زنگ خطر کبد چرب؛ این بیماری را جدی بگیرید
علی جعفریان، در ارتباط با وضعیت پیوند کبد در کشور و بیمارستان امام خمینی(ره)، اظهارداشت: نخستین پیوند کبد ایران از سال ۱۳۷۲ شروع شده که کبد از تهران به شیراز منتقل شد. بعد از آن تا سال ۱۳۸۰ تعداد محدودی پیوند انجام می‌شد، به دلیل اینکه زیرساخت‌ها آماده نبود و از نظر قانونی هم در مرگ مغزی اشکالاتی وجود داشت. از سال ۱۳۷۹ که قانون مرگ مغزی در ایران تصویب شد، این فرآیند شتاب گرفت و در شیراز و بیمارستان امام خمینی (ره) کلید این کار رقم خورد.
وی ادامه داد: اولین پیوند کبد در بیمارستان امام خمینی(ره) در دی‌ماه ۱۳۸۰ برای یک دختر ۱۲ ساله انجام شدکه در حال حاضر هم تقریباً ۳۰ ساله است و ازدواج‌کرده و زندگی خوبی دارد. از سال ۱۳۸۵ به بعد تعداد پیوند کبد افزایش یافت و در حال حاضر در سال بیش از ۸۰۰ پیوند کبد در ایران داریم. در شیراز مرکز بزرگی برای پیوند داریم و در سال ۲۰۱۷ رتبه اول جهانی از نظر تعداد پیوند در یک مرکز را به خود اختصاص داد. بیمارستان امام خمینی (ره) دومین مرکز در کشور و اولین مرکز در تهران است و پس از آن مراکز دیگری در بیمارستان طالقانی، مشهد، کرمان، گیلان، اصفهان، تبریز، و بیمارستان فیروزگر در تهران، فعالیت خود را شروع کرده‌اند.
جعفریان افزود: به نظر می‌رسد که در کشور بین ۷ تا ۱۰ مرکز پیوند کبد لازم داریم که با توزیع جغرافیایی مناسب بتوانند به همه بیماران خدمت ارائه دهند. آمار دقیقی که نشان بدهد چه تعداد نیاز پیوند کبد در کشور وجود دارد در دست نیست؛ ولی در لیست انتظار همیشه تقریباً جلوتر از پیوند هستیم و همیشه عده‌ای در فهرست انتظار هستند. در منطقه هم پیوند کبد ایران در غرب آسیا و شمال آفریقا رتبه اول است و از بقیه کشورها در بخش پیوند کبد جلوتر هستیم.
وی گفت: در دانشگاه علوم پزشکی تهران از سال ۱۳۸۰ رسماً کار پیوند را شروع کردیم و از سال ۱۳۸۵ این کار شتاب گرفت و از آن زمان تاکنون سیر صعودی داشته است. در سال ۱۳۹۷، ۱۷۶ پیوند کبد در بیمارستان امام خمینی (ره) داشتیم و از سال ۱۳۹۵ پیوند کبد کودکان و هم‌زمان پیوند پانکراس و کلیه باهم شروع شد. تاکنون ۳۱ پیوند کودکان و ۱۳ مورد پیوند پانکراس و کلیه هم‌زمان داشتیم. پیوند هم زمان کبد و کلیه نیز در موارد لازم انجام می شود و آمادگی برای پیوند هم‌زمان کبد و قلب هم وجود دارد.
جعفریان افزود: گروه پیوند کبد دانشگاه چند مشخصه بارز دارد؛ ما یک گروه صد نفره هماهنگ، قوی و از خودگذشته داریم. در این تیم بیش از ۲۰ نفر هیئت علمی در گروه پزشکی از همه رشته‌ها عضو ثابت داریم. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای ما این است که در طول این ۱۸ سال تیم به صورت ثابت با هم کار می‌کند و فقط اعضایی که بازنشسته می‌شوند از تیم خارج شده‌اند. گروه پرستاری بخش و آی سی یو و نیز اتاق عمل که مجموعا ۶۰ نفر هستند و گروه درمانگاه که کار پشتیبانی و مقدماتی را انجام می‌دهند و سیستم هایی که این‌ها را به هم وصل می‌کند در کار پیوند درگیر هستند و نتیجه آن‌هم این است که توانستیم به رغم همه محدودیت‌هایی که داریم با نتایج خوبی پیوند را انجام دهیم و به عدد ۱۰۰۰ پیوند دست‌یابیم.
