نظر یک جرم‌شناس درباره نقض حکم نجفی
شعبه ۴۱ دیوان عالی کشور اعلام کرده تحقیقات در پرونده ناقص است و باید نظر کارشناسی درباره نحوه شلیک گلوله‌ها اخذ شود. نقص تحقیقات تکمیلی موضوعی است که پیش از این برخی حقوقدانان هم آن را متذکر شده بودند.
علی نجفی توانا، جرم‌شناس و استاد دانشگاه پیش‌تر به صراحت گفته بود که تحقیقات مقدماتی در این پرونده ناقص است و برای رفع ابهامات متعدد باید پرونده بار دیگر به دادسرا بازگشت داده شود یا قضات دادگاه از کارشناسان در این زمینه نظرخواهی کنند.
حمیدرضا گودرزی، وکیل محمدعلی نجفی که پیش از این در دادگاه ابهامات زیادی را درباره این پرونده مطرح کرده بود هم با استقبال از نقض حکم در دیوان عالی کشور گفت: «دیوان عالی کشور، دفاعیات را وارد تشخیص داده و نقص تحقیقاتی برای ارجاع پرونده به تیم کارشناسی گرفته است. تفصیل بسیار زیادی دارد و جای صحبت فراوانی وجود دارد که فعلا امکان بیان ندارم.»
به گفته او این جزئیات نظر دیوان باعث خواهد شد بار دیگر بحث «شبه عمد» بودن قتل میترا استاد قوت بگیرد.
اما این ابهامات شامل چه مواردی می‌شود و چه نتیجه‌ای در انتظار پرونده خواهد بود؟ برای بررسی این موضوع با علی نجفی توانا، جرم‌شناس، گفت‌وگو کرده‌ایم.
آقای نجفی توانا! قبلا شما اشاره کرده بودید که پرونده قتل میترا استاد در مرحله تحقیقات مقدماتی دارای نقص است. حالا دیوان عالی کشور هم حکم دادگاه بدوی را نقض کرده است. در این باره چه تحلیلی دارید؟
برای اظهارنظر دقیق در این باره بهتر این است که متن نظر دیوان عالی کشور را در اختیار داشته باشیم. وقتی پرونده در فرآیند رسیدگی با بار سنگین سیاسی و اجتماعی یا به نوعی فشار نامتعارف همراه شود، تحت تاثیر آن شرایط قضات دادگاه مجبور به اظهارنظر می‌شوند مسلما شفافیت قضایی و ماهیت حقایق مرتبط با حادثه یا موضوع پرونده آن‌گونه که باید، مشخص نخواهد شد. از زمان قتل تا زمان صدور حکم و اعلام رضایت در این پرونده ابهامات متعددی حاکم بود و مطالب متضاد و معارض گفته شد. مثلا مطالبی در نقض اطلاعات مربوط به پرونده مطرح شد و اصولا ابهاماتی از قبیل هویت شخص ضارب، ابهام درباره استفاده از یک یا دو اسلحه، شلیک عامدانه یا شلیک به دلیل درگیری ناشی از برخورد ضارب و مضروب و اموری از جمله بحث مهدورالدمی، احتمال اثرگذاری برخی نهادها یا داستان وجود پرستو و غیره زمینه‌ای فراهم کرد همان گونه که عرض شد، می‌طلبید قضات محترم با مجال کافی و فرصت متعارف و انجام تحقیقات لازم نسبت به تنویر ابهامات پرونده اقدام می‌کردند. در همان زمان پیشنهاد کردیم که پرونده به علت نقص باید مجددا برای تکمیل تحقیقات به دادسرا اجرا شود یا خود قضات محترم تحقیقات لازم را در این زمینه به عمل آوردند. اما در یک دادرسی سریع حکم صادره شرف صدور یافت و آنچنان که دیدیم در نهایت بحث منتفی شدن قصاص این پرونده جنایی به سرانجام رسید.
حالا که حکم نقض شده تحلیلتان از آن شتابزدگی چیست؟ چرا خیلی سریع به پرونده رسیدگی شد؟
به نظر من سنگینی بار سیاسی‌شدن در امر قضا یا موضع‌گیری جناح‌های مختلف شرایطی را فراهم کرد که نظام قضایی صلاح را در این دید با تکیه بر اقرار ضارب و به هر حال انجام تحقیقات دادرسی پرونده را طبق ضوابط و به سرعت طی کند. در تحقیقات مقدماتی صرفا بر اساس اقرار و بدون توجه به ابهامات موجود، کیفرخواست صادر شد و بر عمدی بودن قتل تاکید شد. در مرحله دادرسی هم بدون عنایت به ابهامات موجود و زیر فشار افکار عمومی که به دو دسته تقسیم شده بودند، کار پیش رفت. در فضای آن روزها برخی دکتر محمدعلی نجفی را قربانی رقابت‌های جناحی می‌دانستند و گروهی دیگر ضارب خونسرد تلقی می‌کردند. دو نوع قضاوت در افکار عمومی ایجاد شده بود و می‌رفت با عمیق‌تر شدن این نوع واکنش‌های اجتماعی صدور حکم را دچار چالش احتمالی کند. با لحاظ این شرایط قضات محترم با غمض عین نسبت به ابهامات سرنوشت کیفری آن را تعیین کردند.
اکنون از نگاه جرم‌شناسانه چه مواردی باید پاسخ داده شود؟
دیوان عالی کشور فارغ از دغدغه‌های مربوط به افکار عمومی و در یک فضای آرام با مطالعه تمام جزییات و ظرایف پرونده و با عنایت به دیدگاه‌های مطروحه اساتید حقوق نهایتا به اینجا رسید که این پرونده اگر به این صورت تایید شود با ابهامات متعددی مواجه است. درست است که خانواده میترا استاد با عفو متهم مجازات قصاص را منتفی کردند اما در افکار عمومی کماکان سوالات زیادی مطرح است. با توجه به سنگینی بار سیاسی و مداخله کلامی و فشار جناح‌ها و تضاد با یکدیگر و اینکه اصولا ممکن است برای آقای نجفی دامی گسترده شده باشد و با لحاظ مداخله صدا و سیما و انجام اقداماتی که بر خلاف محرمانه بودن تحقیقات مقدماتی است باید تحقیقات در فضایی آرام تکمیل شود. مواردی از قبیل وجود پوکه‌های متعدد باید مورد بررسی قرار گیرد یا باید دید که آیا آقای نجفی ضارب است یا خیر؟ آیا قتل عمد است یا شبه عمد؟ یا بحث ساختن سناریوی ورود پرستو یا مداخلات سیاسی و غیره وجود داشته است یا خیر. باید پرونده در این موارد شفاف شود سپس به دیوان ارسال شود.
با توجه به عفو آقای نجفی از طرف خانواده میترا استاد در صورتی که فرضیه قتل شبه عمد تایید شود در سرنوشت پرونده چه تغییری رخ خواهد داد؟
نتیجه بررسی‌های بعدی در نتیجه عفو تغییری نمی‌دهد. اما در افکار عمومی اعلام قتل شبه عمد و بی‌گناهی ایشان بر سرنوشت اجتماعی و سیاسی آقای محمدعلی نجفی موثر خواهد بود.
