مشهورترین تیتر تاریخ مطبوعات ایران+عکس
۲۶ دی ۱۳۵۷ با تیتر «شاه رفت» روزنامه اطلاعات در اذهان و تاریخ ثبت شده است. بزرگ‌ترین فونت که در آن زمان موجود نبوده و با ابتکار سردبیر روزنامه ساخته شد.
آفتاب‌‌نیوز : 
« امروز چهلمین سالگرد خروج شاه از ایران است. ۲۶ دی ۱۳۵۷ یکی از نقاط عطف در تاریخ معاصر ایران و شاید تمام تاریخ ایران است.
این که خیزش مردمی پادشاه کشور را وادارد صحنه را ترک کند، اتفاقی بی‌سابقه بود. خروج یا فرار یا تبعید یک پادشاه البته مسبوق به سابقه بوده اما وجه بی‌سابقه قضیه در این بود که این بار نه دخالت خارجی، نه جنگ و اشغال و نه اتفاقات دیگری از این دست که یک انقلاب مردمی شاه را به خارج از کشور می‌راند.
ممکن است برخی بگویند ژنرال هایزر از او خواسته بود برود یا شرط پروژه شاپور بختیار، نخست‌وزیر، خروج شاه از ایران بوده اما هر یک از این دو را هم که بپذیریم باز هم نتیجه انقلاب مردم بوده است و اگر فوج‌فوج و موج‌موج انسان به خیابان‌ها نمی‌ریختند، کی و کجا حاضر می‌شد، برود و تسلیم انقلاب شود؟ همان انقلابی که خود در پیام ۱۴ آبان ۱۳۵۷ به رسمیت شناخته و گفته بود: «من صدای انقلاب شما را شنیدم.»
خیلی‌ها به یاد ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ افتادند که در دولت دکتر مصدق ناچار از ترک کشور شد و بسیاری هم این جمله مشهور او در کاخ رامسر و تنها سه سال قبل از آن که گفت: «هر کس ناراضی است پاسپورتش را بگیرد و از مملکت برود.»
شاه که دو ماه قبل گفته بود صدای انقلاب مردم را شنیده و در پی آن نخست‌وزیر و رییس ساواک را به زندان انداخته بود، بی هیچ اشاره‌ای به اتفاقات روز یا حتی بی آن که مثلا بگوید: «می‌روم تا ایران گرفتار جنگ داخلی نشود» یا از خود یک قربانی بسازد باز هم موضع پادشاه گفت: «مدتی است احساس خستگی می‌کنم و احتیاج به استراحت دارم. ضمنا گفته بودم پس از این که خیالم راحت شود و دولت مستقر شود، به مسافرت خواهم رفت. این سفر اکنون آغاز می‌شود و تهران را به سوی آسوان در مصر ترک می‌کنم. امروز با رای مجلس شورای ملی که پس از رای سنا داده شد، امیدوارم که دولت بتواند هم در جبران گذشته و هم در پایه‌گذاری آینده موفق شود.»
او حتی روشن نکرد از آن پس شورای سلطنت به جای اوست یا نه و اگر نه چرا سیدجلال‌الدین تهرانی در مقام رییس شورای سلطنت، شاه را بدرقه می‌کند.
ماندگارترین تصویر روز رفتن شاه اما تیتر «شاه رفت» روزنامه اطلاعات است. از آن روز تصاویر مشهور دیگری هم ثبت شده از جمله تصویری که عکس شاه را از اسکناس درآورده یا شادی مردم و عکس مشهور مریم زندی که دختر باحجاب و بی‌حجاب و کم‌حجاب دست در دست هم شادی می‌کنند اما صفحه اول روزنامه اطلاعات مهم‌ترین یادگار آن روز است و البته یک سند تاریخی.
این تیتر متفاوت سه ویژگی داشت: اول، استفاده از بزرگ‌ترین فونت که تاکنون مردم ندیده بودند. دوم، به کارگیری واژه «شاه» به جای شاهنشاه یا شاهنشاه آریامهر و سوم: ضمیر سوم شخص مفرد و نه جمع: رفت به جای رفتند.
