راز و رمز زخم و مرهم
ممکن است برای هریک از ما پیش بیاید که به دلایل مختلف مانند تصادف، زمین خوردن یا هنگام کار کردن با ابزار بُرنده و نوک تیز دچار زخم و بریدگی شویم. زخم‌هایی که گاهی عمیق هستند و نیاز دارند تا به مراکز درمانی مراجعه کنید یا بریدگی‌های سطحی هستند که می‌توان در خانه آنها را درمان کرد.
نخستین کاری که در برخورد با زخم و بریدگی‌های پوستی باید انجام داد تمیز کردن آن و زدودن آلودگی از سطح زخم است. سطح زخم را باید سریعاً با آب شست‌وشو داد و خاک یا سنگریزه را از سطح آن پاک کرد. از آنجایی که احتمال ابتلاء به کزاز یا بیماری‌های باکتریایی در زخم و بریدگی وجود دارد، بهتر است به مراکز درمانی مراجعه کنید.
در تعریف زخم می‌توان گفت که زخم یک شکاف در لایه محافظ بدن پوست است. شکاف سبب خونریزی می‌شود و با ورود میکروب‌ها به بدن عفونت ایجاد می‌شود. چون اکسیژن توسط خون به قسمت‌های مختلف بدن حمل می‌شود، از دست دادن شدید آن باعث کاهش اکسیژن‌رسانی در بافت‌های بدن می‌شود. این وضع تهدیدکننده حیات شوک نامیده می‌شود. دانستن اطلاعات آناتومیکی کمک می‌کند بهتر بدانیم که هنگام آسیب رگ‌های خونی چه اتفاقی رخ می‌دهد و اهمیت یادگیری کمک‌های اولیه را بیان می‌کند. در چند شماره شما را با اصول کلی در رسیدگی و مراقبت از هرگونه زخم و خونریزی و همچنین روش برخورد با بریدگی، خراش یا زخم‌های جدی آشنا می‌کنیم.
روش برخورد با خونریزی شدید
خونریزی داخلی و خارجی ممکن است بسیار خطرناک باشد و باید هرچه سریع‌تر رسیدگی شود. اگر مصدوم خون زیادی از دست بدهد وضعیتی به نام شوک به وجود می‌آید و به دنبال آن هوشیاری خود را از دست خواهد داد. اگر خونریزی خارجی باشد محل خروج خون روی پوست دیده می‌شود. فقط زمانی به مصدوم نزدیک شوید که محل امن باشد. محل زخم را از لحاظ جسم خارجی فرو رفته بررسی کنید و از مصدوم بپرسید چه اتفاقی افتاده است. خونریزی شدید می‌تواند سبب بروز اضطراب شود بنابراین برای آرامش خاطر دادن به مصدوم توضیح دهید که در حال انجام چه کاری هستید. مطمئن شوید روی جسم خارجی در زخم فشار وارد نمی‌کنید.
اهداف شما
بررسی خونریزی
پیشگیری از عفونت
پیشگیری از بروز شوک
انتقال فوری مصدوم به بیمارستان
آن‌چه باید انجام دهید
١ - معاینه زخم
زخم را با توجه به عامل آسیب از نظر وجود جسم فرورفته بررسی کنید
۲- فشار روی زخم
بهتر است با استفاده از یک گاز استریل یا پارچه تمیز و با انگشتان یا کف دست خود روی زخم فشار دهید. هنگام پوشیدن دستکش از مصدوم بخواهید این کار را انجام دهد. اگر جسم خارجی وجود دارد اطراف جسم را فشار دهید.
٣- بالا نگه داشتن و حمایت اندام
اگر اندام مصدوم خونریزی دارد، با حمایت از اندام آن را بلند کنید و بالاتر از سطح قلب قرار دهید.
٤- پانسمان زخم
با گاز استریل روی زخم را بپوشانید. اگر خون از میان پانسمان بیرون زده است، پانسمان دیگری روی آن قرار دهید. فشار دادن را ادامه دهید مطمئن شوید که فشار درست و کافی روی زخم اعمال می‌شود.
۵- ارزیابی شوک
در خونریزی شدید با اورژانس تماس بگیرید. به مصدوم کمک کنید تا دراز بکشد و در جست‌وجوی علائم شوک باشید. علائم حیاتی مصدوم مانند هوشیاری، نبض و تنفس را تا رسیدن اورژانس پیوسته ارزیابی و ثبت کنید.
مهم
نکات بهداشتی را رعایت کنید. در صورت امکان از دستکش یک بار مصرف استفاده کنید.
نحوه پانسمان کردن
پانسمان پوششی جاذب، استریل، چندلایه، نرم و بدون پرز است که به محض برداشتن پوشش محافظ آن باید استفاده شود. پیش از پانسمان فقط در اندام‌ها، زخم را با سرم فیزیولوژی یا آب تمیز کنید. هنگام ریختن سرم روی زخم، با گوشه گاز استریل به آرامی از بالا به پایین و داخل به خارج شست‌وشو دهید. هنگام گذاشتن پانسمان مطمئن باشید به‌قدری بزرگ باشد که تمام لبه‌های زخم را بپوشاند. اگر پس از تثبیت پانسمان خون از آن بیرون زد، آن را برندارید و گاز دیگری روی آن بگذارید و با باند آن را در محل ثابت کنید.
١- گذاشتن پانسمان
اگر دستکش یک بار مصرف دارید آن را بپوشید. پوشش محافظ گاز پانسمان را جدا کنید. گاز را از گوشه آن بگیرید. گاز را روی زخم بگذارید.
۲- بانداژ روی پانسمان
گاز استریل را روی محل آسیب‌دیده قرار دهید و از باند برای ثابت کردن آن استفاده کنید و آن را دور قسمت آسیب‌دیده بپیچید. مطمئن شوید که باند تمام قسمت‌ها را پوشانده است.
٣- تثبیت باند
انتهای باند را با گره چهارگوش روی پانسمان محکم کنید. گردش خون در دست را بررسی کنید. اگر بانداژ خیلی سفت است آن را شل کنید و دوباره ببندید.
مهم
پانسمان را روی زخم نلغزانید. آن را با دقت روی زخم بگذارید. سطحی از پانسمان که روی زخم قرار می‌گیرد را لمس نکنید.
پانسمان اورژانس
اگر پانسمان استریل ندارید، می‌توانید از هر پارچه تمیز و بدون پرز استفاده کنید.
دست‌های خود را بشویید. گوشه پارچه را بگیرید و باز کنید. پارچه را به اندازه دلخواه تا کنید تا سطح داخلی که تمیزتر است به سمت خارج قرار گیرد. پارچه را از لبه آن بگیرید، روی زخم بگذارید و آن را به‌وسیله باند، نوار چسب یا پارچه‌ای دیگر ثابت کنید. اگر پانسمان یا وسیله دیگری در دسترس ندارید، زخم را با یک کیسه فریزر تمیز یا هر وسیله تمیزی که در آشپزخانه دارید مانند سلفون غذا بپوشانید.
بانداژ نواری
از باند نواری برای تثبیت پانسمان، ایجاد فشار برای کنترل خونریزی و حمایت ماهیچه یا مفصل آسیب‌دیده استفاده می‌شود. وقتی بانداژ تثبیت شد، برای بررسی گردش خون در انگشتان دست یا پا، ناخن را در پایین محل بانداژ فشار دهید تا بی‌رنگ شود. پس از قطع فشار در کمتر از ۲ ثانیه پوست باید به رنگ طبیعی برگردد. اگر رنگ ناخن به حالت طبیعی برگشت باند را شل کنید.
١- بانداژ اندام
یک سر باند را روی اندام بگذارید و برای ثابت‌شدن آن را مستقیم و محکم دور اندام بپیچید. هنگام انجام این کار قسمت آسیب‌دیده را حمایت کنید.
٢- پوشاندن اندام
باند را دور اندام بپیچید طوری که دوسوم لایه زیرین را بپوشاند و اندام را پوشش دهد.
٣- تثبیت باند
با یک دور صاف بانداژ را تمام کنید. انتهای باند را با سنجاق قفلی، گیره یا نوارچسب ثابت کنید. همچنین می‌توانید انتهای باند را زیر بانداژ قرار دهید یا گره بزنید.
بانداژ مچ پا یا دست
برای حمایت مچ پا یا دست آسیب‌دیده باید از باندی مناسب استفاده کنید. با ادامه بانداژ به پایین قسمت آسیب‌دیده فشار کمی روی محل آسیب‌دیده وارد می‌شود. هنگام بانداژ دست از ناحیه مچ شروع کنید و انگشت شست را آزاد نگه دارید
١- بانداژ مچ پا
باند را دور مچ پا بپیچید و آن را مورب به سمت انگشتان پا ببرید. باند را از زیر به سمت برجستگی کف پا و ابتدای انگشت شست پا ببرید.
٢- بانداژ عرضی پا
باند را از سمت انگشتان پای مصدوم به دور مچ پای او ببرید. یک پیچ با باند دور مچ پا بزنید.
٣- تثبیت باند
بانداژ را اطراف کف و مچ پا تا جایی که آن را بپوشاند، ادامه دهید. آخرین دور را با باند در اطراف مچ پا بزنید و همان‌طور که در بالا شرح داده شده است آن را ثابت کنید.
