مذاکره ایران و آمریکا، چرا و چگونه؟
داوود هرمیداس‌باوند استاد روابط بین‌الملل، در یادداشتی در روزنامه شرق نوشته است: خواست آمریکا و ترامپ، رسیدن به یک توافق جدید با ایران است. ترامپ در این سه سال به شکل مبالغه‌آمیزی، ایران‌هراسی را ترویج کرده است و با فشار حداکثری اقتصادی، امیدوار است به تفاهمی هرچند کوچک با ایران رسیده و مدعی شود جهان را از خطر بزرگ رهانیده است. بهبود جایگاه ترامپ در ایالات متحده و نیم‌نگاهی به انتخابات سال آینده نیز ازجمله اهداف مدنظر او است. بااین‌حال مذاکره با تحریم‌های ثانویه مضاعف و پیش‌شرط‌های ۱۲گانه پمپئو، همخوانی ندارد. براساس ماده ۳۱ منشور ملل متحد، اگر اختلافات کشورها و تداوم آن به تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی تبدیل شود، باید به سمت راه‌های مسالمت‌آمیز حرکت کنند.
پایمردی، میانجیگری، کمیسیون سازش، کمیسیون تحقیق، داوری، تسویه قضائی و مکانیسم‌های مسالمت‌آمیز، از آن جمله است. مذاکره برای طرفین آن دارای ابعاد روشنی است و فضا را تعدیل می‌کند. به‌تازگی صحبت از مذاکره بدون قیدوشرط شده و هنگام ورود وزیر خارجه به فرانسه، طرف آمریکایی از مذاکرات بدون پیش‌شرط سخن گفته است. ممکن است بعد از مقاومت ایران و تأکید بر ظرفیت‌های برجام، ترامپ اندکی تعدیل شده باشد. اقدام نظامی برای آمریکا در عراق، افغانستان، سوریه و... دستاوردی نداشته است؛ غیر از اینکه آن کشور، منطقه را دچار بی‌ثباتی کرده و تبعات آن پابرجاست. هرچه به انتخابات آمریکا نزدیک می‌شویم، ترامپ به دنبال گفت‌وگو، توافق یا حتی فقط یک تفاهم است که اعلام کند آمریکا دستاوردی به سود جامعه بین‌المللی داشته است.
درباره کره شمالی، گفت‌وگو و عکس یادگاری گرفتن، به هدف مد نظر ترامپ منجر نشد. اظهارات اخیر دو طرف درباره راه‌های گفت‌وگو و تأکید ایران بر لزوم بازگشت آمریکا به برجام و سپس آغاز گفت‌وگو درهرحال نقطه مثبتی است و ایران هم باید با تکیه بر صلح، گام بردارد. درباره ایران، موضوعاتی از طرف غرب مطرح است؛ مثلا درباره برنامه موشک‌های بالستیک، اروپایی‌ها همسو با آمریکا موضع می‌گیرند. اعلامیه قبلی آلمان، فرانسه و انگلیس درباره برنامه موشکی ایران، به‌همین‌دلیل صادر شد. مسئله دوم، حضور ایران در منطقه است.
مسئله بعدی، به معامله قرن و فلسطین بازمی‌گردد و گروه‌های مقاومت در فلسطین و لبنان، خود را دارای حمایت‌های ایران می‌دانند. طرف‌های غربی از حقوق بشر هم می‌گویند؛ ولی این موضوع واقعا برای آنها جدی نیست؛ چراکه در عربستان و برخی از کشورها حقوق بشر نقض می‌شود؛ ولی آمریکایی‌ها دخالت نمی‌کنند. مطرح‌کردن حقوق بشر بیشتر برای افکار عمومی دنیا است.
باید بتوان با درنظرداشتن منافع ملی، آمریکا را به سمت حل‌وفصل مسائل با ایران کشاند. ایران به دلیل فشارهای آمریکا هیچ‌گاه نتوانسته ائتلاف منطقه‌ای برای توسعه و البته ایجاد هم‌گرایی‌های منطقه‌ای ایجاد کند و این شرایط ادامه خواهد داشت؛ چون دیگر کشورها، نسبت خود با آمریکا را تعریف کرده‌اند. ایران اعلام کرده آماده مذاکره است و البته برجام، نقطه کانونی برای اجرا و سپس ادامه مذاکرات است. آمریکا باید برجام را دوباره بپذیرد. آمریکایی‌ها هم معتقدند که برجام ضعیف بوده و منافع غرب و جامعه بین‌الملل را تأمین نکرده است. دفعه پیش ترامپ از مذاکره بدون قیدوشرط گفته بود؛ اما پمپئو ۱۲ شرط گذاشت. امیدواریم اکنون که همه آنها از مذاکره بدون پیش‌شرط سخن گفته و مسائل تنگه هرمز و منطقه در حال پیچیده‌شدن است، آمریکایی‌ها متوجه باشند که توافق پنج کشور دائم شورای امنیت به‌اضافه آلمان و البته ایران، باید یک مبنای اصولی برای تأمین منافع ایران و غرب باشد.
مذاکره با آمریکا، چرا و چگونه؟
داریوش قنبری استاد دانشگا و نماینده سابق مجلس نیز در یادداشتی در روزنامه آرمان نوشته است: آنچه‌از رویدادهای اخیر مشخص است، تحرکاتی به منظور خروج از بن بست فعلی است که توسط طرف‌های دیگر آغاز شده‌است. ژاپنی‌ها به ایران آمدند و فرانسوی‌ها هم با توجه به‌اولتیماتومی که ایران برای کاهش تعهدات برجام در نظر گرفت، یکسری اقدامات با همکاری کشورهای اروپایی انجام دادند تا ایران تعهدات برجامی خودرا کاهش ندهد. باتوجه به اینکه ایران تاکید کرده بود تعهدات خود در برجام را کاهش می‌دهد، اروپایی‌ها هم یکسری اقدامات انجام دادند و در نهایت گفت‌وگوی تلفنی ۱۰۰ دقیقه‌ای بین روسای جمهور ایران و فرانسه صورت گرفت.
بعداز آن در حاشیه اجلاس گروه هفت در زمانی که این اجلاس در حال انجام بود وزیر خارجه کشورمان به محل اجلاس سفر کرد. همه این رویدادها نشان می‌دهد که تحرکات دیپلماتیک از هر دو طرف در حال انجام‌است تا بن‌بستی که درارتباط با برجام به‌وجود آمده و آمریکایی‌ها آن را به‌وجود آورده‌اند به نوعی حل شود. اما بعید به‌نظر می‌رسد که‌ایران بخواهد از مواضع خودش عقب نشینی کند. آنچه هست، مقامات ارشد کشورمان مذاکره باآمریکا را طی ماه‌های گذشته ممنوع اعلام کردند و هرگونه مذاکره‌ای باآمریکایی‌ها را به‌خاطر اینکه بدعهدی کردند و به‌تعهداتشان عمل نکردند، منتفی دانستند.
اینکه مقامات ارشد کشورمان اعلام کردند هرگونه مذاکره با آمریکا ممنوع است به‌این دلیل است که‌آمریکایی‌ها به نتیجه مذاکرات صورت گرفته که به برجام منتهی شد، پایبند نبودند و به‌همین دلیل ایران این موضع را اتخاذ کرد که اساسا وارد صحبت و گفت‌وگو با آمریکا نشود. این‌امر حکایت از نوعی سوءظن داشت که به‌خاطر اجتناب آمریکایی‌ها از توجه به‌وعده‌ها و تعهداتی بود که در گذشته داده بودند. اکنون اگر صحبتی در ارتباط با بازگشت به مذاکرات مطرح می‌شود، شاید به‌نوعی دریافت سیگنال‌هایی باشد که‌آمریکایی‌ها قصد بازگشت به تعهدات برجام رادارند. تنها در این صورت است که احتمال می‌دهم ایران بخواهد مذاکره‌ای داشته باشد. اما اگر قرار براین باشد که مذاکره اهرم فشاری از طرف آمریکا بر کشورمان باشد، از ابتدا به‌هیچ وجه مدنظر جمهوری‌اسلامی نبوده و به نتیجه نخواهد رسید. در واقع اگر آمریکایی‌ها کوتاه آمده و به نوعی به تعهداتشان برگردند و نظر ایران را جلب کنند در این صورت احتمال اینکه مقامات کشورمان وارد مذاکره شوند، وجود دارد.