سردبیر روزنامه اطلاعات در آن زمان زنده‌یاد غلامحسین صالحیار (۱۳۸۲-۱۳۱۱) بود که سال‌ها بعد توضیح داد: «در آن زمان در ایران هنوز کار حروفچینی به‌صورت سربی (لاینو تایپ) انجام می‌گرفت و تهیه حروف و قرار دادن آنها در قالب فولادین صفحه‌سازی و سپس زیر پرس قرار دادن و به‌صورت صفحه استوانه‌ای شکل فلزی درآوردن و به ماشین چاپ بستن وقت‌گیر بود چون مشخص بود نخست‌وزیری بختیار به منزله خروج شاه خواهد بود پیش‌بینی می‌کردم و از چند روز پیش این تیتر فوق‌العاده درشت را به «عباس مژده‌بخش» مدیر فنی صفحات سفارش داده بودم.
شورای دبیران دلیل این درشتی بی‌سابقه فونت را پرسیدند و به آنها گفتم هدف از نوشتن این دو کلمه به این درشتی این است که نظامیان پایین‌دست اطمینان حاصل کنند شاه بازنخواهد گشت و بنابراین با در نظر گرفتن عواقب کار، از تیراندازی به مردم خودداری کنند و هدف عمده‌ام جلوگیری از قتل عام مردم است. با این حال برخی مخالفت کردند و من ناچار شدم نهیب بزنم و این فونت را بقبولانم.»
مژده‌بخش روزنامه را آماده می‌کند و خبر می‌رسد که امام خمینی هم پیام داده است. سردبیر اطلاعات کوتاه نمی‌آید و به شکل بی‌سابقه‌ای تیتر بزرگ دگر از پیام امام امام خمینی را پایین می‌آورد.
چون خبر اول «شاه رفت» بود و رهبر انقلاب هم به همین خاطر پیام می‌دهد. منتها به لحاظ گرافیکی اشتباهی هم مرتکب می‌شوند و محورهای پیام امام بالای تیتر پایین می‌آید به شکلی که این عنوان‌ها با تیتر اصلی نامتناسب به نظر می‌رسد در حالی که با تیتر پایینی مرتبط است.
مشکل دیگر صالحیار این بوده که نمی‌توانسته منتظر دریافت عکس خروج شاه و رسیدن عکاس اطلاعات از فرودگاه مهر آباد بماند و مانند امروز هم نه اینترنت در کار بود و نه تلگرام. سردبیر اینجا یک تصمیم دیگر می‌گیرد. عکس آرشیوی از شاه و روی پلکان همواپیما را آماده می‌کند تا به محض تأیید خبر خروج شاه، روزنامه روانۀ چاپخانه شود و این اتفاق هم می‌افتد و روزنامه‌ای که سند تاریخی آن روز است در واقع قبلا آماده شده بود.
پیام امام خمینی اما مربوط به همان روز است با این محورها:
«به کسانی که در شورای سلطنتی غیر قانونی به عنوان عضویت داخل شده‌اند اخطار می‌کنم که بی‌درنگ از این شورا کناره‌گیری کنند و در صورت تَخلّف، مسئول پیشامدها هستند؛ به وکلای غیر قانونی مجلسین اخطار می‌شود که از رفتن به مجلس احتراز کنند و در صورت تخلف، مورد مواخذه ملت شریف قرار خواهند گرفت، کشاورزان نسبت به کشت گندم دیم اقدام کنند؛ بانک‌ها از پرداخت سپرده‌های وابستگان رژیم و دزدان و غارتگران اموال بیت‌المال خودداری کنند، دانشگاهیان باید به مبارزه خود علیه دولت غاصب و شاه و شورای غیرقانونی سلطنت ادامه دهند و استادانی را که با دستگاه ظلم رابطه دارند، نپذیرند.»
روزنامه اطلاعات ۱۶ روز دیگر نیز همین فونت را برای «امام آمد» هم به کار برد که هر چند مقطع دیگری را ثبت کرد اما اقدام اول همان «شاه رفت» بود.
