احمدی نژاد شانگهای را دوست دارد

آفتاب‌‌نیوز :
در این سازمان شورای سران کشورهای عضو، عالی ترین نهاد تصمیم گیری محسوب می شود که سالانه جلسات منظمی را برگزار کرده و در مورد مسائل مهم سازمان تصمیم گیری می کند. این شورا یکبار در سال تشکیل جلسه می دهد تا علاوه بر بررسی مسائل موجود در زمینه های همکاری،‌ بودجه سال آینده سازمان را هم تعیین کند. علاوه بر نشست سالانه سران کشورهای عضو، جلسات سالیانه ای نیز در این سازمان صورت می گیرد که وزرای امور خارجه،‌ اقتصاد، حمل و نقل، فرهنگ، دفاع و امنیت در آن شرکت می کنند. این سازمان دو مقر ثابت در پکن و تاشکند دارد که به ترتیب دبیرخانه و ساختار ضد تروریسم منطقه ای سازمان محسوب می شوند. 

شانگهای یک چهارم جمعیت جهان را شامل می شود
دبیرکل و مدیر کمیته اجرایی را شورای سران کشورهای عضو برای دوره ای سه ساله تعیین می کنند. مجموع مساحتی که کشورهای عضو سازمان همکاری های شانگهای در برگرفته اند بالغ بر 30 میلیون کیلومتر مربع است که یک چهارم جمعیت جهان یعنی حدود یک میلیارد و 455 میلیون نفر را در خود جای داده است. این سازمان در حال حاضر شش عضو اصلی (چین، روسیه، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) و چهار عضو ناظر (ایران،‌ هند،‌ پاکستان،‌مغولستان) دارد و زبان رسمی سازمان چینی و روسی هستند. دبیرکل فعلی سازمان هم زانگ دگوانگ،‌ اهل چین می باشد. 

تنها سه ما پیش از حملات یازدهم سپتامبر
سازمان همکاری های شانگهای در واقع نام نهادی موسوم به گروه پنج شانگهای است که در سال 1996 با محوریت چین و روسیه برای تأمین امنیت منطقه تشکیل شد و ابتدا دارای پنج کشور عضو بود ولی سپس با پیوستن ازبکستان به این گروه در سال 2001، نام آن به سازمان همکاری های شانگهای تغییر یافت. این گروه که ابتدا بر پایه تقویت اعتماد و خلع سلاح در مناطق مرزی پنج کشور عضو تشکیل شده بود، در واقع از تغییرات منطقه ای و بین المللی پس از جنگ سرد تأثیر گرفته بود به این ترتیب که در سال های 1996 و 1997، پنج کشور مؤسس گروه پنج شانگهای در نشست خود در شانگهای و مسکو قراردادی را برای تعمیق اعتماد نظامی در مناطق مرزی و نیز برای کاهش حضور نیروهای نظامی در این مناطق امضا کردند که خود اقدامی تاریخی و مهم بود که منجر به تشکیل گروه پنج شانگهای شد. پس از آن جلسات سالانه این گروه در هر یک از کشورهای عضو برگزار می شد که شامل آلماتای، بشیلک، دوشنبه می شد و در شهر دوشنبه (پایتخت تاجیکستان) بود که از رئیس جمهور ازبکستان دعوت شد که به عنوان کشور مهمان در جلسه حضور یابد. موضوع جلسات به تدریج از مسائل امنیتی در مناطق مرزی به همکاری های دو جانبه در زمینه های سیاسی امنیتی دیپلماسی، اقتصادی و فرهنگی گسترش یافت. در سال 2001 و پنجمین نشست گروه پنج شانگهای بود که کشورهای عضو این گروه تصمیم گرفتند سطح همکاری های خود را به مرتبه ای بالاتر ارتقا دهند و سازمانی جدید را برای همکاری های منطقه ای تأسیس کنند. در این نشست بود که اعضای این سازمان برای مبارزه با تروریسم، جدایی طلبی و افراطی گری توافق کردند و این اتفاق تنها سه ماه قبل از واقعه یازده سپتامبر 2001 در آلماتای و با حضور سران شش کشور برگزار شد و در آن قرار شد که هر سال نشست این سران در چارچوب سازمان صورت گیرد. 

ایران و بلاروس به دنبال عضویت در شانگهای
دومین نشست سران کشورهای عضو در سنت پترزبورگ برگزار شد و در آن شش کشور اساسنامه سازمان همکاری های شانگهای را تنظیم کردند و این کار مبنای قانونی در سطح جهانی برای سازمان ایجاد کرد. در این جلسه علاوه بر اساسنامه، توافقی میان کشورهای عضو برای ساختار ضد تروریستی منطقه ای ایجاد شد. در سومین نشست سازمان در مسکو بود که زانگ دگوانگ چینی دبیرکل فعلی این سازمان، به سمت دبیرکلی منصوب شد. چهارمین نشست سازمان همکاری های شانگهای شاهد تصویب نخستین بودجه این سازمان برای سال بعد بود. در پنجمین نشست این سازمان که مقارن با مراسم تأسیس آن در پکن بود، بسیاری از سران کشورها و وزرای آنها دعوت شده بودند و ایجاد دبیرخانه سازمان پایانی بر شکل گیری کامل آن بود و از این پس سازمان وارد مرحله جهانی جدیدی شد. پنجمین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان شانگهای هم با محوریت مبارزه با تروریسم برگزار شد و در آن رسما با عضویت ایران، مغولستان، پاکستان و هند به عنوان عضو ناظر موافقت شد. نشست آینده این سازمان هم در ماه ژوئن سال جاری برگزار شد و ایران و بلاروس خواهان آن هستند که به عضویت دائم این سازمان در آیند. 

دبیرخانه سازمان
دبیرخانه سازمان همکاری شانگهای مسئول انجام فعالیت هایی در چارچوب سازمان است. این دبیرخانه که در پکن، پایتخت چین واقع شده است، دارای نمایندگانی از هر یک از کشورهای عضو است. برخی از مسئولیت های این دبیرخانه از این قرار است: بررسی و جمع آوری پیشنهادهای کشورهای عضو در مورد دستور کار نشست سازمان همکاری های شانگهای، سازماندهی مذاکرات نمایندگان کشورهای عضو، مشارکت در اجرای مصوبه های سازمان، تهیه و انتشار بولتن خبری سازمان، تهیه برنامه های کاری سازمان و ارائه آنها به شورای هماهنگی کشورها برای تصویب، ارائه گزارش ها و تامین بودجه سازمان و دبیرخانه، هدایت ارتباطات بین المللی با سایر سازمان های جهانی و کشورهایی که مربوط به فعالیت های سازمان شانگهای هستند، حمایت از سمینارها و تامین بودجه دبیرخانه که سالانه بنابر سهم کشورهای عضو از سوی آنها تامین می شود. 

هر یک از کشورهای عضو نماینده ای در دبیرخانه سازمان همکاری های شانگهای دارد که به طور دائم در چین حضور داشته و در واقع فرستاده دیپلماتیک کشورش تلقی می شود. این نماینده که باید دارای اعتبار دیپلماتیک بالایی در رابطه با قوانین کشورش باشد مسئول انجام فعالیت های زیر است: تضمین ارائه منافع کشورش در سازمان، مشارکت در پیش نویس، بازبینی، ارزیابی و مذاکره در مورد اسنادی که از سوی دبیرخانه به نشست ارائه می شود، مشارکت در اجرای مصوبه های سازمان، گزارش وضعیت فعالیت دبیرخانه به کشور، دریافت اطلاعات از دبیرخانه در مورد مسائل داخلی، منطقه ای ودیپلماتیک مربوط به کشورش کمک به تامین اطلاعات مرتبط، کمک به دبیر اجرایی و معاون او برای ارتباط با نمایندگان دولتی کشورهای عضو. 

زمینه همکاری بین المللی در انرِِژی هسته ای
سازمان همکاری شانگهای که بر پایه مسائل امنیتی کشورهای آسیای مرکزی ایجاد شده است، اصلی ترین تهدیدات پیش روی خود را تروریسم، جدایی طلبی و افراطی گری می داند و اکنون ساختار ضد تروریستی منطقه را در تاشکند تشکیل داده است. 

تاکنون چند رزمایش نظامی مشترک توسط کشورهای عضو این سازمان انجام شده که نخستین مورد آن در سال 2003 بود که در دو مرحله در قزاقستان و سپس در چین صورت گرفت.
پس از آن چین و روسیه اولین رزمایش نظامی مشترک خود را در خارج از چارچوب سازمان در سال 2005 صورت دادند که در پی موفقیت آن مقامات روسی خواهان نقش نظامی سازمان شدند. قرار است رزمایش بعدی در سال 2007 در روسیه و در نزدیکی آسیای مرکزی انجام گیرد که تصمیم در مورد آن در نشست وزرای دفاع سازمان در سال 2006 گرفته شده است.
 
چارچوب همکاری های اقتصادی این سازمان که در سال 2003 به امضا رسید، خواهان افزایش همکاری های اقتصادی میان کشورهای عضو بود. پس از آن در سال 2005 دبیرکل سازمان پروژه های انرژی مشترک را در اولویت قرار داد که شامل بخش نفت وگاز و ذخایر جدید هیدروکربن و استفاده مشترک از منابع آبی می شد. در نشست همین سال با ایجاد بانک داخلی موافقت شد تا بودجه پروژه های مشترک آینده تامین شود.
 
شانگهای به دنبال کاهش نفوذ آمریکا در منطقه 
سازمان همکاری شانگهای در بیانیه تاسیس خود اعلام کرد که این سازمانی ائتلافی علیه دیگر کشورها و مناطق نیست ولی با این وجود اکثر کارشناسان معتقدند که یکی از اصلی ترین اهداف این سازمان مقابله با آمریکا و به ویژه اجتناب از درگیری هایی است که به این کشور اجازه می دهد در مناطق نزدیک به روسیه و چین مداخله کند. بسیاری هم بر این باورند که این سازمان واکنشی مستقیم به تهدید سیستم دفاعی موشکی آمریکاست. 

در همین حال تداخل منافع چین و روسیه سبب محدودیت قدرت عمل گروه شده به طوری که پس از واقعه یازده سپتامبر، سازمان همکاری های شانگهای نتوانست سیاست هماهنگی را علیه تروریسم در پیش گیرد و به عنوان نهادی منسجم با آمریکا برخورد کند. 

این گونه بود که آمریکا نفوذ خود در آسیای مرکزی افزایش داد و توانست از خاک کشورهای این منطقه برای استقرار پایگاه های نظامی خود استفاده کند. 

با این وجود در تابستان سال 2005، پس از جنگ عراق و افغانستان و منجر به حضور نیمه دائمی ارتش آمریکا در ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان شد، سازمان در نشست خود در قزاقستان تصمیم گرفت که جدول زمانی برای عقب نشینی نیروهای آمریکایی از کشورهای عضو این سازمان تعیین کند. در حال حاضر این سازمان تبدیل به مانعی در برابر نفوذ غربی ها در منطقه آسیای مرکزی شده است و اگر در نشست آینده سازمان، عضویت دائم ایران هم پذیرفته شود، گرایش های ضد آمریکایی در این نهاد منطقه ای افزایش خواهد یافت.
 
احمدی نژاد می خواهد به چین برود 
آسیای مرکزی با توجه به موقعیت استراتژیک خود همواره درگیر چالش های امنیتی بوده و از این رو به دنبال ساختارهایی است که امنیت کشورهای منطقه را تامین کند. سازمان همکاری های شانگهای هم گرچه ابتدا برای حل مسائل امنیتی در مرزهای کشورهای عضو تشکیل شده بود ولی با گذر زمان به سمت اتحادی منطقه ای پیش می رود که در پی محدود کردن نقش آمریکا در منطقه است. ایران و بلاروس دو کشوری هستند که در خواست عضویت در این سازمان را مطرح کرده اند و شرایط آن را هم دارند ولی به نظر می رسد که سازمان فعلا قصد گسترش نداشته باشد. دلیل آن هم روابط پیچیده ایران با غرب بر سر برنامه هسته ای و اروپایی بودن کشور بلاروس است که نشان می دهد عضویت این دو کشور هیچ قطعیتی نخواهد داشت. قرار است در جلسه آینده این سازمان احمدی نژاد رئیس جمهور ایران شرکت کند و البته از او می خواهند که بیشتر به نقش اقتصاد ایران و نه مسائل سیاسی این کشور بپردازد چرا که این سازمان علاوه بر امنیت در پی توسعه اقتصادی آسیای مرکزی است و اقتصادی در اولویت برنامه های آن قرار دارد.