تحریم‌های نفتی ایران برگشت‌پذیر خواهد بود؟

آفتاب‌‌نیوز : دونالد ترامپ هفته گذشته اعلام کرد درباره آینده آمریکا در توافقی که به برجام معروف است، تصمیم گرفته اما اظهار نکرد چه زمانی می‌خواهد این تصمیم را علنی کند.

به گزارش ایسنا، ترامپ با مهلت ۱۵ اکتبر کنگره برای تایید ادامه پایبندی ایران به برجام روبروست. دولت وی در ماه‌های مه و ژوئیه پایبندی ایران را تایید کرده بود.

تحلیلگران سناریوهای متعددی را درباره تاثیر چنین تصمیمی بر تحریم‌های غربی لغو شده، پیش‌بینی می‌کنند. لغو شدن این تحریم‌ها اجازه داد بیش از یک میلیون بشکه در روز از نفت ایران به بازار جهانی بازگردد.

طبق آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، تولید نفت ایران از ۲.۸ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۵ پیش از اینکه تحریم‌ها برچیده شوند، به ۳.۸۳ میلیون بشکه در روز تا ماه اوت سال میلادی جاری افزایش یافته است.

اقدام کاخ سفید

اگر ترامپ تصمیم بگیرد پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نکند، ممکن است این حرکت را با یک اقدام اجرایی برای پایان دادن به معافیت تهران از تحریم‌های آمریکا دنبال کند.

باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در راستای برجام، از معافیت‌های امنیت ملی برای معلق کردن تحریم‌های آمریکا علیه صادرات نفت، بنادر، کشتیرانی و سایر بخش‌ها استفاده کرده بود. ترامپ نیز این معافیت‌ها را پیش از اینکه مهلت آنها به پایان برسد مجددا صادر کرده است.

به گفته پیتر هارل و الیزابت روزنبرگ - کارشناسان مرکز امنیت آمریکایی جدید (CNAS) - کاخ سفید می‌تواند اجازه دهد این معافیت‌ها منقضی شوند یا آنها را در میانه مدت اعتبارشان لغو کند که در هر صورت، تحریم‌ها دوباره به اجرا درخواهند آمد و دولت ترامپ ملزم خواهد بود آنها را اجرا کند.

به گفته این کارشناسان، در نتیجه دولت تحت قدرت‌های شاخه اجرایی خود، اهرم قانونی گسترده‌ای برای برقرار کردن مجدد تحریم‌های آمریکا دارد. ترامپ همچنین می‌تواند معافیت‌هایی که تحت برجام صادر شده‌اند را حفظ کند اما تحریم‌های مشابهی علیه فروش نفت ایران به بهانه‌های سیاسی دیگر مانند نگرانی نسبت به حمایت از تروریسم یا فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده در خاورمیانه وضع کند.

اقدام کنگره

سناریوی دیگر برای اینکه ترامپ پایبندی ایران به برجام را تایید نکند، این است که کنگره می‌تواند قانونی را برای پایان دادن به معافیت‌ از تحریم‌ها و برقراری مجدد این تدابیر مورد بررسی قرار دهد. این قانون می‌تواند ظرف مدت ۶۰ روز اجرا شود و  اگر از سوی رهبران اکثریت یا اقلیت سنا و مجلس نمایندگان آمریکا معرفی شود، مشمول مخالفت سنا قرار نخواهد گرفت.

به گفته هارل و روزنبرگ، کنگره مانند شاخه اجرایی دولت آمریکا، آزادی عمل گسترده‌ای برای تصمیم گرفتن درباره تحریم‌هایی که علیه ایران مجددا وضع خواهد کرد، خواهد داشت؛ یعنی کنگره می‌تواند تنها شماری از تحریم‌ها را دوباره برقرار کند یا تحریم‌های گسترده‌تری را اعمال کند. یا این که کنگره می‌تواند تصمیم بگیرد که اقدامی نکند، حتی اگر ترامپ پایبندی ایران به برجام را تایید نکند.

