مروری بر دلایل یائسگی زودرس/ تاثیر وزن در باروری زنان
علل ژنتیکی از جمله اشکال در ساختمان کروموزوم‌ها یا سندرم X شکننده در کنار مواردی چون اختلالات خود ایمنی از جمله علل ابتلا به یائسگی زودرس به‌شمار می‌روند البته انجام رادیوتراپی و شیمی درمانی در بیماران مبتلا به سرطان نیز ممکن است به دنبال خود نارسائی تخمدان و یائسگی زودرس را به همراه داشته باشد.
آفتاب‌‌نیوز :
ناباروری ناشی از نارسایی زودرس تخمدان مشکلی چالش‌برانگیز است زیرا اختلال عملکرد تخمدان‌ها به این معناست که احتمال باردار شدن از طریق تخمک‌های خود شخص تا حد زیادی کاهش یافته است و این موضوع یکی از عوامل هراس زنان از بروز ناباروری است که نیازمند آگاهی، توجه و درمان به موقع و مناسب است به همین منظور در چهارمین برنامه پایان ناباروری نقش اختلال عملکرد تخمدان‌ها در ناباروری با حضور کارشناسان مرکز فوق تخصصی درمان مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
دکتر سهیلا انصاری پور، جراح و فلوشیپ زنان، زایمان و ناباروری و عضو هیأت علمی پژوهشگاه ابن سینا در خصوص چگونگی تاثیر اختلال عملکرد تخمدان‌ها بر باروری افراد، ،شیوع و اهمیت آن گفت: اختلال تخمدانی یکی از اجزاء اصلی ناباروری است که حدود 40 درصد از علل ناباروری در خانم‌ها و حدود 20 درصد ناباروری در زوجین را شامل می شود.
وی ادامه داد: تخمک‌گذاری مرتب با سیکل قاعدگی منظم مشخص می‌شود و بنابراین زنان با قاعدگی نامنظم بایستی در مورد احتمال عدم تخمک‌گذاری خود دچار تردید شوند . تخمک‌گذاری مرتب و به دنبال آن قاعدگی منظم و بارداری، منوط به وجود تخمدان سالم و کنترل سالم محور سیستم عصبی مرکزی هیپوتالاموس و هیپوفیز بر تخمدان است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه ابن سینا تصریح کرد: به طور کلی اختلالات تخمدانی به سه دسته تقسیم می شوند که دسته اول اختلالاتی است که در غده هیپوفیز- هیپوتالاموس هست و در حدود ۵ تا ۸ درصد موارد را تشکیل می‌دهد، شامل مشکلات ارگانیک یا غیرارگانیک همچون بی‌اشتهایی عصبی ، چاقی ، استرس ، ورزش شدید و حتی اختلالات احساسی و خواب که تخمدان را تحت تاثیر خودشان قرار دهند. اختلال شناخته شده آمنوره هیپوتالاموسی نیز در این دسته قرار می‌گیرد که به‌راحتی با جایگزینی داروهای تحریک تخمک‌گذاری درمان می‌شوند .
وی گفت: اختلالات دسته دوم که آن هم ۵ تا ۸ درصد اختلالات تخمدانی را به خود اختصاص می دهد مربوط به نارسایی‌های تخمدان است که یا به صورت ژنتیکی اتفاق می‌افتد یا اینکه فرد در طی سنین باروری ممکن است دچار نارسایی شود ، مثل بروز یائسگی زودرس که اصطلاحا به آن بی کفایتی زودرس تخمدان گفته می‌شود و حدود یک درصد خانم‌ها به آن مبتلا می‌شوند.
تاثیر وزن در اختلالات تخمدانی
انصاری پور افزود: دسته سوم اختلالات تخمدانی که شایعترین نوع اختلال است و حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد را شامل می‌شود ، در واقع نارسایی در تخمدان یا سیستم عصبی مرکزی وجود ندارد بلکه بی‌نظمی ترشح هورمون‌ها در این محور و عملکرد تخمدان‌ها یا سایر ارگان‌ها باعث عدم تخمک گذاری مزمن می‌شود . همچنین سندرم تخمدان پلی سیستیک که شایعترین اختلال اندوکرین در خانم‌ها است و ۵ تا ۲۰ درصد خانم ها به آن مبتلا هستند نیز در این گروه قرار می‌گیرند.