یک بار دیگر این کار (فونت غیر متعارف) را بعد از مرگ شاه در مرداد ۱۳۵۹ هم در یک شماره فوق‌العاده تکرار کردند اما آن «شاه مُرد» چندان به لحاظ رسانه ای - و نه اهمیت سیاسی - مورد توجه قرار نگرفت و همچنان می‌توان گفت تیتر «شاه رفت» مشهورترین تیتر تاریخ مطبوعات ایران است و از حیث درشتی و بی‌سابقگی عنوان هم بی‌نظیر.»
این که خیزش مردمی پادشاه کشور را وادارد صحنه را ترک کند، اتفاقی بی‌سابقه بود. خروج یا فرار یا تبعید یک پادشاه البته مسبوق به سابقه بوده اما وجه بی‌سابقه قضیه در این بود که این بار نه دخالت خارجی، نه جنگ و اشغال و نه اتفاقات دیگری از این دست که یک انقلاب مردمی شاه را به خارج از کشور می‌راند.
ممکن است برخی بگویند ژنرال هایزر از او خواسته بود برود یا شرط پروژه شاپور بختیار، نخست‌وزیر، خروج شاه از ایران بوده اما هر یک از این دو را هم که بپذیریم باز هم نتیجه انقلاب مردم بوده است و اگر فوج‌فوج و موج‌موج انسان به خیابان‌ها نمی‌ریختند، کی و کجا حاضر می‌شد، برود و تسلیم انقلاب شود؟ همان انقلابی که خود در پیام ۱۴ آبان ۱۳۵۷ به رسمیت شناخته و گفته بود: «من صدای انقلاب شما را شنیدم.»
خیلی‌ها به یاد ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ افتادند که در دولت دکتر مصدق ناچار از ترک کشور شد و بسیاری هم این جمله مشهور او در کاخ رامسر و تنها سه سال قبل از آن که گفت: «هر کس ناراضی است پاسپورتش را بگیرد و از مملکت برود.»
شاه که دو ماه قبل گفته بود صدای انقلاب مردم را شنیده و در پی آن نخست‌وزیر و رییس ساواک را به زندان انداخته بود، بی هیچ اشاره‌ای به اتفاقات روز یا حتی بی آن که مثلا بگوید: «می‌روم تا ایران گرفتار جنگ داخلی نشود» یا از خود یک قربانی بسازد باز هم موضع پادشاه گفت: «مدتی است احساس خستگی می‌کنم و احتیاج به استراحت دارم. ضمنا گفته بودم پس از این که خیالم راحت شود و دولت مستقر شود، به مسافرت خواهم رفت. این سفر اکنون آغاز می‌شود و تهران را به سوی آسوان در مصر ترک می‌کنم. امروز با رای مجلس شورای ملی که پس از رای سنا داده شد، امیدوارم که دولت بتواند هم در جبران گذشته و هم در پایه‌گذاری آینده موفق شود.»
او حتی روشن نکرد از آن پس شورای سلطنت به جای اوست یا نه و اگر نه چرا سیدجلال‌الدین تهرانی در مقام رییس شورای سلطنت، شاه را بدرقه می‌کند.
ماندگارترین تصویر روز رفتن شاه اما تیتر «شاه رفت» روزنامه اطلاعات است. از آن روز تصاویر مشهور دیگری هم ثبت شده از جمله تصویری که عکس شاه را از اسکناس درآورده یا شادی مردم و عکس مشهور مریم زندی که دختر باحجاب و بی‌حجاب و کم‌حجاب دست در دست هم شادی می‌کنند اما صفحه اول روزنامه اطلاعات مهم‌ترین یادگار آن روز است و البته یک سند تاریخی.
این تیتر متفاوت سه ویژگی داشت: اول، استفاده از بزرگ‌ترین فونت که تاکنون مردم ندیده بودند. دوم، به کارگیری واژه «شاه» به جای شاهنشاه یا شاهنشاه آریامهر و سوم: ضمیر سوم شخص مفرد و نه جمع: رفت به جای رفتند.
