موج‌‌سواری بر "شفافیت"؛ پشت‌پرده جنجال اصولگرایان با کلید واژه «شفافیت آرای نمایندگان» چیست؟

اینکه شفافیت جزء لاینفک جلوگیری از فساد و رفتارهای دوگانه است، امری مسلم است و کیست که انکار کند؟! اما مساله اساسی که موجب می‌شود، نگاه‌های تردیدآمیز متوجه شفافیت مورد مطالعه از سوی برخی چهره‌های سیاسی شود، تمرکز آنها بر یک نوع شفافیت خاص است. البته منظور از شفافیت نوع خاص شفافیت در مورد رای نمایندگان است و این موضوع هر از گاهی از سوی رسانه‌های اصولگرا مطرح می‌شود.

هر چند در جریان بررسی طرح‌ها و لوایحی مانند FATF بارها و بارها موضوع شفاف شدن آرای نمایندگان در مجلس مورد بحث قرار گرفت و هر بار هم نمایندگان به آن رای منفی دادند تقریبا از یک سال پیش اقداماتی برای قانون شدن رای شفاف انجام شد. 14شهریور ماه 97 یک فوریت طرح «الحاق دو تبصره به ماده ۱۱۹ قانون آیین‌نامه داخلی مجلس درخصوص شفافیت آرای نمایندگان» در دستورکار پارلمان قرار گرفت که مجلس با ۵۲ رای موافق، ۱۱۰ رای مخالف و ۷ رای ممتنع از مجموع ۱۹۴ نماینده با آن مخالفت کرد و این طرح به کمیسیون ارجاع شد. از آنجا که هر طرحی که با آن مخالفت می‌شود پس از 6 ماه امکان طرح دوباره در صحن می‌یابد، موضوع شفافیت آرای نمایندگان نیز تقریبا یک سال بعد یعنی 7 شهریور ماه امسال دوباره به صحن علنی مجلس آمد اما این ‌بار هم سرنوشتی متفاوت در انتظارش نبود؛ چراکه اهالی «خانه ملت» این ‌بار با ۶۹ رای موافق، ۱۰۳ رای مخالف و ۸ رای ممتنع از مجموع ۲۱۲ نماینده حاضر در مجلس با دو فوریت این طرح مخالفت کردند.

حال پرسش اینجاست که آیا شفافیت آرا آنقدر مشکل است که نمایندگان انتقاد را به جان خریدند و برای دو بار به آن رای منفی دادند؟ شاید توجیه علی مطهری، نماینده مردم تهران در این رابطه بتواند تا حدودی ابهامات را پاسخ دهد. او گفته بود وقتی آرا شفاف شود، برخی نهادها به واسطه آرایی که نمایندگان به طرح‌ها و لوایح داده بودند، فشارشان را بر این اشخاص بیشتر می‌کنند. مطهری از نمایندگانی است که معتقد است، کشور آمادگی شفافیت رای نمایندگان را ندارد. او می‌گوید:«وقتی نماینده شهرستانی رای می‌دهد و تحت اذیت گروه‌های فشار قرار می‌گیرد، در نماز جمعه به او حمله می‌کنند، شیشه‌های دفتر کارش را می‌شکنند، درحالی که باید حریت نماینده را حفظ کنیم؛ حریت نماینده بالاتر از شفافیت است.» این موضوع همان نکته‌ای‌ است که محمود صادقی دیگر نماینده تهران نیز به آن اشاره کرده بود. صادقی درباره شفافیت آرا گفته بود، وقتی نمایندگان آرا شفاف داشته باشند این مساله می‌تواند اهرمی در دست نهادهای دیگر قرار بگیرد تا دایره فشارها را مشمول آنها کند. صادقی معتقد است: «شفافیت در همه ابعاد آن ازجمله در آرای نمایندگان ضروری و مفید است و می‌تواند عملکرد مجلس را ارتقا دهد. اما وقتی تبدیل به ابزاری برای فشار به نمایندگان و جهت‌دهی به آرا شود به ضد ‌خودش تبدیل می‌شود».