به گفته جو مک‌مانیگل - تحلیلگر نفت در شرکت هیجی - کاخ سفید برای وضع مجدد تحریم‌ها احتمالا نگران وابستگی به کنگره است. اگر رئیس‌جمهور بتواند بدون اینکه نیازی به مراجعه به کنگره داشته باشد، به تنهایی اقدام کند، احتمالا از طریق اقدام اجرایی پیش خواهد رفت و از این طریق نیازی به کنگره نخواهد داشت. اما در کنگره در خصوص برخورد شدیدتر با ایران، حمایت دوجانبه از سوی نمایندگان حزب دموکرات و جمهوری‌خواه وجود دارد. بنابراین تصور می‌کنم کنگره در زمینه خروج از توافق هسته‌ای از کاخ سفید حمایت کند.

زمان بندی وضع مجدد تحریم‌ها

مک‌مانیگل بر این باور است که ترامپ در حدود ۱۵ اکتبر عدم پایبندی ایران به برجام را اعلام خواهد کرد و سپس صبر می‌کند تا علیه سایر کشورهایی که در این توافق حضور دارند شامل ایران، چین، فرانسه، آلمان، روسیه و انگلیس فشار ایجاد شود.

کاخ سفید امیدوار است که این اقدام به نوعی واکنش به توافق بهتر  منجر شود. رئیس‌جمهور آمریکا خوشحال خواهد شد که بتواند امتیازات بزرگی از سوی ایران دریافت کند اما تحلیلگران چنین اتفاقی را پیش‌بینی نمی‌کنند، بنابراین انتظار دارند تحریم‌ها تا پایان سال جاری یا اوایل سال آینده دوباره اعمال شود.

کوین بوک - مدیر کل شرکت "کلیر ویو انرژی پارتنرز" - اخیرا در یادداشتی پیش‌بینی کرد ترامپ ممکن است تا اواسط دسامبر برجام را ترک کند و ایران، اروپا، چین و روسیه پس از اینکه آمریکا تحریم‌ها علیه فروش نفت ایران را دوباره برقرار کرد، در این توافق می‌مانند.

تاثیر تحریم‌های آمریکایی

کارشناسان CNAS این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا تحریم‌های یکجانبه آمریکا بدون حمایت اروپا، چین و روسیه، همان تاثیری را خواهد داشت که باعث شد ایران به پای میز مذاکره بنشیند؟

به گفته این کارشناسان، بدون همکاری خارجی دولت ترامپ احتمالا با چالش قابل توجهی در اجرای موثر تحریم‌های بزرگ علیه ایران و مجازات شرکت‌های خارجی بزرگی که تحریم های آمریکا را نقض می‌کنند، روبرو خواهد شد.

بنا بر استدلال آنها، اگرچه شرکتهای خدمات مالی بین‌المللی که به شدت آمریکا متکی هستند، ممکن است از این تحریم‌ها تبعیت کنند اما شرکت‌های بازرگانی انرژی بین‌المللی بعید است همکاری‌های خود با ایران را محدود کنند، مگر اینکه آمریکا از حمایت بین‌المللی گسترده‌ای برای وضع مجدد تحریم‌ها برخوردار باشد.

بر اساس گزارش پلاتس، کوین بوک پیش‌بینی می‌کند اگر آمریکا برجام را ترک کرده و تحریم‌هایش را دوباره وضع کند همان طور که در فاصله سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ مشاهده شد، جریان نفت ایران از اروپا به آسیا تغییر خواهد کرد. اروپا وارداتش را به صفر رساند اما چهار خریدار بزرگ آسیایی هرگز خرید نفت ایران را متوقف نکردند.

 به گفته بروک، آمریکا نفوذ قابل توجه بر خریداران نفت آسیایی را از دست خواهد داد به خصوص اگر اتحادیه اروپا تحریم‌های بانکی، بیمه و نفتکش که در سال ۲۰۱۲ تصویب کرده بود را مجددا وضع نکند. پالایشگاه‌های آسیایی ممکن است نفت خام بیشتری از ایران خریداری کرده و حجم بالاتری از محصولات پالایش شده را صادر کنند.