در خلیج فارس چه می‌گذرد؟
تی‌آرتی به نقل از رسانه اسرائیلی یهودی «آحارونوت» نوشت کتز مدعی شده که او اخیرا با «مقامی بالا» از امارات متحده عربی دیدار کرده است تا روابط بین اسرائیل و کشور‌های عربی را بهبود بخشد. او سپس مدعی شده است: «اسرائیل بخشی از ائتلاف آمریکایی برای حفاظت از مسیر‌های تجاری در خلیج‌فارس است. این به نفع اسرائیل است که از نفوذ ایران در منطقه جلوگیری و روابط را با کشور‌های خلیج [فارس]تقویت کند».
موضع‌گیری وزیر خارجه اسرائیل در ادامه گفتگو‌ها درباره پیشنهاد آمریکا برای ائتلافی نظامی است که قرار است در خلیج‌فارس مستقر شود و به ادعای آمریکا «از امنیت رفت‌وآمد دریایی» حفاظت کند. پیشنهاد آمریکا اخیرا و پس از موضع‌گیری مثبت دولت جدید بریتانیا، جدی‌تر شده است. دومینیک راب، وزیر خارجه بریتانیا و وزارت دفاع بریتانیا هفته گذشته در سخنانی جداگانه رسما اعلام کردند با آمریکا در این رابطه همکاری خواهند کرد.
بی‌بی‌سی گزارش می‌دهد که چند روز پیش از این اقدام، بریتانیا در جریان یک کنفرانس بین‌المللی در بحرین موافقت کرده بود که به یک مأموریت بین‌المللی بپیوندد تا همکاری‌های دریایی را بین کشور‌های منطقه افزایش دهد. بریتانیا پیشنهاد داده بود رهبری یکی از کارگروه‌های دریایی را نیز برعهده بگیرد؛ دستگاه سیاست خارجی این کشور البته گفته بود که تلاش می‌شود در این مأموریت از کشتی‌هایی که در منطقه حضور دارند استفاده شود، موضع‌گیری‌ای احتمالا به معنای پرهیز از اعزام نیرو‌های بیشتر به منطقه.
پس از همراهی بریتانیا، استرالیا که تردید‌هایی در این زمینه ابراز کرده بود، حضور در این ائتلاف را پذیرفت، اما با شرط و شروطی که موضعی محتاطانه را نشان می‌داد. ایرنا از روزنامه استرالیایی «فایننشال‌ریویو» نقل کرده است که اسکات موریسون، نخست‌وزیر استرالیا با پیوستن نیرو‌های این کشور به ائتلاف دریایی آمریکا موافقت کرده، اما اظهار کرده که رهبری این ائتلاف چندملیتی باشد و به صورت یک‌جانبه توسط آمریکا هدایت نشود. ایرنا می‌نویسد موریسون همچنین گفته کشورش در صورت درگیری احتمالی میان ایران و آمریکا در آب‌های خلیج‌فارس هیچ حضور و نقشی نخواهد داشت. طبق این گزارش، موریسون پیش از این اعلام این تصمیم، با بوریس جانسون، نخست‌وزیر جدید بریتانیا گفتگو کرده است.
این مواضع در حالی اتخاذ می‌شود که وزیر خارجه بریتانیا در سفرش به قاره آمریکا دیدار‌هایی با مقامات آمریکا داشته و در آن‌ها درباره ایران نیز گفتگو کرده است. دومینیک راب که با دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و مایک پنس معاون اول وی نیز دیدار کرده بود، در نشست خبری مشترکی با مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده امنیت کشتی‌رانی را «یک اصل مسلم» برای بریتانیا خواند و گفت: «کشتی‌رانی و آزادی آن به‌ویژه در تنگه هرمز برای ما مطلقا اهمیت دارد. همه باید به قوانین بین‌المللی پایبند بمانند چراکه امری جهانی است». در این نشست خبری، پمپئو از بریتانیا برای پیوستن به ائتلاف آمریکا و آنچه «کمک به حمایت از آزادی و امنیت کشتی‌رانی در خلیج‌فارس» خواند، تشکر کرد و افزود آمریکا با کمک بریتانیا در مسائلی مانند یمن نیز می‌تواند با ایران مقابله کند. مایک پمپئو در همین رابطه و در سخنان جداگانه‌ای، اتهامی تازه را علیه ایران مطرح کرد و گفت: ایران در سیستم راهیابی کشتی‌ها در خلیج‌فارس ایجاد اخلال می‌کند.
وقتی بریتانیای جدید، چراغ اول را روشن کرد
به نظر می‌رسد تغییر نخست‌وزیری از ترزا می‌به بوریس جانسون، در سیاست‌های بریتانیا نسبت به مسئله تقابل ایران و آمریکا تأثیرگذار بوده است. پیشنهاد آمریکا تا پیش از تشکیل دولت جانسون، توفیق چندانی در همراه‌کردن متحدان نیافته بود. این پیشنهاد که در واکنش به تنش‌ها و حوادث رخ‌داده برای چند نفت‌کش در حوالی تنگه هرمز رخ داده بود، در دوران ترزا می‌با واکنش سرد دولت بریتانیا روبه‌رو شده بود. حتی زمانی که ایران نفت‌کش بریتانیایی «استنا ایمپرو» را در حوالی تنگه هرمز توقیف کرد، جرمی هانت، وزیر خارجه وقت به متحدان اروپایی پیشنهاد تشکیل ائتلافی جداگانه بین اروپاییان را مطرح کرد و از پذیرش همراهی با ایالات متحده سر باز زد. پیشنهاد هانت با استقبال اولیه از سوی اروپاییان مواجه شد، اما با تغییر دولت، سرنوشت این پیشنهاد نامعلوم مانده است.
همراهی دول مستعجل
یک نکته جالب‌توجه در همراهی جانسون و ظاهرا نتانیاهو این است که هر دو، احتمالا عمر کوتاهی پیش‌روی خود می‌بینند. ناکامی نتانیاهو در تشکیل دوباره ائتلاف برای برپایی کابینه موجب شد اسرائیل مجبور به برگزاری دوباره انتخابات پارلمانی دیگری در سال ۲۰۱۹ شود. انتخاباتی که در ۲۶ شهریور، یعنی کمی بیش از یک ماه دیگر برگزار خواهد شد، ممکن است کابینه دیگری را بر صدر امور در اسرائیل بنشاند. فاصله بین مواضع رهبران دو رقیب اصلی در اسرائیل در قبال ایران، چندان زیاد نیست، اما اینکه ائتلاف حاکم نهایی با همراهی احزاب راست افراطی تشکیل شود یا احزاب چپ‌گراتر و میانه‌روتر، ممکن است سرنوشت تصمیمات کابینه را تغییر دهد.
در بریتانیا، دولت جانسون برخلاف نتانیاهو، روی کاغذ فرصت کمی ندارد، اما شرایط سیاسی ائتلاف حاکم در پارلمان و مسئله برگزیت باعث شده بسیاری از تحلیلگران، عمر کوتاهی برای دولت او پیش‌بینی کنند. با شکست در یک انتخابات میان‌دوره‌ای که اخیرا یک کرسی دیگر را هم از محافظه‌کاران گرفت، دولت عملا با یک نماینده بیشتر در حال اداره کشور است و این در حالی است که در مهم‌ترین مسئله پیش‌روی دولت، یعنی برگزیت، اختلافاتی جدی حتی بین اعضای حزب محافظه‌کار وجود دارد؛ این در حالی است که دولت باید تا پاییز امسال، درباره برگزیت به نتیجه‌گیری و تصمیم برسد تا ضرب‌الاجل اکتبر اتحادیه اروپا را از دست ندهد. برخی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند ادامه ناکامی پارلمان در تصمیم‌گیری درباره برگزیت، دولت را ناچار به برگزاری انتخابات عمومی زودهنگام خواهد کرد، اما مشکل اصلی جانسون تهدید همراهان محافظه‌کارش است. مخالفان جدی گزینه‌هایی مثل برگزیت بدون توافق از سویی و تندرو‌های برگزیتی از سوی دیگر، خروج از ائتلاف حاکم را از جمله گزینه‌های خود خوانده‌اند. وقوع چنین اتفاقی دولت را از اکثریت خواهد انداخت تا کار به برگزاری انتخابات بکشد.
به‌جز این دو و دولت استرالیا که همراهی مشروط خود را اعلام کرده است، دیگر متحدان سنتی آمریکا از فرانسه و آلمان گرفته تا ژاپن، همچنان از همراهی با ایالات متحده در این پروژه سر باز می‌زنند.
