نگاهی به چند آیین عزاداری در شهرستانهای ایران/ حلواپزان تهرانی ها
به گزارش خبرگزاری مهر، هر طایفه و قومی در ایران از هر شهرستان و شهری این روزها مراسم خاص خود را برای عزاداری در ماه محرم برگزار می کنند. هر کسی بنا به شیوه پدران خود در این مراسم شرکت کرده و به عزاداری مشغول می شود. بسیاری از این مراسم نیز محلی برای حضور گردشگران ایرانی و خارجی شده است. آنها می پسندند در مکان هایی حضور پیدا کنند که آیین های خاص در آنجا برگزار میشود. برخی می خواهند در کنار مردمی باشند که همگی متحد یک جا جمع شده و عزاداری می کنند.
بیل زنی؛ مراسمی که فقط در شهرستان خوسف برگزار می شود
یکی از این مراسم در ایام محرم مخصوص به مردم شهرستان خوسف است. بیل زنی تنها مراسم ماه محرم در استان خراسان جنوبی است که در هیچ یک از شهرستان ها به چشم نمی خورد جز در شهر خوسف که توسط مردم در ظهر عاشورا برپا می شود. مراسم بیل زنی در سال ۱۳۲۷ شمسی ممنوع شد و برگزار نشد ولی پس ازمدتی دوباره به مرحله اجرا درآمد. برای برپایی این مراسم در هر یک از دو هیأت خوسف دو دسته پانزده نفری که مجموعاً چهار دسته هستند تشکیل می شود.
نحوه برپایی آن به این شکل است که هر یک از نفرات بیل به دست، دایره وار و به هم چسبیده بیل هایشان را به طرف آسمان می گیرند و در هنگام حرکت هر یک از نفرات به هوا پریده و تیغه بیلش را به بیل های دیگر می زند و همه با هم یک صدا می گویند (حیدر علی). مراسم بیل زنی نوعی شبیه سازی از طایفه بنی اسد در صحرای کربلاست. طایفه بنی اسد پس از واقعه عاشورا با بیل و یا ابزار دیگری که در دست داشتند آن عزیزان را به خاک سپردند.
طشت گذاری در شهرستان الوند و آبیک
آیین طشت‌گذاری یکی از مراسم کهن و از سنت‌ها و مناسک ایرانی است که در ماه محرم در شهرستانهای البرز و آبیک از توابع استان قزوین نیز برگزار میشود و عزاداران حسینی با برگزاری این مراسم به پیشواز محرم می‌روند. در کتاب فرهنگ عاشورا اثر جواد محدثی، در توضیح سنت طشت گذاری آمده است: مراسم طشت گذاری، مراسمی است سنتی که در عزاداری ایام عاشورا برگزار می شود و طشت‌های آب را که رمزی از فرات است در مساجد و حسینیه‌ها می آورند.
این سنت به تاسی از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین (ع) در مقابل سپاه حر است که به روایتی آن حضرت، در روز ۲۷ ذیحجه، آب مشک‌ها را در طشت‌ها ریخته و تمام لشکر حر و اسبان آنها را سیراب کردند.
آیین طشت‌گذاری در استان‌های آذری زبان، از ریشه‌دارترین آیین‌های ماه محرم است که در روزهای پایان ماه ذی الحجه برگزار میشود و در حقیقت، برگزاری این آیین، آماده شدن حسینیان برای برگزاری مراسم سوگواری سید و سالار شهیدان را نوید می‌دهد. در استان قزوین نیز در بخش‌های که اقوام ترک در آنها سکونت دارند از جمله در بخش البرز، آبیک و بخش مرکزی، این آیین برگزار میشود.
عده‌ای اعتقاد بر این دارند که با انجام این مراسم، اهمیت آب و جایگاه آن در حادثه کربلا مورد توجه قرار می‌گیرد. مراسم طشت گذاری از دوران صفویه برگزار شده و قدمتی چند صد ساله دارد در این آیین بعد از قرار گرفتن طشت‌ها در سکوهای مخصوص و در میان حزن و اندوه حاضران، دعای مخصوص خوانده میشود و از آب تشت به عنوان تبرک، اکثریت حاضران و عزاداران استفاده می‌کنند.
مراسم سوگواری زنانه در حسینیه آقا سید جمال
آیین‌های زنانه قزوین هر یک دارای ریشه‌های کهن بوده و قدمت برخی از آنها را به پیش از اسلام می‌رسد و کمتر شهری مانند قزوین را می‌توان دید که در آن آیین های زنانه به تعداد قابل توجهی در کوچه و خیابان برگزار شود.