وی در خصوص ۱۰۰۰ پیوند کبد در مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره)، گفت: ۱۰۰۰ خودش به تنهایی عدد جالبی است ولی در رشته‌های جراحی از هر عملی که ۱۰۰۰ تا انجام شود خیلی کار بزرگ و چشمگیری است. وقتی راجع به پیوند کبد صحبت می‌کنیم خوب ۱۰۰۰ خیلی عدد مهمی است و نشان‌دهنده این است که ظرفیت بسیار خوبی در مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) وجود دارد و افراد توانمندی هستند که می‌توانند این کار را پیش ببرند.
رئیس بخش پیوند کبد بیمارستان امام خمینی(ره)، ادامه داد: ما در حال حاضر هر بیمار را با هر شرایط می‌پذیریم در صورتی‌که ۵ سال پیش این‌طور نبود. این تیم اکنون قادر است بیماران بدحال دچار نارسایی حاد کبد و افرادی که سابقه جراحی‌های قبلی دارند را درمان کند. امیدوار هستم که بتوانیم از این به بعد هم این کار را ادامه می‌دهیم و با نتایج بهتر از قبل درمان پیوند کبد را به مردم ارائه کنیم.
وی در ارتباط با مدت زمان انتظار برای پیوند، گفت: افرادی که باید پیوند شوند دو گروه هستند، بیمارانی که در لیست انتظار هستند اما پیوند آنها فوریت ندارد، اولویت دوم ما می شوند و آنهایی که اولویت اول هستند معمولاً زیر سه ماه در انتظار می‌مانند.
جعفریان اظهار داشت: پیوند کبد جزو پیوندهای حیاتی است. بیمارانی که نیاز به پیوند دارند میزان طول عمر آنها بدون پیوند کبد کوتاه است، اگر نارسایی حاد کبد داشته باشند این زمان در حد یکی دو روز است. بیماران مزمن هم موقعی که در لیست اولویت اول پیوند می‌آیند طول عمر آنها عموما زیر یک سال است. بیمارانی که پیوند کبد نیاز دارند خیلی زندگی سختی دارند چراکه شکم باد کرده و پر آب است، زرد می‌شوند، اشتها ندارند، تغذیه مختل می‌شود و مرتب خواب‌آلودگی پیدا می‌کنند. همچنین خون‌ریزی‌های گوارشی پیدا می‌کنند و مرتب باید در بیمارستان بستری شوند و آنتی‌بیوتیک مصرف کنند. خانواده آنها هم به‌شدت درگیر هستند و زندگی خانواده مختل است.
وی افزود: عمل جراحی پیوند کبد کار خیلی پیچیده و سنگینی است. کبد حتماً باید به طور کار خارج شود و کبد سالم جای آن را بگیرد. از نظر تکنیکی عمل بسیار پیچیده و سختی است و در بیمارانی که سابقه عمل جراحی قبلی دارند فوق‌العاده سخت است. متوسط زمان عمل پیوند کبد اکنون در بیمارستان امام چهار ساعت و نیم است و گاهی اوقات در بیماران مشکل دار، هفت تا هشت ساعت به طول می‌انجامد. بعد از عمل هم در فاز زودرس در یک ماه اول حوادث خیلی مهمی ممکن است اتفاق بیافتد مثل خونریزی و عفونت و اختلال کارکرد عضو پیوندی. در یک ماه اول گاهی شرایط بسیار طوفانی است و پس از آن به تدریج بیمار به زندگی عادی بر می‌گردد و به مرور زمان مقدار و دوز داروها نیز کم می‌شود.
