جای خالی عادل و مزدک/ گزارشگران توانمند، نیاز فوتبال در رسانه ملی

در کشور چند نوع گزارشگر داریم که نه تنها این کارکرد را ندارند، بلکه با جملات قصار و عجیبی که بر زبان می‌آورند، سوهانی بر روان بینندگان حرفه‌ای فوتبال‌های خارجی و حتی داخلی می‌شوند. وقتی فردی دچار لغزش کلامی می‌شود، می‌توان فرضیه‌های زیادی مطرح کرد. ساده‌ترین فرضیه این است که او را فردی ساده‌لوح خطاب کنیم یا او را فردی جسور تلقی کنیم که حرف‌های غیرعادی می‌زند، اما برای پرداختن به این موضوع باید نگاهی دقیق‌تر داشته باشیم. متهم کردن افراد به ساده بودن، نوعی قضاوت است، اما توصیف این ماجرا از دیدگاه علمی شاید برای بسیاری جذاب باشد.

لغزش‌های کلامی

موضوع مهم برای پرداختن به این مسئله، نقش احساسات یا هیجانات در لغزش‌های کلامی است، اما هیجانات چگونه می‌تواند باعث لغزش‌های کلامی شود؟ هیجانات ما نقش زیادی در رفتارهای ما دارند. ما در طول روز احساسات و هیجانات زیادی را تجربه می‌کنیم که به آن توجه نمی‌کنیم. به‌طور مثال احساس ترس، خشم، غم، شرم یا احساس شادی، تعجب، شگفتی و ... این احساسات می‌توانند سازگار یا ناسازگار باشند. جالب است بدانید احساس ترس گاهی می‌تواند باعث اجتناب و گوشه‌گیری ما شود و گاهی می‌تواند از ما در برابر خطرات محافظت کند.

بروز احساسات

احساساتی مانند خوشحالی و شگفت‌زدگی می‌تواند باعث جوگیر شدن افراد و مختل شدن لحظه‌ای تفکر و در نتیجه لغزش کلامی شود. این احساسات در برخی از مشاغل برجسته‌تر است و اهمیت بیشتری دارد. طبعا برای یک گزارشگر ورزشی آن هم از نوع فوتبال، بروز احساسات یک توانمندی محسوب و باعث جذب بیشتر مخاطب می‌گردد، اما در عین حال همین احساسات می‌تواند تصمیم‌گیری در لحظه را مختل کند و باعث ایجاد لغزش کلامی شود. افرادی که بیش از حد احساساتی هستند، وقتی در شغلی قرار بگیرند که با هیجانات زیاد همراه است، ممکن است لغزش بیشتری در کلام داشته باشند.

کنترل احساسات

به همین دلیل بسیاری از گزارشگران فوتبال باید سعی کنند از تمام ظرفیت هیجانی خود برای گزارش استفاده نکنند و تا حدودی احساسات خود را کنترل کرده تا اوضاع از دست‌شان خارج نشود. همچنین باید مراقب بود که کنترل کردن احساسات منجر به سرکوب آن نشود، چرا که می‌تواند مانند یک بمب در زمان نامناسب منفجر شود. همه ما در طول زندگی دچار این لغزش‌های کلامی می‌شویم، اما این مسئله برای افرادی که در رسانه ملی کار می‌کنند، خیلی بیشتر به چشم می‌آید، چرا که مخاطبان زیادی دارند و بیشتر هم دیده می‌شوند.

سیدجلال حسینی!

برخی نقل قول‌ها که از سوی گزارشگران فوتبال انجام شده، در تاریخ به ثبت رسیده و هنوز پس از سال‌ها، مردم اگر چه جزئیات بازی را فراموش کرده‌اند، اما نقل قول آن گزارشگرها را همچنان در ذهن دارند. علیرضا علیفر، به‌دلیل اشتباه فاحشی که در حین گزارش بازی‌ تیم‌های رئال مادرید و لوانته انجام داد، تا اطلاع ثانوی از گزارشگری محروم شد. او که پیش از این با اظهارات فنی حین گزارش خبرساز شده بود، این‌بار هنگام معرفی بازیکنان لوانته، سیدجلال حسینی را بازیکن شماره 17 این تیم معرفی کرد! ماجرای امیر دولاب را که به یاد دارید؟ با این گزارش‌ها بیش از پیش نبود عادل فردوسی‌پور را حس می‌کنیم.