نقاط کور موضع اسرائیل
موضع‌گیری اسرائیل دراین‌باره البته تردید‌هایی را نیز برانگیخته است. در مسئله ایران، شخص نتانیاهو همواره در خط مقدم موضع‌گیری‌های سیاسی و رسانه‌ای بوده است؛ اما این‌بار ایده همراهی با ائتلاف نظامی آمریکا با این ادبیات مبهم، نه‌تن‌ها از سوی او مطرح نمی‌شود، بلکه حتی یک مقام نظامی یا وزیر دفاع نیز برای اعلام این برنامه قدم پیش نگذاشته است و موضع‌گیری علیه ایران از جایگاهی که کمترین ورود را به مسئله رابطه ایران و اسرائیل داشته است، این وزن ادعای اخیر را کمتر می‌نماید. نکته تردیدآفرین دیگر در موضع وزیر خارجه اسرائیل، ارجاع او به همکاری و همراهی با کشور‌های حوزه خلیج‌فارس و به‌طور خاص امارات در مقابل ایران است؛ در‌حالی‌که مشخصا ابوظبی در هفته‌های اخیر، در چرخشی آشکار دنبال حل اختلافات با تهران و به تعبیری بیرون‌کشیدن پایش از تقابل‌ها با ایران بوده است. امارات بعد از شش سال، بار دیگر در نشست مشترک گارد‌های ساحلی دو کشور شرکت کرد و با ایران به توافق‌هایی رسید.
در بخشی از توافق‌های تازه امارات، حتی عقب‌نشینی این دولت از یمن نیز اعلام و با استقبال رهبران حوثی هم همراه شد. این در حالی است که ریاض هم در هفته‌های گذشته، علائم کم‌سابقه‌ای برای تمایل به گفتگو با تهران ارسال کرده است. از نگاه برخی تحلیلگران، اقدامات تهران در هفته‌های اخیر برخی رهبران حوزه خلیج‌فارس را به این نتیجه رسانده است که اگر کار به تقابل نظامی برسد، هزینه‌های سنگینی بر آن‌ها تحمیل خواهد شد و از این رو، رویکرد خود را از همراهی در افزایش فشار بر ایران، به سمت کاهش تنش تغییر داده‌اند.
در نهایت باید به این نکته اشاره کرد که ایران و اسرائیل هیچ‌گونه روابط دیپلماتیکی با یکدیگر ندارند و عملا در موضع خصم قرار می‌گیرند؛ از این رو، ورود صریح اسرائیل به خلیج‌فارس، به تعبیری ایران را ناچار به واکنش خواهد کرد و احتمال شکل‌گیری تقابل نظامی را به‌طور جدی افزایش خواهد داد. در چنین شرایطی، همراهی نظامی تل‌آویو با ائتلاف واشنگتن، عملا به معنای پذیرش گزینه جنگ از سوی اعضای ائتلاف خواهد بود؛ در‌حالی‌که نه‌تن‌ها در لندن و کانبرا، حتی در واشنگتن نیز هنوز چنین آمادگی قطعی برای ورود به فاز نظامی شکل نگرفته است. هماهنگی‌های انجام‌شده بین مقامات ایران و کشور‌های منطقه نیز بر این تردید‌ها می‌افزاید.
واکنش ایران: در استفاده از حق مقابله با تهدید، تردیدی نداریم
در همین راستا، وزیر دفاع ایران در گفت‌وگوی تلفنی با وزرای دفاع کویت، قطر و عمان، ایران را متعهد به تأمین امنیت خلیج‌فارس خواند و گفت: امنیت منطقه باید از سوی کشور‌های منطقه تأمین شود. امیر سرتیپ حاتمی، آمریکا را «عامل اصلی ناامنی در منطقه» خواند و این ائتلاف را باعث افزایش ناامنی توصیف کرد. به گزارش ایلنا، وزیر دفاع با اشاره به اخبار منتشرشده مبنی بر ادعا و اظهار تمایل مقامات صهیونیستی برای پیوستن به ائتلاف نظامی آمریکا در منطقه گفت: «چنین اقدام احتمالی، بسیار تحریک‌کننده بوده و می‌تواند برای منطقه عواقب فاجعه‌باری به دنبال بیاورد».
