نقش موازنه گر اتحادیه اروپا در حفظ برجام
ایمان موسوی*-در این بین با رسمی شدن خروج امریکا از برجام، سطح تنش میان طرفین به اوج خود رسیده است.در این فضای تنش آلود، قدرتهای اروپایی به همراه روسیه و چین در تلاش برای حفظ و حراست از توافق برجام به عنوان توافقی که ظرفیت ثبات بخشی به جعرافیای نا امن خاورمیانه دارد؛ هستند. جالب اینجاست که اروپایی ها جلوتر از روسیه و چین در برابر موضع تهاجمی آمریکا ایستاده اند.
از همان روز تصمیم ترامپ، دیپلماسی تلفنی رهبران اروپایی آغاز شد و روسای سه قدرت مهم اروپایی هر کدام طی تماس های مختلف تلفنی ضمن اعلام نارضایتی شدید دولت شان از تصمیم ترامپ بر لزوم ماندگاری این توافق و حفظ آن به عنوان پایه ای برای صلح و امنیت منطقه خاورمیانه تاکید کردند. از دید دولت های اروپایی، جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور پایبند به توافق هسته ای شایسته احترام بیشتر از سوی جامعه جهانی است و این کشور باید در فرایند صلح و امنیت منطقه خاورمیانه بیشتر نقش ایفا کند. شوربختانه رفتار غیرمنتظره ترامپ فرصت و زمینه استفاده از ظرفیت های منطقه ای ایران را برای حل بحران های دامنه دار خاورمیانه از بین می برد.
در تبیین رفتار اروپایی ها باید به چند نکته توجه داشت. نخست اینکه قدرت های اروپایی به شدت نگران آمریکای ترامپ هستند و دیگر لزومی بر پیروی از رویکردهای امریکا را در امور جهانی نمی بینند. از این قدرتها، رفتار ناسنجیده ترامپ در بلندمدت باعث کاهش اعتبار و ارزش اروپایی ها نیز می شود. برجام به عنوان یک توافق جمعی به تایید شورای امنیت سازمان ملل رسیده است. از سوی دیگر برای حصول این توافق ساعت ها و چه بسا سالها زمان سپری شده است.
حال خروج یکجانبه از این توافق مساوی با از بین رفتن سالها تلاش و مذاکرات متعدد سیاسی است. نکته مهم دیگر این است که برای اروپایی ها، امنیت منطقه خاورمیانه بسیار حیاتی تر از آمریکاست. هم اکنون اعضای اتحادیه اروپا کماکان با چالش پناهندگان مواجه هستند. میلیون ها پناهجوی سوری وارد مرزهای اروپا شده است و نگرانی ها را در میان قدرت های اروپایی از سروسامان دادن این طبف عظیم جمعیتی و تهدیدات بالقوه آنها بیشتر کرده است. از این رو حفظ امنیت و ثبات خاورمیانه بسیار اساسی است و وقوع هر گونه درگیری، امنیت و ثبات اروپا به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.
از این رو بی جهت نیست که قدرت های اروپایی تمام قد در برابر ترامپ و یاران سیاسی اش ایستاده اند. حال باید منتظر ماند و دید که موضع اروپایی ها چقدر دوام خواهد اورد و آیا این قدرت ها توان نگهداشت و حفظ برجام را خواهند داشت. در این خصوص مساله تشدید تحریم ها بسیار مهم است. وزرات خزانه داری آمریکا اعلام کرده که بسته های جدید تحریمی علیه ایران در راه است و اینکه این تحریم ها بسیار شدید تر از گذشته خواهد بود. در این زمینه بحث تحریم نفتی ایران و بانک مرکزی مطرح است. جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر روزانه 700 هزار بشکه نفت خام روانه بازارهای اروپایی می کند و تبادلات مالی و ارزی نسبتا خوبی هم با بانک های بزرگ اروپایی دارد.
حال تصویب بسته های جدید تحریمی می تواند تاثیر منفی بر این دو مساله داشته باشد. به نظر می رسد در این خصوص دولتمردان جمهوری اسلامی ایران نباید اجازه و فرصت اقدامات خودسرانه به آمریکا دهد و دست این کشور را در تشدید فشارها علیه کشورمان بازبگذارند.
دولتمردان کشورمان باید به این نکته توجه داشته باشند که دنیای امروز یک دنیای چند قطبی است و تکثر ثروت و تکنولوژی به مفهوم واقعی کلمه صورت گرفته است. مساله بعدی بهره گیری از اختلافات بروکسل و واشنگتن است. شاید در هیچ دوره تاریخی این اندازه میان اروپا و آمریکا فاصله رخ نداده بود. قدرت های اروپایی و آمریکا در طیف مختلفی از مسائل تجاری، گمرگی، ناتو دچار اختلاف هستند.
ترامپ از لزوم بازنگری در توافقات تجاری و امنیتی با اروپا سخن می گوید و در این خصوص معتقد است که اروپایی ها باید مشارکت بیشتری در طرح های امنیتی داشته باشند و در این زمینه هزینه های بیشتر در ناتو صرف نمایند. خانم انگلا مرکل در انتقاد از آمریکا اعلام کرده که این کشور به پلیس جهانی تبدیل شده است و به نا امنی در نظام امنیتی خاورمیانه دامن می زند. به نظر می رسد روند تحولات جهانی و اتفاقات سیاسی در آمریکا، رهبران اروپایی را به این باور رسانده که دیگر زمان ایفای نقشی مستقل از آمریکا رسیده و بایستی رویکرد و روشی جدا از واشنگتن در رابطه با چالش های جهانی اتخاذ کنند. طبیعتا این اختلافات می تواند به بستر و فرصتی برای جمهوری اسلامی جهت تعامل و همکاری بیشتر با شرکای اروپایی گردد.
در این رسالت بحث ارتباط بانکهای مرکزی خود اعضای اتحادیه اروپا با ایران مطرح است. این بانک ها با مجوز خود دولت های اروپایی به تعامل مالی با ایران ادامه دهند و با توجه به حمایت دولت هایشان از مجازات های مالی وزارت خرانه داری آمریکا در امان بمانند. برایند این اتفاقات نشان از چرخش قدرت در جهان امروز دارد و این مساله را بیش از هر چیز نشان می دهد که دیگر قدرت هژمونی آمریکا رو به افول نهاده و این کشور توان همراه سازی جامعه جهانی را برای برنامه ها و رویکردهای امنیتی و سیاسی شان ندارند.
