چرا طرح فرانسه در نیویورک به جایی نرسید؟

امانوئل ماکرون جمهوری فرانسه می‌خواهد فرانسه را به یک قدرت تاثیرگذار در سیاست جهانی تبدیل کند. وی از آغاز دوره ریاست جمهوری خود پستی و بلندی‌های زیادی را پشت سر گذاشته است. تلاش‌های او برای قانع کردن دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، برای بازگشت به همکاری در زمینه‌های توافقنامه تغییرات اقلیمی پاریس بی‌نتیجه ماند و اکنون او تلاش می‌کند ترامپ را به توافق هسته ای با ایران بازگرداند.

ماکرون بویژه در ماه‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای کاهش تنش میان ایران وآمریکا انجام داده است. چندین بار سفر دیپلمات‌های ایرانی و فرانسوی و گفت و گوهای تلفنی متعدد ماکرون با روحانی حاکی از این بود که با کم فروغ شدن نقش المان مرکل و انگلیس جانسون که هر کدام گرفتاریهای خاص خود را دارند، پاریس می خواهد از یکی از معدود دستاوردهای دیپلماسی اروپا یعنی برجام محافظت کند. رفت وآمدهای دیپلماتها و مقامات ایرانی و فرانسوی در حاشیه هفتاد و چهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل بسیاری از نگاه‌های ناظران مسائل بین الملل را متوجه نیویورک کرد با این حال تلاش‌های ماکرون با توجه به اظهارات و اقدامات نسنجیده ترامپ عملا به جایی نرسید.

اکنون فرانسه هشدار داده است که ایران و آمریکا یک ماه دیگر برای مذاکره و حل اختلافات فرصت دارند، وگرنه خطر تنش‌های بیشتر منطقه را تهدید می‌کند. ژان ایو لو دریان، وزیر خارجه فرانسه، با اشاره به برنامه ایران برای کاهش بیشتر تعهداتش در توافق هسته‌ای گفت افزایش فعالیت‌های هسته‌ای ایران ممکن است جرقه تنش‌های تازه‌ای را در منطقه بزند.

این دیپلمات فرانسوی با اشاره به پیشنهادهای پیشین فرانسه گفت: از نظر ما این پیشنهادها، که به نتیجه نرسیدند، هنوز قابل بررسی هستند و این به ایران و آمریکا بستگی دارد که در مدت کوتاهی به آنها بپردازند، چون ایران گفته تعهداتش در توافق وین را در ماه نوامبر کاهش می‌دهد.

او گفت گزینه‌هایی مطرح است که قابلیت پیشبرد مذاکره میان آمریکا و ایران را دارند و فرانسه به دنبال تحقق آنها است. باید از فضای سیاسی موجود برای پیشرفت استفاده کرد.

پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام و بی‌نتیجه ماندن وعده‌های اروپا برای کاستن از فشار تحریم‌های یکجانبه آمریکا، ایران اعلام کرد که نمی‌تواند به همگی تعهداتش در برجام عمل کند و مرحله‌ به مرحله در حال کاهش اجرای تعهدات و عبور از محدودیت‌های تعیین‌شده در برجام است.

البته تلاش‌های ماکرون تنها محدود به حفظ توافق هسته ای نیست. چندی پیش نیز وزرای امور خارجه و دفاع فرانسه و روسیه برای نخستین بار پس از هفت سال در مسکو گردهم آمدند تا در چارچوب شورای همکاری‌های روسیه-فرانسه در مسائل امنیتی با یکدیگر مذاکره کنند.
این مذاکرات به درخواست امانوئل ماکرون، با هدف عادی سازی روابط میان روسیه و کشورهای اروپایی انجام شد. روابطی که پس از درگیری‌های شرق اوکراین و انضمام شبه جزیره کریمه به خاک روسیه تیره شده بود و فضایی با رنگ و بوی جنگ سرد را ایجاد کرده بود.

امانوئل ماکرون و ولادیمیر پوتین، روسای جمهوری فرانسه و روسیه در آستانه برگزاری این نشست مشترک در یک گفت و گوی تلفنی در باره تمامی جزئیات مربوط به توافق اتمی با ایران و راهکارهای حفظ این توافق رایزنی کردند.

او در اوایل شهریور ماه محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، را به حاشیه اجلاس گروه ۷ در بیاریتز دعوت کرد تا شاید بتواند یک فرصت دیپلماتیک برای هر دو طرف ایجاد کند. اما این تلاش به نتیجه ای منجر نشد

سپس او به فاصله چند روز پیشنهاد تخصیص خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری به ایران در ازای بازگشت ایران به تعهدات هسته ای را مطرح کرد. تحقق این پیشنهاد مستلزم موافقت آمریکا با معافیت از تحریم‌های نفتی ایران بود. درخواستی که آمریکا با آن مخالفت کرد.

ماکرون در سفر به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در چندین فرصت برای میانجی گری دیدار یا تماس تلفنی بین ترامپ و حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، تلاش کرد. اما طبق گزارش‌ها، ماکرون به رغم انتظاری طولانی مدت پشت در اتاق روحانی در هتل، نتوانست او را پای میز مذاکره بکشاند یا حتی به تماس تلفنی با ترامپ راضی کند.

