ناگفته‌هایی از انتخاب‌ کابینه و چالش‌های‌ روحانی

در ادامه متن گفت‌وگوی عبدا... ناصری با «آرمان» را از نظر می‌گذرانید.

انتخاب اعضای کابینه دوازدهم با توجه به چه سازوکاری صورت گرفت؟ چه افرادی در کارگروهای انتخاب اعضا حضور داشتند؟

در این زمینه زمینه سه کارگروه در زمینه‌های تخصصی تشکیل شده بود که ریاست این سه کارگروه بر عهده آقای جهانگیری، واعظی و شریعتمداری بود. این کارگروه‌ها با بررسی‌هایی که انجام می‌دادند افراد مورد نظر را به آقای رئیس‌جمهور و جمع نزدیک ایشان معرفی می‌کردند و در نهایت آقای روحانی درباره آنها تصمیم‌گیری می‌کرد. البته آقای روحانی در برخی زمینه‌ها از وزرای قبلی هر وزارتخانه نیز مشورت می‌گرفت و دیدگاه‌های وزرای قبلی را نیز در این زمینه لحاظ می‌کرد. به عنوان مثال آقای آذری جهرمی با پیشنهاد آقای واعظی انتخاب شدند و آقای واعظی معرف ایشان به رئیس‌جمهور بودند. کسانی که در تصمیم‌گیری نهایی نیز به آقای روحانی کمک می‌کردند و در حلقه تصمیم گیرنده دولت بودند آقای جهانگیری، واعظی، نهاوندیان، نوبخت و آشنا بودند. آقای جهانگیری علاوه بر این کار ریاست کارگروه انتخاب اعضای اقتصادی دولت نیز بر عهده داشت.

آقای روحانی در زمینه انتخاب معاون اول چه دغدغه‌هایی داشتند؟ آیا این مسأله با رضایت کامل آقای روحانی و جهانگیری صورت گرفت؟

بله. در این زمینه رضایت هر دو طرف وجود داشت. با این وجود پس از پایان انتخابات آقای جهانگیری به آقای روحانی پیغام داده بودند که در انتخاب معاون اول خود آزادانه تصمیم‌گیری کنند و اتفاقات رخ داده در فضای رقابت‌های انتخاباتی و مناظره را در تصمیم‌گیری خود دخالت ندهند. آقای جهانگیری در این پیغام از حضور خود در رقابت‌های انتخاباتی به عنوان تکلیف و وظیفه یاد کرده بودند.

چرا رئیس دفتر رئیس‌جمهور در چهار سال گذشته تغییر کرد؟ آیا برخی انتقادات اصلاح‌طلبان نسبت به آقای نهاوندیان مبنی برعدم دسترسی مناسب به آقای روحانی سبب این تغییر شد؟

اصلاح‌طلبان در زمینه انتخاب اعضای کابینه هیچ فشاری به آقای روحانی نیاوردند. با این وجود اصلاح‌طلبان این گلایه را نسبت به آقای روحانی داشتند که در چهار سال گذشته ارتباط با شخص رئیس‌جمهور به واسطه رئیس دفتر ایشان بسیار سخت و مشکل شده است. به همین دلیل نیز در چهار سال گذشته بسیاری از دغدغه‌های اصلاح‌طلبان و حتی بزرگان جریان اصلاحات از طریق آقای جهانگیری به آقای روحانی منتقل می‌شد. مسأله مهم در این زمینه این بود که برخی از مدیران طراز اول کشور که قرار بود در دولت مشغول به کار شود به دلیل این که باید به جای آقای روحانی با آقای نهاوندیان صحبت کنند حاضر به این کار نشدند و قید حضور در دولت را زدند. بدون شک موضوع ریاست دفتر رئیس‌جمهور یکی از موضوعات مهم برای هر دو جریان سیاسی اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا بود. اصولگرایان نیز نسبت به این مسأله حساس شده بودند. اصولگرایان نیز نسبت به این مسأله انتقاد داشتند که استانداران و مدیران دولت به سختی با رئیس‌جمهور دیدار می‌کنند. به نظر من آقای واعظی از روابط عمومی بالایی در تعامل با جریان‌های سیاسی برخوردار است واین تغییر می‌تواند منشأ تحرکات بیشتر دفتر ریاست جمهوری در تعامل با جریان‌ها و شخصیت‌های سیاسی باشد.