شفافیت فقط برای رای؟

وقتی به جریان مطالبه برای شفاف شدن آرای نمایندگان تمرکز می‌کنیم، می‌بینیم اصرار طیف راست برای شفافیت، فراتر از رای نمایندگان نمی‌رود؛ هیچگاه در این موج درخواستی برای آنکه نهادهای دیگر نیز چراغ شفافیت را روشن کنند تا مردم بدانند در پس پرده آنها چه می‌گذرد، دیده نمی‌شود و این در حالی است که حداقل مجلس و ساکنان آن همواره در معرض پرسش و پاسخ خبرنگاران قرار دارند و هر چقدر هم در رای دادن مخفی‌کاری داشته باشند، نهایتا در جریان اظهارنظرها و مصاحبه‌های پرتکراری که به‌ دلیل نحوه تعامل مجلس و رسانه‌ها محقق می‌شود، مجبور می‌شوند عقایدشان را به زبان بیاورند اما آیا نهادهای دیگر هم تا این حد در معرض پرسش و پاسخ قرار می‌گیرند؟!

این همان نکته‌ای است که حشمت‌الله فلاحت‌پیشه در حساب‌ کاربری‌اش در توییتر و در پاسخ به اظهارات پناهیان به آن اشاره می‌کند. مهرداد لاهوتی‌بائوج، سخنگوی فراکسیون مستقلین ولایی نیز در این رابطه به فارس می‌گوید: اگر بخواهیم یک روزی همه‌ چیز این مملکت درست شود باید تمامی امور شفاف شود.» بنابراین به نظر می‌رسد، مطالبه برخی چهره‌ها برای شفافیت آرا مصداق این جمله است؛ «شفافیت خوب است اما برای دیگران».

موج‌ سواری اصولگرایی

اینکه چرا نمایندگان تمایلی برای شفاف شدن آرای‌شان ندارند تا حدودی مشخص است و حتی اگر این موضوع را به عنوان بهانه تلقی کنیم، می‌توان گفت بهانه‌ای قابل‌ قبول است؛ چراکه مجلسی‌ها عملا فاقد آن میزان از پشتوانه و مصونیتی هستند که دیگر نهادها و دستگاه‌ها برخوردارند اما پرسش مهم‌تر آنجاست که چرا اصولگرایان هر از گاهی بر موج شفافیت آرا سوار می‌شوند؟!

«مردهایی که در مجلس هستند و نامرد نیستند، تا وقتی رای‌ها شفاف نشده در هر رای‌گیری رأی خودشان را صریحا اعلام کنند و الا دارند از این فرصت پنهان‌کاری سیاسیون سوءاستفاده می‌کنند.» این جمله‌ای است که چندی پیش علیرضا پناهیان در جریان سخنرانی‌های دهه محرم به زبان آورد. همان جملاتی که واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت و اغلب نمایندگان در برابر این اظهارات موضع‌گیری کردند. اما نکته جالب اینجاست که پس از سیل واکنش‌ها به اظهارات پناهیان در رسانه‌های اصولگرا به یک‌باره موضوع شفافیت‌ آرا به سر خط خبرهایشان تبدیل و موضوع پررنگ می‌شود؛ مساله‌ای که می‌تواند شبیه به یک طرح سازماندهی شده برای حمایت از پناهیان باشد. درست در چنین شرایطی است که «فرید مدرسی» روزنامه‌نگار و فعال رسانه‌ای در کانال تلگرامی‌اش از توصیه ستاد نماز جمعه قم برای حمایت از پناهیان خبر داد. او نوشت:«ستاد نماز جمعه قم در پیامکی نامتعارف از خطبا و واعظان خواست که از آقای «علیرضا پناهیان» حمایت کنند؛ سخنرانی این هفته پناهیان پیش از خطبه‌های نماز جمعه تهران و برخی حمایت‌های خطبا را هم می‌توان در این جهت نظاره کرد. البته در متن پیامک، برخی نمایندگان فراکسیون ولایی مجلس که منتقد سخنان پناهیان علیه مجلس بودند را نیز برنتافتند و به آنها لقب «ولایی‌نما» داده‌اند. گویا امیرآبادی، نماینده قم از ستادهای حامی پناهیان مطلع بوده که چند روز خلاف‌نظر همفکرانش به میدان دفاع از او وارد شده است. او متن پیامک را هم منتشر و تاکید می‌کند حتی غلط املایی درون این پیامک را هم تصحیح نکردم.

همین چند جمله این گمانه را تقویت می‌کند که این موج و موج‌سواری حرکتی سازماندهی شده است که تنها مجلس و آرای نمایندگان را نشانه می‌رود درحالی که اگر قرار باشد شفافیت صورت بگیرد، نهادهای بسیار مهم‌تر و با منابع و ماخذ بیشتری وجود دارد که لازم است، تیغ شفافیت مشمولشان شود.