سردبیر روزنامه اطلاعات در آن زمان زنده‌یاد غلامحسین صالحیار (۱۳۸۲-۱۳۱۱) بود که سال‌ها بعد توضیح داد: «در آن زمان در ایران هنوز کار حروفچینی به‌صورت سربی (لاینو تایپ) انجام می‌گرفت و تهیه حروف و قرار دادن آنها در قالب فولادین صفحه‌سازی و سپس زیر پرس قرار دادن و به‌صورت صفحه استوانه‌ای شکل فلزی درآوردن و به ماشین چاپ بستن وقت‌گیر بود چون مشخص بود نخست‌وزیری بختیار به منزله خروج شاه خواهد بود پیش‌بینی می‌کردم و از چند روز پیش این تیتر فوق‌العاده درشت را به «عباس مژده‌بخش» مدیر فنی صفحات سفارش داده بودم.
شورای دبیران دلیل این درشتی بی‌سابقه فونت را پرسیدند و به آنها گفتم هدف از نوشتن این دو کلمه به این درشتی این است که نظامیان پایین‌دست اطمینان حاصل کنند شاه بازنخواهد گشت و بنابراین با در نظر گرفتن عواقب کار، از تیراندازی به مردم خودداری کنند و هدف عمده‌ام جلوگیری از قتل عام مردم است. با این حال برخی مخالفت کردند و من ناچار شدم نهیب بزنم و این فونت را بقبولانم.»
مژده‌بخش روزنامه را آماده می‌کند و خبر می‌رسد که امام خمینی هم پیام داده است. سردبیر اطلاعات کوتاه نمی‌آید و به شکل بی‌سابقه‌ای تیتر بزرگ دگر از پیام امام امام خمینی را پایین می‌آورد.
چون خبر اول «شاه رفت» بود و رهبر انقلاب هم به همین خاطر پیام می‌دهد. منتها به لحاظ گرافیکی اشتباهی هم مرتکب می‌شوند و محورهای پیام امام بالای تیتر پایین می‌آید به شکلی که این عنوان‌ها با تیتر اصلی نامتناسب به نظر می‌رسد در حالی که با تیتر پایینی مرتبط است.
مشکل دیگر صالحیار این بوده که نمی‌توانسته منتظر دریافت عکس خروج شاه و رسیدن عکاس اطلاعات از فرودگاه مهر آباد بماند و مانند امروز هم نه اینترنت در کار بود و نه تلگرام. سردبیر اینجا یک تصمیم دیگر می‌گیرد. عکس آرشیوی از شاه و روی پلکان همواپیما را آماده می‌کند تا به محض تأیید خبر خروج شاه، روزنامه روانۀ چاپخانه شود و این اتفاق هم می‌افتد و روزنامه‌ای که سند تاریخی آن روز است در واقع قبلا آماده شده بود.
پیام امام خمینی اما مربوط به همان روز است با این محورها:
«به کسانی که در شورای سلطنتی غیر قانونی به عنوان عضویت داخل شده‌اند اخطار می‌کنم که بی‌درنگ از این شورا کناره‌گیری کنند و در صورت تَخلّف، مسئول پیشامدها هستند؛ به وکلای غیر قانونی مجلسین اخطار می‌شود که از رفتن به مجلس احتراز کنند و در صورت تخلف، مورد مواخذه ملت شریف قرار خواهند گرفت، کشاورزان نسبت به کشت گندم دیم اقدام کنند؛ بانک‌ها از پرداخت سپرده‌های وابستگان رژیم و دزدان و غارتگران اموال بیت‌المال خودداری کنند، دانشگاهیان باید به مبارزه خود علیه دولت غاصب و شاه و شورای غیرقانونی سلطنت ادامه دهند و استادانی را که با دستگاه ظلم رابطه دارند، نپذیرند.»
روزنامه اطلاعات ۱۶ روز دیگر نیز همین فونت را برای «امام آمد» هم به کار برد که هر چند مقطع دیگری را ثبت کرد اما اقدام اول همان «شاه رفت» بود.
یک بار دیگر این کار (فونت غیر متعارف) را بعد از مرگ شاه در مرداد ۱۳۵۹ هم در یک شماره فوق‌العاده تکرار کردند اما آن «شاه مُرد» چندان به لحاظ رسانه ای - و نه اهمیت سیاسی - مورد توجه قرار نگرفت و همچنان می‌توان گفت تیتر «شاه رفت» مشهورترین تیتر تاریخ مطبوعات ایران است و از حیث درشتی و بی‌سابقگی عنوان هم بی‌نظیر.»
منبع: عصرایران
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید