چه کسی پیشنهاد سفر امام به فرانسه را مطرح کرد؟
«تبعید امام به پاریس را شاید بتوان یکی از مهم‌ترین زمینه‌های بروز انقلاب اسلامی دانست، زیرا در دوران اقامت ایشان در پاریس بسیاری از مبانی انقلاب از طریق رسانه‌های غربی به گوش جهانیان رسانده شد؛ به‌ویژه آن که فرانسه کشوری است که از حیث گفتمان حقوق بشری همواره پرچم‌دار بوده است و سخن‌گفتن از مفاهیمی مثل رفع سلطه بیگانگان، آزادی و عدالت در چنین کشوری بیشتر مورد اقبال رسانه‌ها واقع می‌شد.
ابراهیم یزدی در جلد سوم خاطراتش، خود را پیشنهاددهنده سفر امام به پاریس می‌داند که این ادعا در زمان خود از سوی سیداحمد خمینی رد شده است. چنانچه احمد خمینی درباره این موضوع گفته است: «فرانسه را پیشنهاد کردم زیرا توقف کوتاهمان در فرانسه می‌توانست مثمر ثمر باشد و امام می‌توانستند بهتر مطالبشان را به دنیا برسانند. امام پذیرفتند.» امام نیز در وصیت‌نامه‌اش درباره این موضوع گفته است: «پس از برگرداندنم از کویت، با مشورت احمد پاریس را انتخاب نمودم، زیرا در کشورهای اسلامی احتمال راه‌ندادن بود، آنان تحت نفوذ شاه بودند ولی پاریس این احتمال نبود.»
اما فارغ از آن که چه کسی پیشنهاد سفر امام به پاریس را مطرح کرده بود، موضوع پراهمیت در آن چیزی است که در پاریس گذشت؛ به نحوی که گفته می‌شود دیپلماسی انقلاب در آنجا بروز و ظهور یافت و باعث شد. محمد توسلی، دبیر کل نهضت آزادی ایران، چندی پیش در گفت‌وگو با «شرق» بر نقش مذاکرات دیپلماتیک در فرانسه که در پیروزی انقلاب نقش مؤثر داشت، تأکید کرد و گفت: «در خارج از کشور در پی مسائلی که در عراق پیش آمد، امام مجبور شدند که عراق را ترک کنند و با پیشنهاد آقای دکتر ابراهیم یزدی به نوفل لوشاتو بروند. امام در ۱۱۸ روز اقامت خود در فرانسه با مقامات فرانسوی و آمریکایی دیدار کردند و مذاکراتی انجام دادند که اسناد آن در جلد سوم خاطرات آقای دکتر یزدی به تفصیل آمده است. محور مذاکرات اقناع اروپایی‌ها و به ویژه آمریکایی‌ها برای کاهش حمایتشان از رژیم شاه بود؛ بنابراین اگر فعالیت‌های جنبش‌های اجتماعی و دیپلماسی در داخل کشور و دیپلماسی قدرتمند رهبری انقلاب در خارج از کشور نبود، به نظر بنده انقلاب هرگز با چنین سرعت و هزینه کم پیروز نمی‌شد. حضور افرادی مانند آقایان دکتر یزدی و صادق قطب‌زاده که با زبان جهانی و روابط بین‌الملل آشنا بودند، در کنار امام در پیشرفت این مذاکرات خارج از کشور بسیار مؤثر بود.»
تأثیر دیپلماسی انقلاب در پاریس تا حدی بوده است که بعدها رونالد ریگان در مناظره انتخاباتی با والتر ماندل، رقیب دموکرات خود - قریب به مضمون - اقامت امام در پاریس را سیاست غلطی می‌داند که باعث سقوط شاه شد، زیرا او هم می‌دانست که اگر ارتباطات گسترده نیروهای انقلاب در پاریس با جامعه جهانی نبود، شاید انقلاب در مسیر پرسنگلاخی قرار می‌گرفت.»
