لزوم برگزاری جشن یا جشنواره‌های مستقل سینمایی در ایران
جشن حافظ یکی از قدیمی‌ترین جشن‌های سینمایی و تلویزیونی مستقل در ایران است که هر سال با انتخاب و معرفی برترین‌های سال گذشته سینما و تلویزیون برگزار می‌شود. این جشن که امسال نوزدهمین دوره خود را برگزار کرد مثل هر سال توجهات بسیاری را از سوی سینماگران و سینمادوستان به خود جلب کرد که این مسأله بیش از هر چیز لزوم برگزاری جشن یا جشنوارهای کاملاً مستقل را برای سینمای ایران تأکید کرد. به همین بهانه با چند تن از سینماگران گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
حسن توکل‌نیا: برگزاری جشنی مستقل در سینمای ایران بسیار بعید است
حسن توکل‌نیا، تهیه‌کننده سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: اگر جشن یا جشنوارهای مستقل به بهانه‌های مادی یا معنوی برگزار شود و بتواند دستاوردی فرهنگی و هنری داشته باشد اتفاقی مثبت و قابل دفاع است. بعضاً می‌شنوم در جشنی مستقل از پیشکسوتان عرصه فرهنگ و هنر تقدیر شده که این اتفاق به خودی خود اتفاقی مثبت است و در بسیاری مواقع باعث قوت قلب و انگیزه برای افرادی مورد تقدیر قرار گرفته و همچنین جوانان علاقه‌مند می‌شود.
توکل‌نیا خاطرنشان کرد: تقدیرهایی که از سوی این جشن‌های مستقل شاهدش هستیم بسیار روحیه‌بخش است اما دستاورد یک جشن تنها به این مسأله محدود نمی‌شود و هر جشن باید دستاوردهایی معنوی داشته باشد و در غیر اینصورت برگزاری این جشن‌ها هیچ لزومی ندارد و نباید شاهد باشیم که صرفاً تبدیل به محافلی شده‌اند برای جایزه دادن به برخی افراد که مورد تأیید جناح یا قشری خاص هستند.
وی افزود: جشن انجمن منتقدان از جشن‌های خوب بوده که فکر می‌کنم می‌توان از آن به عنوان یک اتفاق فرهنگی خوب یاد کرد. در این جشن دیدیم از هنرمندان بزرگ تقدیر می‌شود و چند وقت پیش در جشنی از ناصر تقوایی تقدیر شد که این تقدیر به موقع به ما یادآوری کرد چنین سینماگری بزرگ در کشورمان زندگی می‌کند اما مدت‌ها‌ست که فیلمی نساخته و شاید چنین یادآوری‌هایی منجر به رخ دادن اتفاقی خوب مثل بازگشت همین سینماگران به عرصه فیلمسازی شود.
این تهیه‌کننده در ادامه گفت: به طور در سال‌های اخیر جشن‌های سینمای ایران را چندان دنبال نکرده‌ام اما بعید می‌دانم در کشورمان امکان برگزاری جشنی سینمایی به صورت کاملاً مستقل وجود داشته باشد. متأسفانه در کشور ما هر مسأله‌ای به راحتی سیاسی می‌شود و این مسأله که روزی شاهد جشنوارهای صرفاً فرهنگی و هنری که مربوط به سینما باشد را نمی‌توان تصور کرد و این برای ما بیشتر شبیه به یک آرزو است که امکان دارد روزی این آرزو به واقعیت برسد اما برای رسیدن به آن راه سختی در پیش داریم.
تهیه‌کننده فیلم سینمایی «کاغذ بی‌خط» در پایان تأکید کرد: جشن‌های مستقل که از حیث جشن بودنشان و برگزاری‌شان در یک شب می‌شود با بودجه اندکی برگزار شوند باید بدون رویکردی جناحی و سیاسی برگزار شوند. این جشن‌ها صرفاً قرار نیست در برابر جشنواره فیلم فجر قرار بگیرند که البته چنین چیزی هم تا امروز ندیده‌ام اما می‌توانند با انتخاب‌های درست و به موقع‌شان منجر به اتفاقی مثبت در سینمای کشور شده و برای خود نیز اعتباری دو چندان کسب کنند. برای داشتن جشنواره یا جشنی مستقل و معتبر که برگزاری‌اش به سودرسانی معنوی منجر شود راه بسیاری در پیش داریم و باید به مسائل مهم و بزرگی توجه داشته باشیم.
جهانگیر کوثری: امتیاز جشن‌های مستقل، در انتخاب‌های آزادشان است/ 10 درصد تأثیرگذاری در این جشن‌ها نیز نتیجه‌ای مطلوب است
جهانگیر کوثری، تهیه‌کننده سینما و تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: جشن یا جشنوارهای مثل جشنواره حافظ که 19 سال دوام آورده و هر سال بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد به این معنی است که این جشن توانسته جایگاه خود را به دست آورد و قطعاً در محتوای آن ارزشی نهفته است که همچنان می‌تواند با پویایی به وجود خود ادامه دهد.
کوثری خاطرنشان کرد: فراهم کردن امکانات و نیرویی که چنین جشن بزرگی را برگزار کند کار بسیار دشواری است که به نظر من اعضای برگزاری این جشن از عهده آن به خوبی برآمده‌اند. از طرفی جشن حافظ نگاهی ادبی و فراسینمایی نیز به آثار دارد. در این جشن اقشار مختلف جامعه نیز می‌توانند حضور داشته باشند و عنوان آن نیز نشان‌دهنده نگاهی ادبی است. این جشن که یادگاری از علی معلم است در بین جشن‌های مستقل می‌توان آن را جزو بهترین جشن‌ها دانست که هم به سینما و هم به آثار تلویزیونی می‌پردازد.
وی افزود: داوران در جشن‌های مستقل و همینطور جشن حافظ افراد موجهی هستند که مردم به رأی آنها اعتقاد دارند. آن چیز که در خروجی جشن حافظ مشاهده می‌کنیم دقیقاً چیزی است که جامعه از آن استقبال می‌کند و حتی منتقدان نیز آنها را تقریباً بهترین انتخاب می‌دانند. برگزاری یک جشن مستقل در ایران کار بسیار دشواری است که با حواشی بسیار مواجه است و اگر این جشن‌ها بتوانند با برگزاری‌شان برای حدود 10 یا 5 درصد جامعه تأثیرگذار باشند می‌توان گفت که رسالت خود را به خوبی انجام داده‌اند.
این تهیه‌کننده در ادامه گفت: یکی از امتیازاتی که جشن‌های مستقل نسبت به دیگر جشن‌ها و جشنواره‌ها دارند طبیعتاً انتخاب برگزیده‌های آنها است که بدون اعمال نظرهای تحمیلی آزادانه صورت می‌گیرد و این جشنواره‌ها می‌توانند انتخاب‌های بهتری داشته باشند. در جشنواره‌های دولتی ممکن است برخی افراد به هیچ‌عنوان به دلیل مواضع شخصی‌شان جایزه نگیرند و جشن‌ها و جشنواره‌های شخصی فرصتی به حساب می‌آیند تا این افراد بتوانند جوایزی را از آن خود کنند. امتیاز اصلی این رویدادهای مستقل عدم وجود فیلترهای نظارتی بر انتخاب‌ها است.
تهیه‌کننده فیلم سینمایی «پل خواب» با اشاره به انتخاب‌های متفاوتی که در جشن‌های مستقل مثل جشن حافظ نسبت به جشن‌ها و جشنواره‌های دولتی رخ می‌دهد، گفت: امسال در جشن حافظ این تفاوت بسیار مشهود بود و به نظر می‌رسد جشن‌های مستقل تا حدی در تلاش هستند که تفاوت‌شان در این زمینه بسیار روشن و مشخص باشد اما به نظر من این انتخاب‌ها به خواسته مردم نزدیک‌تر است و از خواسته مسئولان فاصله دارد. تقدیر و بزرگداشت گلاب آدینه در نوزدهمین جشن حافظ انتخابی دقیق، به موقع و تأثیرگذار بود.
کوثری در پایان اظهار داشت: برگزاری جشن مستقل در سینما و تلویزیون بسیار کار دشواری است و رقابت این جشن‌ها با رویدادهای مشابه‌شان که دولتی هستند بسیار سخت‌تر است. رقابتی که در این بین وجود دارد به هیچ‌عنوان رقابتی برابر نیست. جشن‌های دولتی تجهیزات، امکانات و بودجه‌ای دارند که طبیعتاً افراد چنین امکاناتی را در اختیار ندارند و جشن‌های دولتی هر بار با استفاده از ابزارهای موجودشان به راحتی تأثیر رسانه‌ای خود را می‌گذارند و همانطور که گفتم اگر جشن‌های مستقل که در این رقابت نابرابر قرار دارند بتوانند تنها 10 درصد نسبت به دیگر رویدادها در جامعه تأثیرگذار باشند کار خود را به بهترین شکل انجام داده‌اند.
ابوالفضل جلیلی: جشنواره فجر تنها در بخش بین‌الملل برگزار شود/ جشن‌هایی مثل خانه سینما و حافظ برای رقابت داخلی کافی هستند
ابوالفضل جلیلی، کارگردان سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: برای برگزاری یک جشن یا جشنواره باید در وهله اول به این نتیجه برسیم که آیا ما جشنوارهای داخلی می‌خواهیم یا جشنوارهای بین‌المللی و بعد از مشخص شدن می‌توان درباره این موضوع بحث و آسیب‌شناسی کرد.
جلیلی خاطرنشان کرد: یک جشنواره بین‌المللی اهدافی مشخص دارد که به عنوان مثال یکی از این اهداف می‌تواند معرفی سینمای ایران به سینماگران و مردم جهان باشد که ما برخی حرفهای بین‌المللی‌مان را در این جشنواره‌ها می‌توانیم بیان کنیم. به عنوان مثال اگر من در جایگاه فردی تصمیم‌گیرنده قرار بگیرم و بخواهم جشنوارهای برگزار کنم به ایدئولوژی‌ام نگاه می‌کنم و مثلاً تصمیم دارم امام زمان (عج) را در جشنواره‌ام مطرح کنم و درباره آن اطلاعاتی به مهمانانم که افراد خارجی هستند بدهم، اگر این اتفاق به خوبی رخ دهد، این مسأله انتقال پیدا می‌کند و مردم جهان با امام زمان (عج) آشنا شده و با توجه به اشتراکاتی که در ادیان درباره منجی وجود دارد می‌توان از این طریق چنین مسأله‌ای اسلامی را در جهان مطرح کرد.
وی افزود: اما متأسفانه در سینمای ما وضعیت به گونه دیگری است. ما بیشتر در جشنواره‌هایمان به منافع جناحی فکر می‌کنیم و اگر هم بخواهیم مسأله‌ای را مطرح کنیم با شعار در سطحی‌ترین شکل ممکن به گونه‌ای مسأله‌مان را مطرح می‌کنیم که حتی مردم خودمان نیز با آن ارتباط برقرار نمی‌کنند در حالیکه در دیگر نقاط دنیا اینگونه نیست و بیش از اینکه شعار داده شود به نحوه بیان موضوع نیز فکر می‌شود. مثلاً شاید کمتر کسی بداند که کشورهای اروپایی نیز به شدت با سیاست‌های آمریکا مشکل دارند و می‌بینیم که در فرانسه از نوشابه کوکا‌کولا استفاده نمی‌کنند چرا که این نوشابه، محصولی آمریکایی است. کشورهای پیشرفته تنها شعار نمی‌دهند و شعارهایشان را عملی می‌کنند.
این کارگردان در ادامه گفت: برای برگزاری یک جشنواره، اهداف و مسائل باید مورد بررسی قرار گیرند ولی از آنجا که ما چنین کاری نمی‌کنیم معمولاً در برگزاری جشن یا جشنواره‌مان سرگردان می‌مانیم. از طرفی برگزاری یک جشنواره جهانی برای ما چندان امکان‌پذیر نیست، ما نمی‌توانیم فیلم‌های خوب را بدون سانسور و در نظر گرفتن محتوای آنها بپذیریم پس بهتر است جشنواره بین‌المللی اسلامی برگزار کنیم و فیلم‌هایی که در این حوزه قرار می‌گیرند را اگر آثار مناسبی و خوبی هستند بپذیریم. در یک جشنواره جهانی بهتر است فیلم‌های کشور برگزارکننده با نگاهی تبعیض‌آمیز بیش از دیگر فیلم‌ها مورد توجه قرار نگیرند. به نظر من جشنواره فیلم فجر تنها باید در حوزه بین‌المللی با رعایت همه سیاست‌های حرفهای برگزار شود و بخش ملی را حذف کرده و به جشن‌هایی مثل جشن خانه سینما و جشن حافظ سپرد.
کارگردان فیلم سینمایی «دت یعنی دختر» اظهار داشت: ما باید یک جشن یا جشنواره قدرتمند، تأثیرگذار و مهم داشته باشیم و این مهم با برگزاری متعدد جشنواره‌ها به وقوع نمی‌پیوند. ما می‌توانیم با داشتن یک جشنواره جهانی معتبر پیام‌ها و مفاهیم انسانی‌مان را مطرح کنیم. بهتر است جشنواره‌های داخلی‌مان که معمولاً شرکت‌کننده‌ها بر سر جایزه و مسائل جناحی دعوا می‌کنند مهمان خارجی نداشته باشد تا آبرویمان جلوی این مهمان‌ها نرود.
وی افزود: ما جشنواره‌های اضافی و آسیب‌زننده زیادی داریم که امیدوارم هر چه زودتر این جشنواره‌ها تعطیل شوند و به فکر یک رویداد تأثیرگذار باشیم. به همان میزان که جشنواره‌های سینمایی‌مان زیاد هستند جشنواره‌های تجسمی و موسیقی نداریم و مشخص است که برگزاری جشنواره‌ها برای پیشبرد اهداف فرهنگی نیست. با وجود اینکه بارها در جشنواره‌های مختلف عنوان بین‌المللی را دیده‌ایم اکثر فیلمسازانی که از جشنواره‌های دیگر آمده‌اند فیلمسازانی ضعیف هستند.
جلیلی در پایان گفت: اگر منافع جناحی را کنار بگذاریم شرایط ایده‌آل برای برگزاری جشنوارهای جهانی و معتبر وجود دارد. ما هیچ محدودیتی در این زمینه نداریم. اگر ما بدون انحصارطلبی و با رویکردی دلسوزانه برای برگزاری یک جشنواره معتبر تلاش کنیم می‌توان به برگزاری چنین جشنوارهای امیدوار بود و جشن‌هایی مثل جشن خانه سینما و حافظ می‌توانند برای رقابت‌های داخلی سینماگران کافی باشند.