نشریه پالیتیکو روز سه‌شنبه هفته گذشته در گزارشی به نقل از برخی مقامات فرانسوی که نام آنها فاش نشده مدعی شد که رئیس جمهور ایران و آمریکا در نیویورک بر سر توافقی چهاربندی که توسط ماکرون ارائه شده بود به توافق رسیده بودند. اما اصرار روحانی برای برداشته‌شدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران باعث شد تا دیداری میان مقامات دو کشور انجام نگیرد.

بنا بر ادعای پولتیکو در این سند آمده بود که ایران باید بپذیرد که «هرگز به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای نباشد»، «به تمام تعهدات هسته‌ای خود عمل می‌کند» و «بر سر برنامه بلندمدت فعالیت‌های هسته‌ای خود مذاکره کند». این سند همچنین از ایران می‌خواست تا «از طریق گفت‌وگو صلح و ثبات را در منطقه حفظ کند». در این سند چهاربندی همچنین از آمریکا خواسته شده بود «تمام تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران از سال ۲۰۱۷ را بردارد و ایران بتواند آزادانه به فروش نفت خود بپردازد».

این البته روایتی است که پولتیکو از ماجرای نیویورک ارائه کرد؛ روز چهارشنبه حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی با بیان اینکه آنچه این روزها برخی در تبلیغات جهانی مطرح می‌کنند با واقعیت فاصله دارد، گفت: البته این حرف که طرحی را فرانسه آماده کرده بود و کلیت آن طرح به یک معنا می‌توانست قابل قبول باشد، چون کلیت آن برمی‌گشت به اینکه ایران دنبال سلاح هسته‌ای نباشد که همیشه این را گفتیم، ایران به صلح منطقه و صلح آبراه‌های منطقه کمک کند که همیشه کمک کردیم. آمریکا کل تحریم را کنار بگذارد و فروش نفت بلافاصله آغاز و پول نفت در اختیار قرار بگیرد. این اصولی بود که فرانسه با آمریکایی‌ها مطرح کرده بود و بعد با ما مطرح کرد لذا اصل این حرفی که الان در روزنامه‌ها و تبلیغات دنیا شایع و مطرح شده و خود رئیس جمهور فرانسه به صورتی بیان کرده، درست است.

رئیس جمهوری اظهار داشت: آنچه در نیویورک انجام گرفت ولو اینکه به ظاهر ممکن است برخی فکر کنند که در نقطه حل بود، اما با حل مسأله فاصله داشت و نمی‌شود یک امر بسیار مهم را در ظرف چند ساعت و مدت کوتاه بدون در نظر گرفتن همه جوانب و نتایج آن و سوء استفاده‌ای که آنها می‌خواستند در آن مقطع انجام دهند، به انجام رساند. البته برای آمریکایی‌ها مهم بود که این موضوع به یک بمب خبری تبدیل شود و به واسطه آن، شرایط داخلی آمریکا مقداری برایشان تغییر کند اما برای ما مهم نیست که هدف آنها چیست؛ برای ما منافع ملی اهمیت دارد و اصل منافع ملی، جمهوری اسلامی و ملت ایران است.

روحانی البته در جلسه هیات دولت از تلاش‌های رئیس جمهور فرانسه قدردانی کرد که همه تلاش خود را در آن ۴۸ ساعت مخصوصاً ۲۴ ساعت برای اینکه این کار بشود، انجام داد واین را هم گفت که ما همکاری و همراهی کردیم و آن کسی که مانع نتیجه شد، کاخ سفید بود و ایران، پاریس، توکیو و بقیه کشورها مقصر نبودند.

وی با اشاره به اینکه آمریکا در پیغام خصوصی به اروپایی‌ها می‌گفت من آماده‌ام اما بعد در مصاحبه اعلام می کرد که تحریم را تشدید می کنم، تاکید کرد: چطور می‌توان باور کرد و ذکاوت و هوشیاری ایرانی از ما می‌خواست که گول پیام خصوصی را نخوریم و همانطور که خود او گفت، ایران در هیچ مذاکره‌ای شکست نخورده است و ما می‌خواستیم همین شود تا مذاکره‌ای شود که در آن موفقیت باشد.

این در حالی است که رئیس‌جمهوری آمریکا مدعی شده است او پیشنهاد دیدار با حسن روحانی به دلیل پیش‌شرط ایران را رد کرده است. به گزارش آسوشیتدپرس، ترامپ به خبرنگاران گفته است که به این دلیل که مقامات ایرانی خواستار رفع تحریم‌ها برای آغاز مذاکرات بودند، مذاکرات را نپذیرفته است. رئیس جمهوری آمریکا همچنین مدعی شد که در پاسخ به این درخواست ایرانی‌ها گفته است حتما دارید شوخی می‌کنید.

مقامات کشورمان به این نتیجه رسیده اند که ترامپ فرد قابل اعتمادی برای مذاکره نیست و فرانسه یا اروپا هم قدرتی برای تضمین توافق احتمالی را ندارند. ایران به درستی لغو تحریم‌ها را پیش شرط آغاز مذاکرات قرار داد. پیش شرطی که می‌تواند ضامن صداقت آمریکایی‌ها در مذاکرات احتمالی باشد. قطعا فرانسه نیز می‌داند که ترامپ سیاستمداری نیست که بتوان به او اطمینان کرد و باید پیش‌شرط‌هایش را برای ترامپ بگذارد.