به نظر می‌رسید آقای نهاوندیان در صورتی که رئیس دفتر رئیس‌جمهور نباشند یکی از وزرای دولت دوازدهم خواهند بود. چرا این اتفاق رخ نداد؟

آقای روحانی به صورت جدی قصد داشت آقای نهاوندیان را به عنوان وزیر اقتصاد دولت دوازدهم معرفی کند. با این وجود در روز تحلیف آقای لاریجانی به آقای روحانی عنوان می‌کنند که فضای مجلس برای معرفی آقای نهاوندیان به عنوان وزیر اقتصاد مهیا نیست و بهتر است ایشان را معرفی نکنید. استدلال آقای لاریجانی نیز این بوده است که نمایندگان در نهایت به آقای نهاوندیان رأی اعتماد نخواهند داد. به همین دلیل نیز آقای روحانی در لحظات آخر از گزینه دوم خود یعنی آقای کرباسیان برای این وزارتخانه استفاده کردند.

چرا آقای روحانی و تیم تصمیم گیرنده وزیر علوم را در کنار دیگر وزرا به مجلس معرفی نکردند؟

آقای روحانی برای وزارت علوم سه گزینه در نظر داشتند که آقای فرجی‌دانا، توفیقی و میلی منفرد بودند. برخی از دوستان آقای روحانی به ایشان عنوان کرده بودند اگر قصد دارید آقای فرجی‌دانا را به عنوان وزیر معرفی کنید ما حاضر هستیم با ایشان صحبت کنیم و ایشان را راضی کنیم که دوباره برای وزرات علوم برنامه ارائه کنند. حتی در این زمینه با آقای لاریجانی و برخی از نمایندگان مجلس نیز صحبت شده بود و آقای لاریجانی و نمایندگان نیز اعلام آمادگی کرده بودند که اگر آقای ‌فرجی‌دانا به عنوان وزیر به مجلس معرفی شود از ایشان حمایت کنند. با این وجود این اتفاق رخ نداد و آقای روحانی به دلیل برخی ملاحظات از معرفی آقای ‌فرجی‌دانا خودداری کردند. گزینه دیگری که برای وزارت علوم مطرح شده بود آقای عارف بود که آقای روحانی نیز اظهار تمایل کرده بودند و عنوان کرده بودند فضا را برای آقای عارف مهیا می‌کنیم که حضوری قوی در وزارت علوم داشته باشند و این وزارتخانه را به وزارتخانه‌ای تأثیرگذار تبدیل کنند. با این وجود آقای عارف این درخواست را نپذیرفته بودند و عنوان کرده بودند حاضر نیستند مجلس را ترک کنند و به وزارت علوم بروند. در شرایط کنونی یازده گزینه برای وزارت علوم مطرح شده است که سه گزینه نهایی انتخاب و در نهایت دو گزینه به آقای روحانی معرفی خواهند شد. پیش‌بینی من این است که آقای اردکانیان که مدیر توانمندی است به عنوان وزیر نیرو و آقای حسین سلیمی به عنوان وزیر علوم معرفی خواهند شد.

جز آقای رحمانی فضلی چه کسانی برای تصدی وزارت کشور مطرح بودند؟ آیا از چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب نیز کسی مورد نظر کارگروه انتخاب اعضا بود؟

وزارت کشور یکی از موضوعات مهم و مورد بحث اصلاح‌طلبان و آقای روحانی بود. در ابتدا نیز قرار بود آقای شریعتمداری به عنوان وزیر کشور معرفی شود اما در نهایت تصمیم گرفته شد که آقای شریعتمداری به عنوان وزیر صنعت معرفی شوند. با این وجود بحث حضور آقای موسوی لاری و یونسی نیز در وزارت کشور جدی بود. آقای یونسی حتی برای وزارت اطلاعات نیز یکی از گزینه‌های مطرح شده بودند. با این وجود آقای روحانی علاقه داشتند آقای رحمانی فضلی همچنان به کار خود در وزارت کشور ادامه بدهند. این در حالی بود که رهبر معظم انقلاب نیز حضور آقای رحمانی فضلی در وزارت کشور را تأیید کرده بودند.