وی تاکید کرد: در صورتیکه سندرم تخمدان پلی سیستیک به تنهایی عامل نازائی باشد از جمله درمان پذیرترین اختلالات تخمدانی به شمار می رود.
دکتر انصاری پور با بیان اینکه ابتلا به PCO علاج پذیر نیست اما درمان پذیر است، تصریح کرد: در واقع علایم بی‌نظمی قاعدگی یا آکنه و پرمویی زنان تا زمانی که دارو دریافت می‌کنند، رفع می شود اما با قطع دارو مجددا عود می‌کند . البته اگر اصول مربوط به سبک زندگی صحیح همچون ورزش منظم، کاهش وزن، تغذیه مناسب، نداشتن استرس، نداشتن اختلالات خواب و... از سوی بیماران رعایت شود، فواصل عود بیماری افزایش می‌یابد. اما در خصوص درمان باید گفت عموما بر پایه اصلاح سبک زندگی و درمان دارویی است . محور درمان‌های اولیه نیز عمدتا بر اساس کاهش سطح انسولین ، باز گرداندن ناباروری (یا اصطلاح مناسب‌تر دشوارزایی ) ،درمان پرمویی و آکنه و تنظیم سیکل قاعدگی جهت جلوگیری از تکثیر خوش‌خیم مخاط آندومتر ( هیپرپلازی اندومتر ) و سرطان آندومتر است . چون معمولا سطح انسولین در این افراد بالا است ، کاهش وزن سبب کاهش سطح انسولین و کنترل هر چهار محور می‌شود. حتی کاهش 5 تا 10درصد وزن می تواند سبب از سرگیری تخمک گذاری و بارداری در زنان شود.
عضو هیات علمی پژوهشگاه ابن سینا خاطرنشان شد: به طور کلی مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری در کنار کاهش وزن، درمان خط اول برای کنترل بی نظمی قاعدگی و پرمویی برای مبتلایان بهPCO است و مادران نباید نگران دریافت قرص‌های جلوگیری در دختران خود باشند زیرا ریزش حداقل هر ۳ ماه یکبار سطح اندومتر برای پیشگیری از سرطان اندومتر ضروری است.
وی ادامه داد:البته در صورت عدم تحمل یا منع مصرف قرص‌های ترکیبی، درمان خط دوم و سوم استفاده از ترکیبات پروژسترون و همچنین متفورمین است که علایم خاص خودش را دارد.
یائسگی زودرس و نیاز به فریز تخمک یا جنین
دکتر انصاری پور با اشاره به اینکه ژن در 50 درصد موارد می تواند در ابتلا به PCO نقش داشته باشد، گفت: عوامل ژنتیکی و محیطی در ابتلا به PCO نقش موثری دارند. سندرم تخمدان پلی سیستیک یک اختلال چند عاملی است یعنی زمینه ژنتیکی و محیطی هر دو در ابتلا به PCO نقش موثری دارند. در واقع ژن هم از پدر و هم از مادر منتقل می‌شود و به صورت ارثی دختر و پسر ژن را دریافت می کنند که در دختران به صورت ابتلا بهPCO و در پسران به شکل ابتلا به تاسی زودرس و سندرم متابولیک، یعنی به صورت فشارخون بالا ، دیابت یا چربی خون بالا بروز می کند.
وی گفت: بنابراین دختری که مادر و خانواده پدری وی به PCO مبتلا هستند شانس بیشتری جهت ابتلا به PCO را دارد و توصیه ما به این افراد این است که از همان ابتدای بلوغ و شروع دوران پریود بر روی الگوی قاعدگی و پرموئی خود دقت داشته باشند. از طرفی در این افراد اقدام به بارداری در سنین مناسب ۲۵ تا ۳۰ سالگی توسط پزشکان توصیه می‌شود و در صورتیکه به دلیل مسایل شغلی یا تحصیلی ، تمایل به تاخیر سن ازدواج یا بارداری دارند ، می‌توانند از امکان فریز تخمک یا جنین بهره‌مند شوند .
