ترامپ چگونه می‌تواند بحران خود ساخته با ایران را حل کند؟
عضو اسبق تیم مذاکره کننده هسته ای ایران و استاد دانشگاه پرینستون، درباره راهبرد ایران و آمریکا طی مقاله‌ای برای مجله فارین افرز آمریکا نوشت:
اولین سئوال مردم کوچه بازار از من در مورد سرنوشت برجام است و اینکه چرا آمریکا پیمان شکنی کرد در حالیکه ایران به تعهداتش کامل عمل کرد؟ در حالی که اوضاع اقتصادی بدلیل تحریم‌های آمریکا و ناکارآمدیهای داخلی بدتر شده است اما مردم این بار دولت آمریکا را مقصر می‌دانند و نه دولت ایران را چون افکار عمومی ایران قانع شده که دولت روحانی به تعهداتش عمل کرد و این دولت ترامپ آمریکا بود که تعهداتش را نقض کرد.
عدم استمرار تعامل سازنده با غرب
خروج آمریکا از برجام موجب بی اعتمادی مردم به آمریکا شده و مسؤلین کشور را با بحران ناخواسته و دشوار مواجه کرده است. برجام حاصل توافق ایران و آمریکا و سایر قدرتهای جهانی بود، مصوب شورای امنیت سازمان ملل و آژانس بین المللی انرژی اتمی بود، حاوی جامعترین اقدامات تاریخ عدم اشاعه بود، ایران تعهدات حداکثری در زمینه شفافیت هسته ای را پذیرفت در حدیکه در تاریخ عدم اشاعه سلاح‌های هسته ای بیسابقه بود و دوسال نیز طبق ۱۵ گزارش آژانس به تعهداتش کامل عمل کرد.
اما آمریکا در مقابل چه کرد؟ آمریکا نه تنها به تعهدات برجامی خود در رفع تحریم‌ها و تسهیل تجارت با ایران عمل نکرد بلکه از برجام خارج شد و پاداش حسن نیت های ایران را با اعمال گسترده ترین تحریم‌ها و فشارها و خصمانه‌ترین سیاست‌ها در تاریخ روابط دوکشور داد و” سیاست انعطاف و همکاری حداکثری “ ایران را با ”تحریم و فشار حداکثری“ جواب داد بطوریکه تحریم‌های جدید آمریکا از تحریم‌ها علیه کره شمالی که از ان پی تی خارج شد و بمب هسته ای ساخت، هم بیشتر است.
نکته دیگری که باعث سرخوردگی مردم و مسئولین شده، ضعف و درماندگی اروپا و سایر کشورهای غربی در انجام تعهدات برجامی شان است.
لذا واقعیت‌های تلخ فوق‌الذکر باعث شده که:
اولا: آ ندسته از سیاستمدارانی که در ایران سال‌ها برای تحقق برجام، بهبود روابط با غرب و تعهد به مقررات بین المللی تلاش کرده اند، تضعیف شوند.
ثانیا: خروج تدریجی از برجام دردستور کار مسئولین قرار گیرد که این امر حمایت مردمی هم دارد.
ثالثا: در سیاست تعامل و همکاری با غرب تجدید نظر شود و اتحاد استراتژیک درازمدت، عمیق و آهنین با قدرتهای آسیایی و بلوک شرق همچون چین و روسیه در دستور کار قرار گیرد. گرایش توده مردمی ایران در یکصد سال گذشته به سمت غرب بوده است. اما تحولات اخیر ، زمینه های چرخش مردمی در ایران بسمت شرق را فراهم کرده و لذا برای اولین بار حاکمیت در ایران با رضایت مردمی در اعمال سیاست گرایش به شرق مواجه است.
رابعا: مسؤلین این پیش بینی رادارند که درصورت خروج ایران از برجام، آمریکا با استفاده ابزاری از معاهده آن پی تی و باهمراهی اروپا مجدد تلاش کند که ایران را به شورای امنیت سازمان ملل بکشاند.
لذا با وجودیکه ایران اولین کشور پیشنهاد دهنده معاهده ان پی تی بوده، اکنون خروج از ان پی تی، گزینه ای است که بخاطر سیاست‌های ترامپ، برای اولین بار بعد از انقلاب ۱۹۷۸، مورد توجه جدی مسئولین قرار گرفته است. زیرا ایران هرچه بیشتر به تعهدات خود در قالب معاهده آن پی تی عمل کرده است، بیشتر مورد تحریم و فشار قرار گرفته است.
اکنون مسؤلین و مردم ایران در مورد استاندار دوگانه غرب و تبعیض‌های آشکار علیه ایران در اجرای ان‌پی‌تی در چهل سال گذشته اتفاق نظر دارند. یک تنفر و خشم بیسابقه ایرانیها از این است که نتانیاهو سردمدار اتهامات هسته ای علیه ایران شده و نقش پلیس هسته ای خاورمیانه را ایفاء می‌کند در حالیکه ایران هم عضو معاهده هسته ای است و هم بمب هسته ای ندارد اما اسراییل معاهده هسته ای را نپذیرفته و صدها بمب هسته ای هم دارد. خشم دیگر آنها از اتحاد آمریکا، اسراییل و عربستان علیه ایران برای تقابل و تغییر حکومت در ایران است.
آمریکا سپاه پاسداران ایران رابه عنوان یک سازمان تروریستی تعیین کرده است. درحالیکه سپاه و بسیج در جنگ عراق علیه ایران نقش تعیین کننده ایفاء کردند و صدها هزار خانواده ایرانی عضو شهید یا مجروح از سپاه و بسیج دارند که بخاطر دفاع از تمامیت ارضی ایران و تامین امنیت ملی کشور شهید یا مجروح شده اند. برادر من و دو پسر عمه ام از شهدای بسیج و سپاه در دوران تجاوز صدام به خاک ایران هستند. لذا سیاست ترامپ علیه سپاه، بطور واضح از سوی اکثریت ایرانیها، اقدامی علیه مردم، حاکمیت و امنیت ملی ایران تلقی می‌شود. من خود به عینه شاهد شادی و احساس غرور مردم از ساقط کردن پهپاد آمریکایی درخلیج فارس بودم.
راه‌حل منطقه‌ای
باتوجه به اینکه اکثر مسئولین و مردم ایران امیدی به نجات برجام ندارند و اسراییل هم حاضر به پذیرش خاورمیانه عاری از سلاح هسته ای نیست ، سیاست فشار حداکثری ترامپ ایران را به سمت ' اتخاذ سیاست بازدارندگی هسته ای' سوق خواهد داد تا بالانس هسته ای ایران و اسراییل ایجاد شود. گزینه ای که برخی از نخبگان برجسته سیاسی آمریکا قبلا پیشنهاد کرده اند.برای مثال کنت والاتر تئوریسین برجسته آمریکایی در سال ۲۰۱۲ درمقابل فارین افرز نوشت که ایران باید به سلاح هسته ای مجهز شود تا بالانس با اسراییل ایجاد گردد و ایجاد بالانس، موجب ثبات خواهد شد.
اما تحقق این گزینه یک مانع دارد و آنهم فتوی مذهبی رهبر عالی ایران، آیت الله خامنه ای در مورد منع تولید، انباشت و بکارگیری سلاح‌های هسته است. عموم مراجع مذهبی شیعه نیز فتوای مشابه دارند. در عین حال روشن نیست که در صورت تجاوز نظامی آمریکا به ایران، آیا آیت الله خامنه ای فتوی منع سلاح هسته ای را حفظ خواهد کرد یا نه.
با توجه به این واقعیت‌ها، حاکمیت ایران به این جمع‌بندی رسیده که “مقاومت” را به عنوان اولویت اول جهت مقابله با تهدیدات آمریکا و متحدین منطقه ای اش در دستور کار قرار دهد. سیاست‌های ترامپ، دولت و اکثریت توده مردم ایران را برای سیاست‌های مقاومتی حاکمیت، آماده کرده است. رهبر عالی ایران اعلام کرده که آمریکا و متحدینش، جنگ اقتصادی و سیاسی و امنیتی علیه ایران را آغاز کرده اند. پمپو وزیر خارجه آمریکا اخیرا تصریح کرد که همه گزینه‌ها از جمله حمله نظامی به ایران روی میز است. لذا نیروهای مسلح ایران خود را برای درگیری احتمالی نظامی آماده و هسته‌های جهادی مقاومت برای مقابله با آمریکا در سراسر منطقه و حتی فراتر را بسیج خواهند کرد.
متاسفانه این وضعیتی است که ترامپ با خروج از برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری ، آن را کلید زده است. اما هنوز شانس دیپلماسی وجود دارد. رهبران برجسته جهانی همچون نخست وزیر ژاپن و رییس جمهور فرانسه در تلاش هستند. حرف زیاد زده شده و قول توخالی هم زیاد داده شده است. لذا دیپلماسی در صورتی موفق خواهد شد که با حسن نیت، قدم‌های کلیدی عینی و عملی برداشته شود.
اگر ترامپ خواهان حل بحران خود ساخته باشد:
اول باید تیم افراط گرای سیاسی-امنیتی فعلی خودش راتغییر دهد که بدون این تغییرموفق نخواهد شد.
قدم کلیدی دوم، برقراری «آتش بس» در جنگ اقتصادی، سیاسی، سایبری و امنیتی علیه ایران است. «برقراری آتش بس» برای مهار وضعیت ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
سوم این که ترامپ چند بار تاکید کرده که خواهان توافق با ایران برای اطمینان از عدم دسترسی ایران به بمب هسته ای است. این خواسته ترامپ ازطریق توافقی کلان برمبنای فتوی مذهبی آیت الله خامنه ای مبنی بر 'حرمت و ممنوعیت دائمی ساخت، انباشت و بکارگیری سلاح‌های هسته ای' و کلیه سلاح‌های کشتار جمعی در خاورمیانه، قابل تحقق است.
اگر آمریکا در مورد عدم اشاعه سلاح‌های هسته ای جدی است، باید با ایران و قدرتهای منطقه ای و جهانی همکاری کند تا أصول برجام در کل منطقه خاورمیانه اجرا شود زیرا برجام در برگیرنده جامعترین استانداردهای جهانی شفافیت هسته ای و عدم ساخت بمب هسته ای است.
عاری سازی خاورمیانه از سلاح‌های هسته ای یک میراث تاریخی ترامپ خواهد بود که تنها با تعهد آمریکا به أصول برجام قابل دسترسی خواهد بود.