اشتباهات ماندگار

بسیاری از گزارشگران تازه نفس برنامه‌های ورزشی از تسلط کامل به نحوه اجرای مسابقه برخوردار نیستند تا به این ترتیب تاریخچه گاف‌های گزارشگران به وجود بیاید. به هر حال احتمال بروز اشتباه و خطا در هر کاری به‌ویژه گزارشگر ورزشی آن هم در یک برنامه زنده وجود دارد، اما چه خوب است که برخی گزارشگران با مطالعه بیشتر ضریب اشتباهات را پایین بیاورند تا به این ترتیب اشتباهات ماندگار کمتری از آنها سر بزند. علیفر که در بدو تأسیس شبکه سه و پس از تست گزارشگری انتخاب می‌شود، در گزارش خود سبک خاصی را پی می‌گیرد و با اظهارنظرهای فنی موجب رنجش فوتبالی‌ها می‌شود.

دفاع ۴ نفره خطی!

مشهورترین اظهارنظر او، مخالفت با سیستم‌های فوتبالی با دفاع ۴ نفره خطی است، که حتی باعث ناراحتی همکارانش می‌شود. اشتباهات سرهنگ این بار باعث شد تا روابط عمومی شبکه ورزش در اقدامی کمتر دیده شده، دست به واکنش زده و این گزارشگر قدیمی را تا اطلاع ثانوی از گزارشگری محروم کند؛ انتقادی که به این اقدام صداوسیما وارد است، این است که چرا دیر به فکر این موضوع افتاد. چرا رسانه ملی مخاطبان خود را وادار می‌کند بازی تیم مورد علاقه خود را با گزارش گزارشگرانی پراشتباه ببینند. تا کی باید منتظر اتفاقاتی از این دست باشیم.

صندلی گزارش

گزارشگران اغلب با پدیده تعریف نشده‌ای تحت عنوان خط قرمز درگیرند و هرکدام تعریف جداگانه‌ای از آن دارند. برخی از آنها حتی تلفظ صحیح اسم بازیکنان را تغییر می‌دهند تا مبادا بابت به زبان آوردن کلمه‌ای دور از شأن توبیخ شوند و صندلی گزارش را از دست بدهند. خط قرمز فرضی گاهی تا نزدیکی زبان آنها پیشروی می‌کند و محصول کار بعضا چیزی غیراز یک گزارش خشک و بی روح نیست. هر کدام از گزارشگران ما دوست دارند صحبت‌هایی را انجام دهند که تا به حال هیچ گزارشگری انجام نداده است. برخی اوقات فکر می‌کنند تنها خودشان هستند که این اطلاعات را دارند.

محرومیت علیفر

در پی اشتباه فاحش علیرضا علیفر در گزارش بازی رئال مادرید و لوانته، شبکه ورزش سیما به‌منظور بررسی بیشتر درباره دلایل بروز این اشتباه، او را تا اطلاع ثانوی از گزارش مسابقات در این شبکه محروم کرد تا پس از بررسی بیشتر موضوع، مدت زمان قطعی محرومیت علیفر را اعلام نماید. این تصمیم کم سابقه و علنی در حالی گرفته شده که رسانه ملی نسبت به اشتباهات پرشمار جواد خیابانی، محمد سیانکی و بعضاً پیمان یوسفی و دیگر گزارشگران شبکه ورزش و شبکه سه تاکنون هیچ واکنشی نشان نداده است؛ هر چند اشتباهات گوناگون خیابانی که در بسیاری از گزارش‌های او یافت می‌شود، هیچ‌گاه به این حد شگفت‌انگیز نبوده‌اند.

جای خالی عادل و مزدک

تفاوت میان گزارشگران در ارائه گزارش‌های ورزشی زیاد است. گزارشگرانی مثل عادل فردوسی‌پور و مزدک میرزایی که به زبان انگلیسی اشراف دارند و معلومات‌شان نیز به روز بود، گزارش‌های خوبی از مسابقات می‌دادند، ناگهانی محو شدند. نوع گزارش‌های عادل و مزدک بیانگر این بود که به برنامه گزارشگران خارجی خوب گوش می‌دادند و خیلی خوب می‌دانستند باید در کجا صدایشان اوج داشته باشد و در کجا فرود.

ارکان مهم

آنها از تکیه کلام‌ها به‌موقع استفاده می‌کردند. بینندگان تلویزیونی هم به صدای خوب آنها عادت کرده بودند؛ مسلماً وقتی گزارشگری گزارش خوبی ارائه نمی‌دهد، بیننده هم زیاد تمایل به شنیدن گزارش‌های او به‌دلیل به روز نبودن اطلاعات‌اش ندارد. متاسفانه بعضی گزارشگران گاف‌های بزرگی می‌دهند که قابل تحمل نیست و از طرفی باعث دلسردی بینندگان تلویزیونی از لذت بردن بازی می‌شوند. گزارشگری فوتبال یکی از ارکان مهم در القای جنبه‌های خوب یا بد یک مسابقه است و نقشی تعیین کننده در رونمایی یک بازی برای میلیون‌ها بیننده تلویزیونی یا شنونده رادیویی دارد.

بازیکنان میکرفون به دست شوند!

در خیلی از کشورهای صاحب فوتبال بازیکن‌هایی پس از آویختن کفش‌ها، میکروفون در دست گرفته و تبدیل به گزارشگر فوتبال یا چهره تلویزیونی در برنامه‌های ورزشی می‌شوند و یا به تحلیل فنی مسابقات علاقه داشته و این مسیر را برمی‌گزینند. اگر ما نیز به این سمت و سو برویم صاحب گزارشگران قابلی خواهیم شد تا دیگر شاهد اشتباهاتی‌ از قبیل امیر دولاب، سیدجلال حسینی و ... نباشیم. شاید گری لینه‌کر مشهورترین نمونه از این بازیکن‌ها باشد، اما حتماً نام اندی گری را شنیده‌اید، یکی از معروف‌ترین گزارشگرهای فوتبال که صدایش نه تنها در پخش زنده بازی‌ها بلکه در بازی‌های رایانه‌ای فوتبال نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بهترین مفسر فوتبال

اندی گری یک گزارشگر درجه یک محسوب شده و همواره در قله قرار داشته است. او را بهترین مفسر فوتبال در بریتانیا می‌دانند و زوج مارتین تایلر – اندی گری بهترین زوج گزارشگری فوتبال برای انگلیسی زبان‌ها محسوب می‌شوند. نفراتی مانند؛ تروور بروکینگ، کریگ برلی، آلن هانسن، گری نویل، مایکل اوون، باب ویلسون، رابی سویج، اندی تاونزند، نایال کوئین، مارک لاورنسون، جیمی هیل، جیمی ردنپ، آلن شیرر، دیوید جیمز، مارتین کیون، استیو مک منمن، روی کین، کریس وادل، تیری آنری، پت نوین، ریو فردیناند، لی دیکسون، نایجل وینتربرن، ری ویلکینز، کوبی جونز، اریک وینالدا، ایان رایت، تروور فرانسیس، اندی هینچکلیف، شاکا هیسلاپ، گرام سونس، فیل تامسون، کوین کیگان، جان بارنز، کوین کیلبین، گرام لوسو، دنی میلز، دیوید پلیت، برایان مک براید، دین استوریج، آلن اسمیث، رابی فاولر و جیمی کرگر هستند.

برخی هم اعتقاد دارند که چهره هایی مثل جوی بارتون، ونسان کمپانی، خوان ماتا، پیتر چک، آسمیر بگوویچ، تیم هاوارد، برد فریدل و جاناتان والترز به علت درک بالای فوتبالی، فن بیان قوی و خوش قلم بودن از شانس زیادی برای ورود به این عرصه برخوردارند. امید است ما نیز به این موضوع حرفه‌ای بیندیشیم تا بتوانیم با این راهکار شاهد گزارشگران توانمندی در شبکه‌های تلویزیونی خود باشیم.