتخت پادشاهان آن دیار بوده، بنا گردیده‌است. بین مردم این شهر مثلی رایج است که هر غریبه ای دور این برج بگردد در این شهر ماندگار می‌شود.

۱۶ کاخ گلستان
استان تهران
تاریخ ثبت: ۲۰۱۳ - شماره ثبت: ۵۱۹۴

کاخ گلستان مجموعه‌ای از بناهایی است که در میدان ارگ تهران واقع است. بناهای این کاخ در زمان‌های مختلف ساخته شده‌اند. نام آن از تالار گلستان واقع در عمارت خروجی گرفته شده‌است. کاخ گلستان فضایی از ارگ سلطنتی تاریخی بوده است. شروع ساخت آن به ارگ تاریخی تهران و زمان شاه طهماسب یکم در دوران صفویه در بخش قدیمی شهر تهران بازمی‌گردد، و بخش‌های اصلی آن در درون حصار قدیمی تهران احداث شد؛ ولی در دورهٔ قاجار گسترش فراوانی یافت و محل سکونت شاهان قاجار بود. در زمان پهلوی جهت مراسم رسمی و محل اقامت روسای جمهور و مهمانان ویژهٔ خارجی استفاده می‌شد.

۱۷- شهر سوخته
استان سیستان و بلوچستان
تاریخ ثبت: ۲۰۱۴ - شماره ثبت: ۵۱۸۵

شهر سوخته نام بقایای دولت شهری باستانی در ایران است که روی آبرفت‌های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. دورهٔ بنای این شهر بزرگ با عصر برنز تمدن جیرفت مقارن است و ایرانیان در حدود ۶۰۰۰ سال پیش در این شهر زندگی می‌کرده‌اند. شهر سوخته ۲۸۰ هکتار وسعت دارد.این شهر دارای پنج قسمت اساسی بوده که شامل بخش مسکونی؛ بخش‌های مرکزی؛ منطقه صنعتی؛ بناهای یادمانی؛ و گورستان است که به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به هم واقع شده‌اند.

۱۸ - میمند
استان کرمان
تاریخ ثبت: ۲۰۱۵ - شماره ثبت: ۱۴۲۳

میمند روستایی صخره‌ای و دستکند با چند هزار سال قدمت است. این بنا بی‌گمان از نخستین سکونت‌گاه‌های بشری در ایران به شمار می‌رود. روستای میمند روی هم رفته دارای ۴۰۶ کیچه و ۲۵۶۰ اتاق می‌باشد. ساکنان این روستا دارای آداب و رسوم خاص هستند و در زبان و گویش آن‌ها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می‌شود

۱۹- شوش
استان خوزستان
تاریخ ثبت: ۲۰۱۵ - شماره ثبت: ۱۴۵۵

شهر باستانی شوش یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های شناخته شده جهان است. طبق اسناد باستانی شوش از مهمترین و باشکوه‌ترین شهرهای باستانی ایران و جهان بوده است. شهر باستانی شوش روزگاری مرکز برخورد دو تمدن مهم بوده، که هریک به سهم خود در دیگری تأثیر داشته‌است.

۲۰- قنات ایرانی
استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، یزد، کرمان، مرکزی، اصفهان
تاریخ ثبت: ۲۰۱۶ شماره ثبت: ۱۵۰۶

بی بدیل بودن این قنات‌ها شامل فناوری‌های مرتبط با احداث آنها با در نظر گرفتن ویژگی‌های منحصر به فردشان، مانند عمیق‌ترین، طولانی‌ترین، یا قدیمی‌ترین قنات ایران بوده است. این ۱۱ قنات شامل: قنات قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، قنات‌های حسن‌آباد مهریز و زارچ یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک، قنات مزدآباد میمه و قنات وزوان در بخش میمه اصفهان، قنات دوطبقه اردستان، قنات جوپار، قنات اکبرآباد و قنات قاسم‌آباد بروات در کرمان است.

۲۱- کویر لوت
استان‌های خراسان جنوبی، کرمان، سیستان و بلوچستان
تاریخ ثبت: ۲۰۱۶ شماره ثبت: ۱۵۰۵

کویر لوت نخستین اثر طبیعی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت می‌شود. سابقهٔ تمدنی بیش از پنج هزار سال در حاشیهٔ کویر لوت و کشف حدود سه‌هزار اثر تاریخی از این منطقه در نوع خود بی‌نظیر است که از جمله این کشفیات می‌توان به درفش پنج هزارسالهٔ شهداد اشاره کرد که قدیمی‌ترین درفش جهان محسوب می‌شود.