آقای طیب نیا و قاضی زاده هاشمی قصد ادامه همکاری با دولت را در چهار سال آینده نداشتند. چه اتفاقی رخ داد که آقای هاشمی به عنوان وزیر بهداشت ابقا شدند؟

آقای قاضی‌زاده هاشمی قصد حضور مجدد در کابینه را نداشتند و با اصرار دیگران قبول کردند که چهار سال دیگر هم وزیر باشند. به هر حال ایشان یکی از موفق‌ترین و محبوب‌ترین وزرای کابینه یازدهم بودند و فقدان ایشان در دولت جدید ممکن بود به کلیت کابینه آسیب بزند. از سوی دیگر آقای طیب‌نیا وجود داشت که قصد ادامه همکاری با دولت را نداشتند و آقای روحانی نیز حرف ایشان را پذیرفته بودند. به نظر من آقای طیب نیا بیشتر در مقام مشاوره می‌توانستند موثر باشند و به دلیل دانش و تجربه‌هایی که در زمینه تدریس داشتند بهتر بود در زمینه مشاوره مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این در حالی است که آقای کرباسیان از نظر اجرایی و مدیریت میدانی وضعیت بهتری دارند و علاوه بر این که از نظر تئوری قوی هستند در زمینه علمیاتی نیز تأثیرگذار خواهند بود. به هر حال یکی از مهم‌ترین مطالبات مردم از دولت آقای روحانی بهبود وضعیت معیشتی است و به همین دلیل نیز آقای روحانی حساسیت زیادی روی انتخاب اعضای تیم اقتصادی خود داشتند. حتی هنگامی که بحث حضور آقای شریعتمداری در وزارت کشور منتفی شد قرار بود ایشان به عنوان وزیر کار و رفاه اجتماعی معرفی شود که در نهایت تصمیم گرفته شد آقای ربیعی که مورد حساسیت برخی از اصلاح‌طلبان نیز بود در سمت خود ابقا شود و آقای شریعتمداری به عنوان وزیر صنعت معرفی شود.

چرا به‌ رغم این که عنوان می‌شد آقای صالحی امیری به عنوان سخنگوی دولت معرفی خواهد شد، در نهایت آقای نوبخت در این سمت ابقا شدند؟

آقای روحانی در ابتدا قصد داشتند از آقای صالحی امیری به عنوان سخنگوی دولت استفاده کند. البته این احتمال نیز وجود داشت که ایشان دوباره به عنوان وزیر ارشاد به مجلس معرفی شود که این مسأله با توجه به برخی مسائل و محدودیت‌ها اتفاق نیفتاد. پس از این که حضور آقای صالحی امیری در وزرات ارشاد منتفی شد قرار بود ایشان به عنوان رئیس سازمان میراث فرهنگی معرفی شود که در نهایت نیز این اتفاق رخ نداد. با این وجود در شرایط کنونی احتمال این وجود دارد که معاونت جدیدی در دولت به عنوان معاونت اطلاع رسانی دولت شکل بگیرد که آقای صالحی امیری به عنوان معاون رئیس‌جمهور در این زمینه فعالیت کنند.

یکی از سوال برانگیز‌ترین تغییرات دولت دوازهم عدم حضور مجید انصاری در کابینه جدید بود. دلیل این مسأله چه بود؟

آقای انصاری یکی از افراد نزدیک به آقای روحانی در چهار سال گذشته بودند و از افرادی بودند که همواره از دولت دفاع می‌کردند. تغییر ایشان نیز به‌ رغم میل باطنی آقای انصاری صورت گرفته است. البته بعد از این تغییر پیشنهاداتی به آقای انصاری مانند ریاست بازرسی نهاد ریاست جمهوری و یا دستیاری ریاست جمهوری شده است که مورد موافقت آقای انصاری قرار نگرفته است.

چرا وضعیت زنان در کابینه یازدهم در حالی که پیش‌بینی می‌شد بهتر از گذشته شود این اتفاق رخ نداد و تغییری در رویکرد مدیریت زنان در کابینه به وجود نیامد؟

