رایزنی‌های برجامی شتاب گرفت؛ تجار و دیپلمات‌ها در پاریس
رئیس دفتر رئیس جمهوری ایران می‌گوید پذیرش خواسته‌های تهران از سوی اروپا به پدیدار شدن نشانه‌های پیشرفت در روند مذاکرات انجامیده است و چه بسا سفر مهم عراقچی با همراهی هیأت اقتصادی به فرانسه بتواند تکلیف این موضوع را روشن کند که آیا ایران در شانزدهم شهریورماه (پایان ضرب‌الاجل) گام سوم خود مبنی بر متوقف کردن بخش دیگری از تعهدات هسته‌ای‌اش را برمی‌دارد یا نه.
موضوع گفت‌وگوهای محرمانه تهران و پاریس چیست؟
رؤسای جمهوری ایران و فرانسه در هفته‌های اخیر گفت‌وگوهای مهم و مفصلی را با مأموریت حفظ موجودیت برجام پشت سر گذاشته‌اند؛ توافقی که در یک سال گذشته در نتیجه بدعهدی‌های مستمر دولت امریکا در معرض مخاطراتی جدی قرار گرفته است. شتاب گرفتن گفت‌وگوهای دوجانبه ایران و فرانسه در آستانه پایان یافتن ضرب‌الاجل تهران برای برداشتن گام سوم، موضعی نشانه‌مند از این رویداد است که اروپا برای متوقف کردن گام سوم از سوی ایران، دستور کاری را برای محقق کردن بخشی از تعهدات اقتصادی خود در قبال ایران به مرحله اجرا درمی‌آورد.
پیش‌تر «ایران» از حذف گزینه مذاکره درباره برنامه‌های موشکی ایران از بسته پیشنهادی پاریس خبر داده بود. بسته‌ای که با سه موضوع پیشنهادی مکرون به ایران همراه بود و رئیس جمهوری فرانسه در طرح پیشنهادی‌اش در ازای کمک اقتصادی 15 میلیارد یورویی به ایران خواهان گفت‌وگو با ایران درباره برنامه‌های موشکی، بند غروب برجام و مسائل مورد مناقشه در منطقه شده بود. چنان که پیش‌بینی می‌شد این پیشنهاد با مخالفت صریح تهران رو‌به‌رو شد و در پاسخ مکتوبی که به واسطه رفت و آمدهای ظریف به پاریس تحویل داده شد، خواسته غرب برای گفت‌وگو پیرامون برنامه موشکی ایران از روی میز مذاکرات کنار رفت و طرفین توافق کردند که گفت‌وگوهای خود را با تمرکز بر موضوع برجام و تحقق منافع اقتصادی ایران در کنار رایزنی درباره چند موضوع منطقه‌ای از جمله یمن، مناقشه در خلیج فارس و دریای سرخ ادامه دهند. این در حالی است که اوج رایزنی‌های برجامی پاریس و تهران هفته گذشته و همزمان با میزبانی فرانسه از نشست گروه 7 انجام شد و مکرون پیشنهادات رد و بدل شده با تهران را در هماهنگی با 7 کشور این نشست مورد پیگیری قرار می‌داد. ظریف برای تکمیل و پیگیری این گفت‌وگوها تا «بیاریتز» فرانسه هم رفت و کوشید خطوط قرمز قابل اعتنای جمهوری اسلامی را در روند مذاکرات جاری یادآور شود و درعین حال مخاطب مواضعی از سوی کشورهای حاضر در نشست گروه «هفت» باشد که در حمایت از مذاکرات جاری میان تهران و پاریس مطرح کرده بودند.
اینها تحولاتی بود که رئیس دفتر رئیس جمهوری ایران شامگاه شنبه با حضور در شبکه اول سیما به آنها اشاره کرد و در تشریح مذاکرات پیرامون برجام گفت که «قسمت‌های قابل توجه مورد تأیید گروه هفت برای ما قابل قبول نبود و پیشنهادات ما به مکرون ارائه شد.» به گفته واعظی، محمدجواد ظریف یکشنبه صبح مذاکرات را ادامه داد و پیشرفت‌هایی محقق و مقرر شد مقام‌های ایرانی در تهران و گروه هفت با شرکای اروپایی جلسه داشته باشند تا نتیجه بررسی‌های داخلی و گروه هفت مورد بحث قرار گیرد.» او این را هم گفت که «هیأتی امروز (دوشنبه) به رهبری عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه به پاریس می‌روند و یک تیم اقتصادی از بخش‌های مختلف نیز در این جلسه حضور دارند تا ابعاد این پیشنهادها روشن شود.»
چراغ سبز ترامپ
از سوی دیگر مقام‌های فرانسوی در چند هفته اخیر و به موازات تبادل نظر درباره بسته‌های پیشنهادی با تهران کوشیده‌اند چنان که وعده داده‌اند، دولت امریکا را برای معاف کردن شماری از تحریم‌های نفتی ایران متقاعد کنند. مکرون به همین منظور گفت‌وگوهای فشرده‌ای را با دونالد ترامپ در حاشیه نشست گروه «هفت» از سر گذرانده است. گفت‌وگوهایی که به این گفته ترامپ در نشست مطبوعاتی مشترک با همتای فرانسوی‌اش منتج شد که «کشورهای متعددی به ایران یک خط اعتباری در مقابل فروش نفت خود، خواهند داد تا امور خود را اداره کند.»
چند روز بعد از این اظهارات ترامپ، عراقچی در گفت‌وگویی گفت: «آقای مکرون در جریان اجلاس گروه هفت با آقای ترامپ دیدارهایی داشت و طرف امریکایی برای صدور مجوز درخصوص نفت ایران انعطاف‌هایی نشان داده است.»
حالا در شرایطی که قرار است امروز عراقچی با همراهی یک گروه اقتصادی راهی پاریس شود تا آخرین رایزنی‌ها را پیش از پایان یافتن فرصت تعیین شده از سوی تهران برای متوقف کردن بخش دیگری از تعهدات برجامی‌اش انجام دهد، به نظر می‌رسد نتیجه این گفت‌وگوها تکلیف تهران را برای شانزدهم شهریورماه مشخص کند. چه اگر این گفت‌وگوها به نتیجه نرسد، چنان که واعظی در گفت‌وگوی شنبه شب اعلام کرد در صورت محقق نشدن خواسته‌های ایران، کمیته‌ای درباره گام سوم ۲ تا ۳ روز مانده به زمان مقرر (حدود ۸ روز به پایان زمان مورد نظر باقی مانده است) درباره اقدامات بعدی بر اساس برجام تصمیم‌گیری خواهد کرد.
امکان بازگشت
در بحبوحه چنین تحولاتی وزیر امورخارجه ایران احتمال داد در صورت اقدامات مناسب اروپا ایران از برداشتن گام سوم صرف نظر کند. ظریف گفت: همان طور که رئیس جمهوری در نامه اولیه خود نوشت، در صورت اقدام اروپایی‌ها برای اجرای تعهدات برجامی، هنوز امکان بازگشت ایران از اجرای گام سوم وجود دارد. به گزارش خانه ملت، محمدجواد ظریف در حاشیه نشست روز یکشنبه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، گفت: مذاکرات ایران با اروپایی‌ها ادامه پیدا می‌کند، ضمن اینکه در زمینه گام سوم کاهش تعهدات برجامی نیز پیشنهادهایی مطرح شده و در مراحل آخر تصمیم‌گیری قرار داریم، اگر اروپایی‌ها اقدامات لازم را تا روز پنجشنبه انجام ندهند، براساس تصمیمی که در ۱۷ اردیبهشت ماه ابلاغ شده نامه‌ای به اروپایی ها خواهیم نوشت و اجرای گام سوم را به آنها ابلاغ می‌کنیم. وزیر امور خارجه در پاسخ به این سؤال که آیا مصادیق گام سوم مشخص شده یا خیر، بیان کرد: پیشنهادهای دولت در مورد گام سوم مشخص است و به محض اینکه تصمیم قطعی اتخاذ شود، رسماً آن را اعلام می‌کنم. وزیر خارجه در پاسخ به این سؤال که علت سفر عراقچی به فرانسه چیست، تصریح کرد: «در ۲ دور گفت‌وگویی که من در فرانسه داشتم و گفت‌وگوهایی که آقای عراقچی و مسئولان بانک مرکزی امروز خواهند داشت، در مورد چگونگی اقدام اروپا صحبت می‌شود.»
ظریف در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر اینکه در چه صورتی ایران گام سوم کاهش تعهدات برجامی را برمی‌دارد، افزود: باید با اروپایی‌ها گفت‌وگو کنیم تا مشخص شود که چگونه آنها می‌توانند تعهدات خود را اجرا کنند و نحوه اجرای تعهدات اروپا موضوع گفت‌وگو است، اگر آنها بتوانند به تعهدات خود عمل کنند فَبِها، وگرنه گام سوم را برمی‌داریم. وزیر خارجه افزود: همان طور که رئیس جمهوری در نامه اولیه خود نوشتند، در صورت اقدام اروپایی‌ها هنوز امکان بازگشت از اجرای گام سوم وجود خواهد داشت.
در همین حال سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز درباره همراهی یک تیم اقتصادی با معاون سیاسی وزیر امور خارجه در سفر به پاریس گفت: «سفر آقای عراقچی پیرو مذاکرات رؤسای جمهوری ایران و فرانسه انجام می‌شود و جزئیات و پیشنهادات مطرح شده هم در راستای برجام و تعهداتی است که طرف‌های اروپایی و سه کشور اصلی اروپایی در برجام به آن متعهد هستند و به هر حال راهکارهایی که مورد توافق قرار می‌گیرد، یک گام به جلو خواهد بود و جمهوری اسلامی ایران از آن استقبال می‌کند.»
موسوی افزود: «تیم همراه آقای عراقچی در واقع یک تیم کارشناسی در قالب کارگروهی در حوزه بانکی، نفت و انرژی است که برخی از جزئیات را در این سفر بررسی و راهکارهایی را ارائه می‌کنند.»
سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین با بیان اینکه امروز دوشنبه نیز هیأتی عازم وین خواهد شد، تصریح کرد: «سفر این هیأت کارشناسی هم در ادامه دیپلماسی فعال وزارت امور خارجه است که محور آن بحث و بررسی و تبادل نظر در خصوص برجام است.»
اگر اروپا تعهدات خود را عملیاتی نکند ایران گام سوم را اجرا خواهد کرد
رؤسای جمهور ایران و فرانسه با اشاره به ضرورت گسترش رایزنی‌ها، مناسبات و همکاری‌های تهران- پاریس، درباره مسائل و موضوعات گوناگون دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی با یکدیگر گفت‌وگو کردند.
حسن روحانی شامگاه شنبه در تماس تلفنی «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه با وی، تلاش‌های پاریس در راستای حفظ برجام را مجدانه دانست و اظهار داشت: سفر دکتر ظریف به فرانسه، برای افکار عمومی و سیاسی منطقه و جهان حائز اهمیت و قابل توجه بود. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت رئیس جمهوری با اشاره به اینکه رویکرد اصلی جمهوری اسلامی ایران حفظ برجام بوده و همواره در این راستا تلاش می‌کند، تأکید کرد: اجرای کامل تعهدات طرفین در برجام و تأمین امنیت کشتیرانی آزاد در همه آبراه‌ها از جمله خلیج فارس و تنگه هرمز، دو هدف اصلی ایران در مذاکرات کنونی است.
