آفتابنیوز : اقتصاد روسیه حتی درصورت تحقق یافتن بهترین سناریو میتواند با عوامل منفی داخلی و خارجی مواجه شود. چالشهای پیش روی کشور ما در نظریه امنیت ملی درج شده است
هفتهنامه آرگومنتیایفاکتی از صاحبنظران اقتصادی در مورد مهمترین و محتملترین چالشهای پیش روی اقتصاد روسيه در سال 2018 پرسش کرده است.
اوضاع مالی نابسامان جمعیت
صاحبنظران می گویند اوضاع درآمدهای واقعی جمعیت که از سال 2014 رو به کاهش بوده یکی از چالشهای اقتصادی کلیدی سال 2018 میباشد. این نمودار فقط طی سال گذشته 11 درصد سقوط کرد. همچنین مسئله نابرابری درآمدهای شهروندان کم درآمد و پر در آمد در روسيه خیلی حاد میباشد. چنانچه سنجش "کردیت سوئیس" (Credit Suisse) نشان داد، در روسيه 10% ثروتمند جمعیت روسيه 90 درصد دارایی کشور را کنترل میکنند. برای مثال در چین 10 درصد ثروتمند جمعیت 70 درصد ثروت کشور را کنترل میکنند.
یلنا کریلوا (Yelena Krilova) پروفسور دانشگاه علوم انسانی مسکو و رئیس کرسی مالی و اقتصادی این دانشگاه میگوید: درآمد اصلی اقتصاد روسیه از رانت طبیعی دریافت ميشود . این رانت به گروه فوق العاده محدود - الیگارشی - تعلق دارد. روابط رانتی به سراسر اقتصاد روسيه رخنه میکند. رشد آنها باعث پایین رفتن درآمدهای واقعی و سطح زندگی ميشود.
سرگئی ارلوف (Sergey Orlov) پروفسور دانشگاه اقتصادی پلخانوف روسيه خاطر نشان میکند: "این خطر مشهود برای ثبات اقتصادی و اجتماعی حداقل طی ربع قرن گذشته مطرح بوده ولی بین تهدیدهای سال 2018 قرار گرفت زیرا تاکنون فیالواقع برای کاهش آن اقدام نشده است. مساعی اقتصادی کلان در این بخش طی 25 سال گذشته بطور کامل بکار گرفته شده و هیچ ثمری نداده است.
نابرابری نه تنها بین گروههای مختلف جمعیت بلکه بین مناطق هم شدت مییابد. میانگین دستمزد در مسکو امروز به 100 هزار روبل نزدیک ميشود که تقریباً سه برابر بالاتر از میانگین این نمودار در سطح سراسر کشور است. این یکی از مشخصات تفاوت بین درآمدها در شهرهای بزرگ و شهرهای خرد است. تفاوت بین مناطق دارای منابع طبیعی سرشار و ساکنان مناطق حوزههای فدرال جنوبی و قفقاز شمالی از این فاحشتر است".
کریلوا بنوبه خود میافزاید پایین رفتن سطح زندگی جمعیت به بحران سامانه بهداشتی و بدتر شدن وضع جسمانی هموطنان منجر ميشود.
اصلاح سامانه بازنشستگی
کارشناسان همچنین سال به سال میگویند که اقدام حکومت برای مدرن سازی سامانه بازنشستگی تهدیدی برای اقتصاد کشور است. اولگا لبدینسکایا (Olga Lebedinskaya) دانشیار دانشگاه اقتصادی پلخانوف احتمال راه افتادن اصلاحات دیگر در این حوزه را فوق العاده بالا تلقی میکند. وی میگوید "میانگین طول عمر در روسيه بالا رفته و امروز بالاترین سطح مرگ و میر در سن بالاتر از 65 سال قرار دارد در حالی که در سال 1926 بالاترین سطح مرگ و میر بین اطفال زیر 4 سال ثبت میشد. بار نگاه داشتن بازنشستگان برای افراد شاغل رشد میکند و ضمناً این افراد هم جوان نیستند. و مسئله حتی به بازدهی سیاست صندوق بازنشستگی ارتباط نداشته بلکه به عوامل عینی وابسته است".
اما بازیهای بیپایان در جهت اصلاح سامانه بازنشستگی میتواند اعتماد افراد شاغل به سامانه بازنشستگی را بطور نهایی مختل کند. در این صورت دریافت حق بازنشستگی دیگر انگیزهای برای فعالیت علنی آنها نخواهد بود. انتقال مردم به دریافت دستمزدهای خاکستری و حتی سیاه برای اقتصاد ملی هزینه گزافی خواهد داشت.