جعفریان در ارتباط با پیشگیری از ابتلا به کبد چرب، گفت: مهم‌ترین چیزی که مردم می‌توانند دقت کنند موضوع کبد چرب است که بیشتر آن تابع سبک زندگی و رژیم غذایی است. در لیست ما شایع‌ترین علت پیوند کبد، کبد چرب است و این یک زنگ خطر جدی است. در حال حاضر مشکل اول ما انواع هپاتیت ها نیست. ۲۵ درصد بیماران از این ۱۰۰۰ پیوند کبد صورت گرفته، کبد چرب داشته‌اند و این خیلی خطرناک است. مهم‌ترین مسئله این است که کبد چرب ناشی از سبک زندگی است، باید مراقب چاقی، کم‌تحرکی و رژیم غذایی نامناسب باشیم تا جمعیت بزرگی در آینده به لیست پیوند کبد اضافه نشود. به افرادی که اضافه وزن دارند و یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، چربی خون بالا و فشار خون بالا دارند توصیه می‌شود سونوگرافی و آزمایشات کبدی انجام دهند که کبد چرب دارند یا نه. اگر فردی متوجه شد که کبد چرب دارد و مراقبت کرد سیر بیماری متوقف می‌شود. اگر رژیم غذایی را اصلاح و وزن را کم کنند معمولاً کبد چرب برمی‌گردد به حالت عادی و یا پیشرفت نمی‌کند. در غیر این صورت کبد چرب وارد فاز التهابی می‌شودکه در آن زمان آنزیم‌ها بالا می‌رود و آزمایش‌ها به هم می‌ریزد و سرنوشت نهایی آن سیروز کبدی است که غیر قابل برگشت است.
وی افزود: در کشور ما وقتی فردی مرگ مغزی می‌شود بدون رضایت خانواده‌اش اهدای عضو ممنوع است در صورتی‌که در خیلی از کشورهای دنیا این طور نیست، اگر کسی خودش اجازه داده باشد دیگر رضایت خانواده لازم نیست. اگر فردی کارت اهدای عضو همراه خودداشته باشد، طبعاً خانواده هم راحت‌تر رضایت می‌دهند. بنابراین فردی که تمایل دارد اگر خدای نکرده سرنوشتش این بود که با مرگ مغزی از دنیا برود، از اعضای او افراد دیگری استفاده کنند، اگر کارت اهدای عضو داشته باشد این فرآیند را تسهیل می‌کند.
جعفریان ادامه داد: اگر پیوند در کشور ما پیشرفت خوبی داشته به این دلیل است که خانواده‌هایی این از خودگذشتگی را کرده‌اند که عضوی اهدا می‌شود. اکنون ما سالیانه بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ دهنده مرگ مغزی داریم که برای اهدای عضو رضایت می دهند در صورتی‌که تعداد مرگ مغزی در کشور ما بیش از ۴ برابر این تعداد است. اگر تمام مرگ مغزی‌های کشور رضایت دهند ما دیگر به هیچ دهنده زنده برای پیوند کلیه نیاز نخواهیم داشت و مشکلات متعدد فعلی در این خصوص برطرف خواهد شد.
وی گفت: بدانید که دهنده مرگ مغزی کسی است که مرگ برایش اتفاق افتاده و قرار نیست این آدم به حیات برگردد. فرد دچار مرگ مغزی، مغز ندارد و هیچ یک از فعالیت‌های مغز و ساقه مغز در وی وجود ندارد. ضربان قلب در این بیماران فقط با کمک دستگاه حفظ می‌شود و هر لحظه که دستگاه خاموش شود قطع می‌شود. بنابر باید این فرصت طلایی را قدر بدانیم و از ارگان‌های سالم فردی که دچار مرگ مغزی شده برای بیمارانی که با پیوند به زندگی برمی‌گردند، استفاده کنیم.