انصاری پور در خصوص یائسگی زودرس نیز تشریح کرد: اگر زنی کمتر از چهل سال سن داشته باشد و تا سه ماه پریود نشود و آزمایش Fsh وی که مربوط به هورمون‌های غده هیپوفیز است بالای 40 باشد در واقع یائسگی زودرس برای وی مطرح می‌شود که البته توصیه ما این است که آزمایش دو بار تکرار شود. در صورتی که زمان زیادی از قطع پریودها گذشته باشد، به دلیل کمبود استروژن علائمی چون گرگرفتگی، خشکی مخاط واژن و کوچک شدن تخمدان و رحم در سونوگرافی انجام شده نیز قابل مشاهده است که به این ترتیب تشخیص یائسگی زودرس به صورت قطعی بیان می‌شود.
عضو هیات علمی پژوهشگاه ابن سینا با اشاره به اینکه در پنج درصد از افراد مبتلا به یائسگی زودرس امکان بارداری به صورت خود به خودی وجود دارد، افزود: متاسفانه تا این لحظه هیچ درمان دارویی قطعی برای کمک به باردار شدن برای این افراد نیست و بهترین روش استفاده از تخمک اهدائی است.
وی خاطرنشان کرد: البته در دنیا تحقیقات متعددی برای درمان یائسگی زودرس در حال انجام است . بطور کلی در یائسگی زودرس با دو مشکل مواجه می‌شویم ، دسته ای از علل مانند شیمی درمانی، رادیوتراپی و جراحی ممکن هست باعث از بین رفتن تمام فولیکول‌های تخمدانی شوند اما در دسته ای دیگر که فولیکول غالب در تخمدان دیده نمی‌شود و فولیکول‌های ریز وجود دارند. تزریق سلول‌های بنیادی نیز از دیگر روش های پژوهشی است که در مرکز درمان ابن سینا هم طرح تحقیقاتی آن در حال انجام است و مانند دیگر مداخله های درمانی زمان و مطالعات بیشتری را می‌طلبد .
عضو هیأت علمی پژوهشگاه ابن سینا با بیان اینکه تخمدان در میزان پاسخگویی افراد به باروری و تحریک تخمک‌گذاری نقشی بسیار اساسی دارد، یادآور شد: شاید بتوان گفت تخمدان برای هیچ متخصصی به اندازه متخصص نازایی ارزشمند نیست، هرگونه عمل جراحی روی تخمدان یا حتی لوله‌های رحمی به واسطه تغییراتی که بر خون رسانی به تخمدان بوجود می آورد ، می تواند بر کاهش ذخیره تخمدان و ناباروری تاثیر داشته باشد. حتی در عمل آندومتریوز که به صورت پیشرفته در مرکز درمان ابن سینا انجام می‌شود، متخصصان لاپاروسکوپی قبل از انجام عمل جراحی، بیمار را جهت بررسی‌های تخمدانی به متخصص زنان ارجاع می‌دهند تا در صورت نیاز فریز تخمک یا جنین برای آنها، قبل از عمل اندومتریوما انجام شود.
همه چیز درباره یائسگی
دکتر فرناز فاطمی، جراح و فلوشیپ زنان، زایمان و ناباروری و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا نیز با اشاره به اینکه یکی از علل ناباروری علل زنانه است و PCO یا همان اختلالات تخمک گذاری از جمله شایع ترین علل ناباروری در زنان است، گفت: خوشبختانه PCO نسبت به علل دیگر ناباروری درمان ساده‌تری دارد البته به شرط آنکه تنها علت ناباروری باشد و شرایط دیگر نرمال باشد. در این صورت کاهش وزن، اولین و مهم‌ترین قدم درمانی است یعنی اگر این افراد موفق به کاهش 5 تا 10درصد وزن خود شوند در بیشتر موارد تخمک گذاری به صورت طبیعی اتفاق خواهد افتاد و حتی ممکن است به صورت خود به خودی بارداری صورت پذیرد.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا در ادامه تاکید کرد: نکته مثبت درمان ناباروری و ابتلا به PCO در مرکزی همچون مرکز درمان ناباروری ابن سینا این است که کار به صورت تیمی انجام می‌شود و ما در کنار خود متخصص تغذیه داریم و برای این بیماران مشاوره تغذیه را درخواست می‌دهیم که با توجه به رژیم های تغذیه‌ای مناسب و گنجاندن ورزش در برنامه روزانه، بیماران مبتلا می‌توانند به هدف خود یعنی باروری دست یابند.