روحانی عدم پایبندی به برجام و خروج یکجانبه امریکا از این توافق را با هدف بروز مشکلات فراوان در مسیر تعاملات ایران با دیگر کشورها برشمرد و گفت: متأسفانه پس از این اقدام یکجانبه امریکا، کشورهای اروپایی نیز اقدامی عملی در مسیر اجرای تعهدات خود نداشتند. رئیس جمهوری رفع کامل همه تحریم‌ها علیه ایران را زمینه‌ساز مذاکرات بعدی دانست و تأکید کرد: اگر اروپا نتواند تعهدات خود را عملیاتی کند، ایران گام سوم در کاهش تعهدات برجامی را به اجرا خواهد رساند که البته این اقدام هم مانند دیگر مراحل اقدامی قابل بازگشت خواهد بود. روحانی تصریح کرد: مفاد توافق برجام تغییرناپذیر بوده و همه طرف‌ها باید نسبت به محتوای آن متعهد باشند. رئیس جمهوری همچنین با ابراز ناراحتی از اوضاع مردم بی گناه و مظلوم یمن، گفت: بحران یمن هرگز راه حل نظامی ندارد و باید تلاش کنیم تا با گفت‌وگوی سیاسی و اقدامات لازم، عملاً به صلحی عادلانه و امنیتی پایدار در این کشور دست پیدا کنیم. روحانی با بیان اینکه آتش افروزی جدید در منطقه به نفع هیچ کشوری نخواهد بود، گفت: امروز سران رژیم صهیونیستی در مواجهه با دیگر کشورها از جمله ایران، عراق، لبنان و سوریه دچار اشتباهات محاسباتی فراوانی شده و به جای عذرخواهی، با افتخار اقدامات تجاوزگرانه‌شان را اعلام می‌کنند.
رئیس جمهوری ادامه داد: از فرانسه به عنوان عضو اصلی شورای امنیت سازمان ملل انتظار می‌رود تا در مسیر اجرای قطعنامه‌های شورای امینت و حمایت از منشور سازمان ملل تلاش کند. «امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه نیز در این گفت‌وگوی تلفنی، سفر ظریف وزیر امور خارجه کشورمان به فرانسه را مثبت ارزیابی کرد و گفت: این سفر، اراده جمهوری اسلامی ایران برای تأمین منافع ایران و تعهد بر اصل مذاکره را ثابت کرد.
رئیس جمهوری فرانسه با بیان اینکه کارشناسان ایران و فرانسه به نتایج خوبی در مسیر حل مشکلات پیش رو رسیده و در هفته جاری نیز نشستی میان کارشناسان اقتصادی ایران و فرانسه در پاریس برگزار می‌شود، اظهار داشت: مطمئناً ادامه گفتگوها و حل مشکلات از طریق مذاکره، تصمیمی درست است و باید این مسیر را تا رسیدن به نتیجه مطلوب ادامه دهیم. او با بیان اینکه شکست برجام موجب خوشحال شدن بسیاری از تندروها در عرصه بین‌المللی خواهد بود، افزود: باید به دنبال راه‌حلی برای تأمین منافع متقابل باشیم و در این راستا فرانسه پیگیر حل مشکلات سیاسی و اقتصادی در تعاملات با ایران و رفع تنش‌زدایی در منطقه است. رئیس جمهور فرانسه همچنین خواستار گسترش همکاری‌های ایران و فرانسه برای حل و فصل مسائل و معضلات منطقه ای از جمله بحران یمن شد.
دفتر ریاست جمهوری فرانسه نیز به دنبال گفت‌وگوی تلفنی رؤسای جمهوری ایران و فرانسه بیانیه ای صادر کرد. به نوشته این بیانیه، پاریس بار دیگر بر ضرورت پایبندی ایران به تمام تعهدات هسته‌ای خود و انجام اقدامات لازم برای برقراری صلح و امنیت درخاورمیانه تأکید کرد. رئیس جمهوری فرانسه به طور خاص از ایران خواست که برای پایان دادن به درگیری‌ها و باز کردن باب مذاکرات در یمن اقدام کند.
این ششمین گفت‌وگوی تلفنی حسن روحانی و امانوئل مکرون در طول ۳ ماه گذشته است.