مراسم سوگواری زنانه حسینیه آقا سید جمال در ایام محرم از جمله آیین های زنانه شهر قزوین است. این مراسم از ابتدای ماه محرم تا دوازدهم این ماه برگزار و در آن تمام امور مجلس از جمله سوگواری و پذیرایی توسط بانوان انجام می شود.
حسینیه آقا سید جمال که در غرب مسجد جامع عتیق قزوین قرار گرفته هر ساله در دهه نخست ماه محرم میزبان زنان سوگواری است که در این مکان اقدام به نوحه خوانی و سینه زنی می‌کنند و نذورات خود را در قالب قند و چای و استکان و نعلبکی به این حسینیه اهدا می‌کنند و بیش از ۲۵ نوع سفره نذری هر یک به نیت و روشی خاص توسط صاحبان نذور در این مکان گسترده می‌شوند. مراسم سوگواری در این حسینیه از ۹ صبح تا غروب ادامه دارد و از نقاط دیگر شهر نیز در قالب هیئت به این حسینیه می‌آیند. این اتفاق به صورت متداوم انجام گردیده به این معنی که هیات وارد حسینیه شده و پس از مدت سوگواری از آنجا خارج شده تا مکان برای دیگر هیات‌ها باز گردد.
مراسم هفت منبر در شهرستان بیرجند
مراسم هفت منبر از جمله مراسم ایام محرم است که آن هم توسط زنان در غروب روز تاسوعا در شهرستان بیرجند بر پا می شود. زنان سالخورده، جوان و دختران در هفت، منبری که در ایام محرم در آنها مراسم روضه خوانی انجام شده شمع روشن می کنند. برگزار کنندگان مراسم خادم های مسجد، حسینیه و یا منزل هستند. آنها از عصر تاسوعا روی منبر یک پارچه سیاه می اندازند و آن را در نزدیکی در مسجد یا حسینیه می گذارند و یک مجمه بزرگ و یا تشت پر از گل را روی پله منبر گذاشته و تشتی خالی را هم در پله دیگر می گذارند.
بانوان در نزدیکی غروب آفتاب به این اماکن می روند و پس از نیت، شمع خود را روشن کرده و داخل سینی می گذارند و بعد نذورات خود از قبیل خرما، شیرینی و پول را در داخل تشت می ریزند و منبر را زیارت می کنند و به مکان دیگر می روند. معمولاً در هر مکان فقط یک شمع روشن می کنند ولی اگر مسجدی بسته و یا راه دور باشد احتمال دارد که در یک مکان دو شمع روشن کنند. نذوراتی که جمع می شود به خادم منبر تعلق دارد وی باید تا پایان مراسم و خاموش شدن شمع ها در آنجا بماند و هیچ یک از شمع ها را خاموش نکند و صبر کند که شمع ها خاموش شود. اشک های شمع را هم دور نمی ریزند و در مکانی از مسجد جمع آوری می کنند.
حلوا پزان تهرانی ها برای امام حسین(ع)
مراسم حلواپزان بانوان در چهارراه گلوبندک و بازار تهران نیز دیدنی است بانوان در دهه اول محرم معمولا دور هم جمع می شوند و هر کسی به هر اندازه که نذر کرده با یک پیک نیک و یا اجاق کوچک شروع به پخت حلو می کند. به یک باره زنانی را می توان دید که سرتا سر یک کوچه صدها نوع حلوا پخته اند و خیرات می کنند. هر حلوایی با یک طعم و با یک هدف و نذر. بیشتر آنها این حلوا را به حساب حلوای امام حسین (ع) می پزند. صدای صلوات مدام از هر جمع کوچک زنانه ای بلند می شود. آنهایی که مشغول پخت حلوا هستند زیر لب مدام زمزمه می کنند و دعا می خوانند.
دسته جنی ها در محرم
یکی از شهرهایی که عزاداری برای امام حسین(ع) به صورتی گسترده در آن برگزار میشود و مراسم آن خاص است، شهر نوش‌آباد از توابع آران و بیدگل در کاشان است. در این شهر مراسم‌های عزاداری سنتی شامل سقاخوانی، کتل، تعزیه‌خوانی، مراسم خیل عرب و خیمه‌سوزی، سقایی و چاووش‌خوانی و کشته‌برداری همراه با آئین خاصی برگزار میشود. یکی از اتفاقاتی که در تعزیه‌های این شهرستان رخ می‌دهد، حضور نقش‌آفرینانی، در نقش جنی‌هاست. این نقش پیرو داستان حضور زعفر جنی در کربلاست. به همین دلیل عده ای با شکل و شمایلی متفاوت خود را شبیه به جن می کنند تا یادآور داستان زعفر جنی باشند.