در ادامه این مذاکرات، شیخ ناصر صباح الاحمد الصباح، معاون‌اول نخست‌وزیر و وزیر دفاع دولت کویت نیز با اظهار تمایل به تقویت روابط دو کشور ایران و کویت عنوان کرد: «ما به جایگاه تعیین‌کننده و مؤثر ایران در حفظ صلح و ثبات منطقه احترام می‌گذاریم و ملت و دولت ایران نیز در دوران حمله صدام به کویت، حسن همسایگی خود را به اثبات رساندند».
خالد بن‌محمد بن‌عبدالله العطیه، معاون نخست‌وزیر و وزیر مشاور در امور دفاعی دولت قطر نیز در گفتگو با وزیر دفاع ایران تأکید کرد: «هیچ تردیدی نداریم که امنیت منطقه باید از سوی کشور‌های دو سوی خلیج‌فارس تأمین شود و جمهوری اسلامی ایران کشوری بسیار مهم برای حفظ و تأمین امنیت خلیج‌فارس است».
بدر بن‌سعود البسیدی، وزیر دفاع سلطنت عمان نیز در گفتگو با امیر حاتمی بر لزوم مشارکت کشور‌های منطقه در حفظ امنیت آب‌های منطقه و تداوم هماهنگی و همکاری نزدیک جمهوری اسلامی ایران و عمان به‌ویژه نیرو‌های دریایی دو کشور برای حفظ امنیت تنگه هرمز تأکید کرد.
دستگاه دیپلماسی ایران نیز در اقدامی قابل پیش‌بینی، واکنش تندی به موضع‌گیری اسرائیل نشان داده است. سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه، در واکنش به این اخبار گفت: «جمهوری اسلامی ایران معتقد است اصل این ائتلاف تنش‌زا است و هرگونه حضور احتمالی رژیم اشغالگر قدس در این ائتلاف خودخوانده را که وجود نامشروعش در خاورمیانه اساس ناامنی و بی‌ثباتی است، تهدیدی آشکار علیه امنیت، حاکمیت و تمامیت ارضی خود و عاملی بحران‌آفرین و بی‌ثبات‌ساز در منطقه خلیج‌فارس تلقی می‌کند و در چارچوب سیاست بازدارندگی و دفاعی کشور، حق مقابله با این تهدید و دفاع از خود را محفوظ می‌دارد و در عمل به آن در چارچوب سیاست دفاعی کشور، تردیدی ندارد و مسئولیت کلیه عواقب این اقدام خطرناک بر عهده رژیم آمریکا و رژیم نامشروع صهیونیستی خواهد بود».
موسوی درباره تلاش آمریکا برای شکل‌دهی ائتلافی نظامی یا برگزاری نشست امنیت دریانوردی در آینده به بهانه تأمین امنیت دریانوردی در خلیج‌فارس گفت: «ایران به‌عنوان یکی از کشور‌های منطقه خلیج‌فارس با توجه به داشتن هزارو ۵۰۰ مایل ساحل در این منطقه و بر اساس مسئولیت تاریخی، خلیج‌فارس را ادامه قلمرو سرزمینی خود دانسته و خود را متعهد به تأمین امنیت آن و امنیت تردد کشتی‌ها در این منطقه می‌داند و معتقد است حضور نیرو‌های فرامنطقه‌ای در خلیج‌فارس تحت هر نام و عنوانی که باشد، نه‌تن‌ها کمکی به تقویت امنیت در این منطقه نمی‌کند، بلکه زمینه تنش و بحران را در منطقه حساس خلیج‌فارس بیش از پیش فراهم می‌آورد». سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: «جمهوری اسلامی ایران مخالفت خود را با شکل‌گیری این‌گونه ائتلاف‌ها اعلام و آن را اقدامی تنش‌آفرین و فریبکارانه می‌داند و برگزارکنندگان، شکل‌دهندگان و اعضای آن را به‌عنوان عاملان مؤثر در ایجاد تنش و بحران احتمالی آتی ناشی از آن در منطقه تلقی خواهد کرد».
ظریف: ایران در حراست از امنیت خود تردید نخواهد کرد
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در توییتی در واکنش به اخبار تازه ائتلاف نظامی آمریکا در خلیج‌فارس نوشت: «خلیج‌فارس رگ حیاتی و بنابراین اولویت امنیت ملی ایران است که از گذشته دور، امنیت دریانوردی را تضمین کرده است. با عنایت به این واقعیت، به‌رغم همه تبلیغات، هرگونه حضور فرامنطقه‌ای منبع ناامنی است. ایران در حراست از امنیت خود تردید نخواهد کرد».