علاوه بر این، ابهام در مورد امور مربوط به حق بازنشستگی در بلندمدت میتواند برای اقتصاد ملی گران تمام شود. هم اکنون پیشبینیهای مأیوس کنندهای مطرح ميشود: حق بازنشستگی واقعی جمعیت حداقل 20 سال دیگر رشد نمیکند.
اعتیاد نفتی
اوضاع بازار مواد هیدروکربنی هم باعث اعتماد به نفس نمیشود. سقوط سه سال پیش قیمت نفت به سقوط درآمدهای جمعیت، سقوط نرخ روبل و بهم خوردن ثبات اقتصاد منجر شد. در حوزه انرژی دو امر میتواند روسيه را تهدید کند: سقوط دوباره قیمتها و گردش روسيه از غرب به سوی شرق، در وهله اول به سوی چین. معلوم است که چینیها دوست ندارند قیمت بالایی پرداخت کنند. در نتیجه ممکن است روسيه با بالا بردن صادرات به چین درآمد کمتر از آن که انتظار میرفت کسب کند.
بازار کار
یلنا کریلُوا خطری در اوضاع بازار کار روسيه هم مشاهده میکند. اولاً روندهای سایه در بخش اشتغال سر خود جمعیت مطرح است که در نتیجه آن بودجه از مبالغ هنگفتی محروم ميشود. اگر مسئله سامانه بازنشستگی و بهم خوردن اعتماد مردم به آن هم در نظر گرفته شود میتوان دید که تعداد افراد فعال در اقتصاد سایه رو به رشد میرود.
وخامت ترکیب کیفی بازار کار خطر دیگر متوجه روسیه است. کریلُوا میگوید: "ترکیب کیفی مهاجران در حال عزیمت از روسيه خیلی بالا است. اینها متخصصین ماهر (در وهله اول متخصصین رشته های علمی و تحقیقی در بخش علوم تجربی چون فیزیکدانان، ریاضیدانان، شیمیدانان، زیست شناسان و امثالهم) هستند که میتوانند در بسیاری کشورها با درآمد بالا استخدام شوند. اما مهاجرانی که وارد روسيه میشوند ساکنان کشورهای خارج نزدیک هستند که میخواهند مشاغل نیازمند به مهارت اندک را بدست آورند".
به گفته کریلُوا، فعلاً مهاجرت سطح دوم در روسيه غالب است. معنای آن برای اقتصاد سطح پایین بازدهی فعالیت تولیدی میباشد. علاوه بر این، مهاجران وارد شده از کشورهای جامعه کشورهای مشترکالمنافع که مشغول فعالیت دارای مهارت پایین هستند ترجیح میدهند درآمد خود را به خانه فرستاده و آن را در روسيه خرج نکنند. سال گذشته 1,9 میلیارد دلار فقط به تاجیکستان حواله شده است.
ارز دیجیتالی (Cryptocurrency)
به گفته لبدینسکایا ارز دیجیتالی تهدید مشخصی برای روسيه در بر دارد: "در مرحله کنونی فعلاً ابهام کامل حکمفرما شده است. برخی صاحبنظران (چون Standpoint Research) ادامه رشد نرخ بیت کوین (Bitcoin- شناخته شده ترین ارز دیجیتالی) را پیشبینی میکنند، دیگرات اصرار دارند در بازار حبابی شکل میگیرد که میتواند طی سال آینده به سقوط 75 درصدی نرخ منجر شود. سال آینده دولت (روسيه) که سابقاً بطور قطعی با شناسایی بیت کوین مخالفت میکرد میتواند عملیات مالی با کاربرد ارز دیجیتالی را علنی کند و این مرحله جدید توسعه ابزار مذکور در روسيه خواهد بود".
فشار تحریمها
در نهایت فشار تحریم ها و مجازاتها را نباید فراموش کرد. کشورهای غربی قصد رفع مجازاتهای روسيه را ندارند. برعکس، انتظار میرود اوایل سال آینده تحریم روسيه از طرف ایالات متحده شدت یابد. آنتون سیلوانوف (Anton Siluanov) وزیر دارایی روسيه قبلاً گفته که بودجه سال آینده با در نظر گرفتن بکار گرفتن مجازاتها (علیه روسيه) طراحی ميشود. تنزل نرخ روبل، خروج سرمایه خارجی و سقوط درآمدهای جمعیت بین عواقب شدت یافتن مجازاتها قرار دارد.