در مرحله اول این مسأله به نوع نگاه آقای روحانی به زنان باز می‌گردد. بدون شک نوع نگاه آقای روحانی به زنان مانند رئیس دولت اصلاحات نیست. حتی نوع نگاه آقای روحانی درباره زنان مانند آیت‌ا... هاشمی نیز نیست. یکی از دغدغه‌های مهم رئیس دولت اصلاحات همواره رسیدگی به مطالبات زنان بوده و ایشان ظرفیت زنان جامعه را یک ظرفیت بزرگ و عظیم قلمداد می‌کنند. از سوی دیگر آیت‌ا... هاشمی نیز رویکرد مثبتی نسبت به زنان داشتند و با احترام و دلسوزی به مشکلات زنان نگاه می‌کردند. این در حالی است که این نوع نگاه در آقای روحانی کمرنگ‌تر است. با این وجود بهتر بود خانم مولاوردی در معاونت زنان ریاست جمهوری باقی می‌ماندند تا برنامه‌های خود را اجرایی کنند. در شرایط کنونی نیز نام خانم امین زاده به عنوان یکی از گزینه‌های وزارت علوم معرفی شده است که به نظر می‌رسد زیاد جدی نخواهد بود. البته خانم امین زاده به تازگی به شهر قم سفر کرده و با برخی از مراجع دیدارهایی در زمینه حضور زنان در کابینه انجام داده و تلاش کرده رضایت مراجع را در این زمینه اخذ کند. با این وجود احتمال معرفی ایشان به عنوان وزیر علوم کم است. از این نکته نیز نباید غافل شویم که در انتخابات ریاست جمهوری زنان در جهت حمایت از آقای روحانی سنگ تمام گذاشتند و از هیچ حمایتی نسبت به ایشان دریغ نکردند. در نتیجه انتظار این بود که سهم زنان در کابینه دوازدهم بیشتر از گذشته باشد که متأسفانه این اتفاق رخ نداد.

آیا آقای روحانی در زمینه انتخاب اعضای کابینه با بزرگان اصلاحات و شورای عالی سیاستگذاری جریان اصلاحات نیز مشورت کرده است؟

در این زمینه فراکسیون امید با آقای روحانی دیدار و جلسه داشته‌اند و دیدگاه‌های خود را به نمایندگی از جریان اصلاحات با آقای روحانی در میان گذاشته‌اند. با این وجود ارتباط موثر و تعیین کننده بین جریان اصلاحات و آقای روحانی در زمینه انتخاب اعضای کابینه وجود نداشته است. از سوی دیگر آقای روحانی در برخی جلسات که با رئیس دولت اصلاحات برگزار کرده است مشورت‌های را درباره اعضای کابینه خود با ایشان انجام داده‌اند. گویا حساسیت‌هایی وجود داشته رئیس دولت اصلاحات در این دیدارها مواردی را مطرح کرده‌ و خواستار تجدید نظر آقای روحانی بوده‌اند اما در نهایت آقای‌ روحانی به تصمیم خود عمل می‌کنند. در زمینه‌های دیگر نیز مشورت‌ها به صورت کلی صورت گرفته و رئیس دولت اصلاحات به صورت مصداقی به مسأله انتخاب اعضای کابینه ورود نکرده است.

آیا آقای روحانی در زمینه انتخاب اعضای کابینه با آقای لاریجانی نیز مشورت می‌کرده است؟

در این زمینه یک نکته کلیدی وجود دارد که نشان می‌دهد این اتفاق رخ داده است. هنگامی که آقای روحانی قصد داشته‌اند آقای نهاوندیان را به عنوان وزیر اقتصاد معرفی کنند با آقای لاریجانی مشورت می‌کنند و آقای لاریجانی فضای مجلس را برای آقای روحانی تشریح می‌کنند و عنوان می‌کنند که اگر آقای نهاوندیان به عنوان وزیر اقتصاد معرفی شوند مورد حمایت نمایندگان قرار نخواهند گرفت. در نتیجه آقای روحانی نیز از معرفی آقای نهاوندیان خودداری می‌کنند. از این مسأله می‌توان نتیجه گرفت که بین آقای روحانی و لاریجانی در زمینه انتخاب اعضای کابینه و فضای مجلس مشورت‌هایی صورت گرفته است.

چرا آقای بیطرف موفق نشد از مجلس رأی اعتماد بگیرد؟ آیا اصلاح‌طلبان در این زمینه کم کاری کردند؟

آقای بیطرف انسان مستقل و پاکی است و اهل لابی و زد و بندهای سیاسی نیست. به همین دلیل نیز از لابی کافی در بین نمایندگان مجلس برخوردار نبوده است. نکته دیگر اینکه آقای روحانی دفاع قابل قبولی از ایشان در مجلس انجام ندادند و این مسأله نیز در رفتار نمایندگان تأثیر گذاشت. از سوی دیگر برخی از استان‌های زاگرس‌نشین که با بحران آب مواجه هستند و اغلب نیز دارای نمایندگان اصلاح‌طلب بودند به ایشان رأی نداده‌اند و خود نمایندگان نیز به این نکته اذعان کرده‌اند. در نهایت نیز آقای بیطرف موفق نشد با آمادگی کامل در مجلس حضور پیدا کند و به همین دلیل به‌رغم شایستگی‌های زیادی که داشت به عنوان وزیر انتخاب نشدند.»