وی همچنین افزود: در صورتی که بارداری با کاهش وزن صورت نگیرد، در مرحله بعد از درمان دارویی و داروهای تحریک تخمک‌گذاری استفاده می‌شود که البته باید با نظر پزشک متخصص مصرف شود. با توجه به شرایط هر فرد می‌توان درمان‌های دارویی را از شش ماه و در مواردی بیشتر ادامه داد و نهایتا پس از آنکه تغذیه، کاهش وزن و درمان دارویی موثر نبود، در برخی موارد لاپاروسکوپی یا کوتر تخمدان‌ها می‌تواند کمک کننده باشد و اگر باز هم از موارد فوق نتیجه‌ای حاصل نشد می‌توان از درمان‌های پیشرفته تر مثل IUI و IVF بهره برد.
دکتر فاطمی با بیا اینکه ابتلا به PCO (سندرم تخمدان پلی سیستیک) یا اصطلاحا تنبلی تخمدان به صورت معمول به شکل مجموعه‌ای از اختلالات مشاهده می شود، تشریح کرد: اختلالات سیکل‌های قاعدگی که گاهی نیاز به مداخله و درمان‌های هورمونی دارند، افزایش سطح هورمون‌های مردانه که معمولا در آزمایش خون مشخص می‌شود یا داشتن علائم بالینی که نشان دهنده افزایش هورمون‌های مردانه هستند همچون رشد موهای زائد در نواحی مختلف بدن، ریزش موی سر، جوش‌های پوستی مقاوم به درمان یا وجود علایم سونوگرافیک از جمله بزرگتر بودن سایز تخمدان‌ها در سونوگرافی و وجود فولیکول‌ها و سیست‌های ریز در در حاشیه تخمدان‌ها و مشاهده تخمدان‌های بزرگتر از حد نرمال در سونوگرافی زنان مبتلا، از جمله علایم و اختلالات فرد مبتلا به سندرم تخمدان پلی سیستیک است.
وی همچنین در خصوص علل یائسگی زودرس خاطرنشان شد: در واقع علل ژنتیکی از جمله علل ابتلا به آن است. به این صورت که ممکن است تعداد یا ساختمان کروموزوم‌ها در زنان دچار اشکال شود. بنابراین در زنان زیر 40 سال که مشکوک به یائسگی زودرس هستیم، انجام کاریوتایپ توصیه می‌شود. از دیگر عوامل ژنتیکی می‌توان به سندرم X شکننده به عنوان علت یائسگی زودرس اشاره کرد. اختلالات خود ایمنی نیز می‌تواند از جمله علل ابتلا به یائسگی زودرس باشند و همچنین انجام رادیوتراپی و شیمی درمانی در بیماران مبتلا به سرطان ممکن است به دنبال خود نارسائی تخمدان و یائسگی زودرس را به همراه داشته باشند. بنابراین قبل از شروع این درمان‌ها به فریز تخمک یا جنین توصیه می‌شود.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا ضمن اشاره به اینکه PCO درمان قطعی ندارد، تصریح کرد: آنچه با بالا رفتن سن اهمیت می‌یابد این است که ممکن است با افزایش سن ذخیره تخمدان‌ها کاهش یابد و کیفیت تخمک‌ها پایین بیاید. بنابراین توصیه ما به بیماران مبتلا به PCO این است که هرچه سریعتر برای بارداری اقدام کنند و زمان را از دست ندهند. این بیماران چون در معرض ابتلا به دیابت، فشارخون و عوارض قلبی- عروقی هستند حتما باید سبک زندگی مناسبی داشته باشند و از افزایش وزن نیز جلوگیری کنند.
ایسنا
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید