سفیر بریتانیا: به ائتلافی علیه ایران نمی‌پیوندیم
زنگ‌های خطر امنیتی در خلیج‌فارس به صدا درآمده است. مجموعه‌ای از حوادث مشکوکی که در سه ماه اخیر در این منطقه رخ داده بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را نگران ثبات و امنیتی کرده که در چند دهه اخیر منجر به کشتیرانی نسبتا آرام و بی‌دردسر در این منطقه شده است. به نظر می‌رسد دست‌هایی که در چند ماه اخیر حملات زنجیره‌ای به نفتکش‌ها و تانکرهای نفتی برخی کشورهای اروپایی و ژاپن در خلیج‌فارس را برنامه‌ریزی کرده بودند به بخشی از اهداف تعیین شده خود رسیده‌اند.
این روزها عمده بازیگران غیرمنطقه‌ای می‌خواهند در محدوده خلیج‌فارس و تنگه هرمز ائتلاف یا ناوگان دریایی مشترک تشکیل بدهند. امریکا تلاش برای یارگیری در این زمینه را آغاز کرده اما از آنجا که دست واشنگتن در ایران‌ستیزی در این پروژه لو رفته کشورهای اندکی حاضر به پیوستن به این ائتلاف امریکایی هستند. در این فضا برخی کشورهای اروپایی با پیشنهاد بریتانیا که اخیرا نفتکش‌اش توسط ایران توقیف شده، قصد دارند ناوگان دریایی مشترک خود در خلیج‌فارس را تشکیل بدهند.
تاکنون جزییاتی درباره نحوه اجرایی شدن این طرح انگلیسی منتشر نشده و به نظر می‌رسد که لندن تلاش می‌کند در این مرحله حمایت اولیه کشورهای بیشتری را به دست آورد تا شاید بتواند از این طرح به عنوان اهرم فشاری برای آزادسازی نفتکش خود استفاده کند. خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از منابع آگاه ادعا کرده که فرانسه، دانمارک و ایتالیا موافقت اولیه خود را با طرح انگلیس برای تشکیل یک ناوگان دریایی مشترک در خلیج‌فارس اعلام کرده‌اند. در این گزارش هم تاکید شده که انگلیس در این مرحله صرفا ایده پیشنهادی خود را به دیپلمات‌های ارشد اروپایی در بروکسل داده و حتی بر اساس همین پیشنهاد اولیه اتحادیه اروپا، ناتو یا امریکا به‌طور مستقیم در این ماموریت دخالتی نخواهند داشت. این خبرگزاری انگلیسی مدعی شده که اسپانیا، سوئد، لهستان و آلمان نیز علاقه خود را به ایده انگلیس نشان دادند و هدف آن را محافظت از مسیر تردد نفت در خاورمیانه با فرماندهی مشترک فرانسه و بریتانیا می‌دانند.
یک دیپلمات اروپایی در این باره به رویترز می‌گوید: امریکا در اواخر ژوئن در نشست ناتو پیشنهاد تشکیل چنین ناوگان دریایی مشترکی را داده بود اما در آن زمان اروپایی‌ها احساس کردند چنین طرحی می‌تواند به تشدید تنش در منطقه خلیج‌فارس منتهی شود. این‌بار پیشنهاد بریتانیا به جای واشنگتن، پذیرش را برای اروپایی‌ها ساده‌تر می‌کند. آزادی دریانوردی ضروری است و کاملا با طرحی که در قالب سیاست فشار حداکثری امریکا بر ایران تعریف می‌شد، فرق دارد. رویترز ادعا کرده که بریتانیا پس از آنکه ایران نفتکش این کشور را توقیف کرد، لندن در پیگیری این طرح جدی‌تر شد. همزمان وزارت خارجه بریتانیا می‌گوید احتمال دارد ائتلاف مشترکی که اروپا به دنبال آن است فقط کشتی‌ها را شامل نشود و ناوگان هوایی را هم دربر بگیرد. یک دیپلمات آلمانی در این باره به رویترز گفته که هایکو ماس در تماس نزدیک با همتاهای انگلیسی و فرانسوی خود در این خصوص است تا با جزییات بیشتر طرح آشنا شود.
با این وجود دولت آلمان روز گذشته اعلام کرد که هنوز تصمیمی برای پیوستن به طرح امریکا جهت ایجاد ائتلاف نظامی دریایی با هدف محافظت از نفتکش‌ها در آب‌های جنوبی ایران نگرفته است. یک سخنگوی وزارت خارجه آلمان در این باره به رویترز گفت: «ما مشارکت فشرده‌ای در این گفت‌وگوها داریم. ولی هنوز خیلی زود است درباره نحوه حمایت یا مشارکت احتمالی آلمان صحبت کنیم.» بریتانیا و فرانسه که احتمالا فرماندهی ناوگان دریایی مشترک در منطقه را برعهده خواهند داشت، پایگاه‌هایی هم در این منطقه دارند. بریتانیا در عمان پایگاه دریایی و فرانسه در امارات چنین امکاناتی دارد. البته که مشارکت برخی کشورهای اروپایی در چنین ماموریت مشترکی در خلیج‌فارس نیازمند دریافت تاییدیه از پارلمان‌های این کشورهاست. ریچارد دالتون سفیر اسبق انگلیس در تهران اخیرا در گفت‌وگو با نشریه فرانسوی لوپوئن در پاسخ به این سوال که چرا اروپایی‌ها با امریکا در ائتلافی برای محافظت از آزادی تردد در خلیج‌فارس همراه نشدند، گفته بود: کشورهای اروپایی می‌توانند سریعا در زمینه مسائل امنیتی بسیج شوند. دلیل اصلی انگلیس این است که نمی‌خواهد بخشی از سیاست امریکایی «فشار حداکثری» علیه ایران باشد. اگرچه بعد از توقیف کشتی ایرانی از سوی انگلیس در جبل الطارق، ایران انگلیس را به این پیروی از امریکا متهم کرده است. ۱۳ سال است که فرانسه، آلمان و انگلیس با هم بر موضوع ایران و فعالیت‌های هسته‌ای‌اش کار می‌کنند و مصمم هستند آن را به گونه‌ای ادامه دهند و نه اینکه در سیاست‌های تحریمی امریکا درباره ایران مشارکت داشته باشند.
مخالفت ایران با حضور خارجی در خلیج‌فارس
ایران مخالفت خود را با شکل‌گیری هرگونه ائتلافی از سوی بازیگران غیرمنطقه‌ای برای محافظت از تردد آزاد در خلیج‌فارس اعلام و تاکید کرده که امنیت کشتیرانی در این محدوده باید به تهران و دیگر کشورهای منطقه سپرده شود. «سیدعباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه و فرستاده ویژه رییس‌جمهور که بامداد سه‌شنبه به منظور تقدیم پیام کتبی حسن روحانی به امانوئل ماکرون رییس‌جمهور فرانسه به پاریس سفر کرده بود در دیدار با «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه با اشاره به اینکه ایران خود تولیدکننده و صادرکننده نفت است، امنیت خلیج‌فارس را بسیار مهم خواند و گفت: ایران تمامی تلاش خود را برای امنیت این منطقه و به ویژه تنگه هرمز به کار خواهد بست و اجازه اخلال در روند کشتیرانی در این منطقه حساس را نخواهد داد.
در حالی که گفته می‌شود محور اصلی رایزنی‌های عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق در سفر از پیش اعلام نشده‌ای که ابتدای هفته به تهران داشت، ماجرای تنش در رابطه ایران و بریتانیا بوده است، سخنان روز گذشته «ثامر الغضبان» وزیر نفت عراق نیز به گونه‌ای این گمانه‌زنی را تقویت می‌کند. وزارت نفت عراق با انتشار بیانیه‌ای به نقل از الغضبان اعلام کرد که حسن روحانی به هیات عراقی به ریاست عبدالمهدی، تضمین‌هایی داده است. در این بیانیه آمده است که روحانی نسبت به حرکت امن کشتیرانی در خلیج‌فارس، تنگه هرمز و دریای عمان و احترام به حقوق بین‌الملل، به عبدالمهدی اطمینان داده است. حسن روحانی در جریان دیدار با عبدالمهدی، با تاکید بر اینکه تهران مایل به افزایش تنش‌ها در منطقه و با دیگر کشورها نبوده و هرگز آغازکننده جنگ و تنش نخواهد بود، گفته بود: ایران در طول تاریخ اصلی‌ترین حافظ امنیت و آزادی کشتیرانی در خلیج‌فارس، تنگه هرمز و دریای عمان بوده و خواهد بود.
طرح روسی در برابر طرح اروپایی
همزمان با این موضع‌گیری ایران، روسیه نیز از طرح جدیدی برای تامین امنیت در خلیج‌فارس رونمایی کرده است. «میخاییل بوگدانوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه مفهوم امنیت جمعی در خلیج‌فارس را به دیپلمات‌های خارجی که در مسکو حضور دارند، ارایه کرد. در بیانیه‌ای که وزارت خارجه روسیه در این باره داده، آمده است: «اصول اصلی این مفهوم بر این موارد تاکید دارد: رویکرد گام به گام، چندجانبه‌گرایی و رعایت دقیق قوانین بین‌المللی، منشور سازمان ملل و قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل.» در این سند بر لزوم مشارکت یکسان تمام کشورهای منطقه برای ایجاد مکانیسم امنیت جمعی در خلیج‌فارس تاکید شده و بر اساس مفهوم امنیت جمعی، به کشورهای منطقه فرصت ایجاد یک «خط تلفن قرمز» میان ارتش کشورهای منطقه داده می‌شود. در بخش‌هایی از این پیشنهاد روسیه خواهان توقف استقرار دایمی نیروی کشورهای خارجی در منطقه شده است.
اصرار بولتون، طعنه ترامپ
در حالی که جان بولتون مشاور امنیت ملی امریکا برای جلب نظر ژاپن و کره جنوبی به منظور پیوستن به ائتلاف امریکا در خلیج‌فارس دوره راه افتاده است به نظر می‌رسد که دونالد ترامپ نظر دیگری دارد. شامگاه سه‌شنبه بود که رییس‌جمهور امریکا گفت: «این غیرمنصفانه است که امریکا نقش پلیس تنگه هرمز را ایفا کند و از کشتی کشورهای ثروتمندی همانند عربستان سعودی، چین و ژاپن حفاظت کند.» طعنه‌های ترامپ فقط این سه کشور را شامل نشد و او با انتقاد از اتحادیه اروپا گفت: «این اتحادیه به صورت تجاری در حال دزدی از امریکا بوده این در حالی است که ما از طریق ناتو از آنها حمایت می‌کنیم و آنها چیزی به ما پرداخت نمی‌کنند.» ترامپ در بخش‌های دیگری از سخنانش این سوال را مطرح کرد که چرا امریکا باید هزینه تامین امنیت مسیری را بدهد که دیگر چندان از آن استفاده هم نمی‌کند. او در این باره گفت: ما به تنگه هرمز احتیاجی نداریم چرا که صادرکننده نفت شده‌ایم.
هدف ائتلاف اروپایی کاهش تنش است نه مخالفت با ایران
رابرت مک‌ایر، سفیر بریتانیا در ایران در پاسخ به «اعتماد» درباره طرح بریتانیا برای شکل دادن به ناوگان دریایی در خلیج‌فارس می‌گوید: کشورهای بسیاری نسبت به امنیت کشتیرانی در خلیج‌فارس و تنگه هرمز به دنبال مجموعه‌ای از حوادث که در این محدوده در چندماه اخیر رخ داده ابراز نگرانی عمیق کرده‌اند. به همین دلیل است که برخی کشورها مانند بریتانیا و فرانسه موافقت خود را با به راه‌اندازی سیستمی که کشتیرانی در خلیج‌فارس را امن‌تر کند، اعلام کرده‌اند. ما اعتقاد داریم که این اقدام می‌تواند به کاهش تنش در این منطقه کمک کند، چرا که تنها زمانی ما می‌توانیم از حوادثی که به تشدید تنش منتهی می‌شود، فاصله بگیریم که نقل و انتقال‌های ایمن کشتیرانی از تنگه هرمز صورت بگیرد.
سفیر بریتانیا در پاسخ به این سوال که این اقدام می‌تواند منجر به تشدید تنش در منطقه با ایران شود، گفت: ما همیشه بر آزادی دریانوردی در آب‌های بین‌المللی تاکید داشته‌ایم و این موضع ثابت ما بوده و به همین دلیل است که بسیاری از کشورها خواهان پیوستن به بریتانیا در این طرح هستند.
مک‌ایر در پاسخ به این سوال که این اقدام بریتانیا عملا به معنای پیوستن به ائتلافی است که واشنگتن درصدد شکل دادن به آن علیه ایران در خلیج‌فارس است، گفت: ما رسما و علنا اعلام کردیم که از سیاست فشار حداکثری امریکا علیه ایران حمایت نمی‌کنیم، هدف ما کاهش تنش در منطقه است. وزیر خارجه ما جرمی هانت اعلام کرده که ما به ائتلافی علیه ایران نمی‌پیوندیم. طرح ما برای حفاظت از امنیت کشتیرانی در خلیج‌فارس و تنگه هرمز به دلیل اتفاق‌هایی است که اخیرا در این منطقه رخ داده است.
