چگونه کیفیت آب آشامیدنی را حفظ کنیم؟
ترکیبانی که در آب وجود دارند و بر کیفیت آن تاثیرگذارند، به دو دسته کلی میکروبی و شیمیایی تقسیم‌بندی می‌شوند؛ عامل‌هایی که روی سلامتی انسان تاثیرگذارند، اغلب شامل عوامل میکروبی است که منشا عوامل بیماری‌زایی همچون باکتری‌ها، ویروس‌ها، تک یاخته‌ها (پروتوزا) و انگل‌ها هستند.
کیفیت آب‌هایی که آلوده به عوامل میکروبی شده باشند، اغلب به سرعت و در محدوده‌ی وسیعی تغییر خواهد کرد و مصرف چنین آبی می‌تواند باعث شیوع بیماری‌های ناشی از آب شود که توسط سامانه‌های تصفیه آب و انواع سامانه‌های گندزدایی قابل کنترل و حذف است.
همچنین باقی‌مانده گندزدا در شبکه توزیع آب برای پیشگیری از رشد مجدد عوامل میکروبی و وقوع آلودگی‌های ثانویه استفاده می‌شود. با توجه به آخرین جمع‌بندی آمار کشوری در حال حاضر درصد مطلوبیت کلر باقی‌مانده و میکروبی در شبکه‌های توزیع آب شهرهای کشور به طور متوسط ۹۹ درصد و در روستاهای کشور به طور متوسط ۹۷ درصد است که هر دو در سطح عالی ارزیابی می‌شود.
علاوه بر این میزان، تاثیر عوامل شیمیایی بر سلامت، به نوع ماده شیمیایی و مدت زمانی که بدن در معرض آن قرار می‌گیرد، بستگی دارد. در بیش‌تر مواد شیمیایی، مصرف آب حاوی مقادیر بیش از حد آن‌ها، پس از یک سال ممکن است تاثیر خود بر سلامت را نشان دهد.
مواد شیمیایی بسیار کمی هستند که اگر آب حاوی آن‌ها یکبار (یا در مدت زمان کوتاهی) مصرف شود، بتوانند منجر به ایجاد مشکلات بهداشتی شوند، مگر این‌که در اثر یک حادثه مقادیر بسیار زیادی از مواد شیمیایی وارد سیستم آبرسانی شود. در شرایطی عوامل شیمیایی آب از جمله عواملی باشند که در معرض قرار گرفتن کوتاه مدت با آن‌ها مشکل حادی برای سلامت ایجاد نکند، بهتر است در عوض صرف هزینه‌های گزاف برای تصفیه چنین آبی، بر روی منشا آلودگی و حذف آن و یا جایگزینی منبع آب مذکور، تمرکز کرد.
آیا مشکل از تاسیسات داخلی ساختمان است؟
برای تشخیص این‌که آیا نامناسب بودن کیفیت آب (مانند رنگ، طعم، بو و ...) مربوط به تاسیسات داخلی مشترکان است یا مربوط به آب آشامیدنی توزیعی توسط شرکت آب و فاضلاب، شهروندان باید نخستین شیر بعد از کنتور که اغلب داخل پارکینگ یا فضای سبز جلوی در ساختمان است، را باز و پس از چند ثانیه، یک لیوان شفاف بلوری تمیز را پر از آب کنند و ویژگی‌های ظاهری آب مانند رنگ، بو، ذرات و ناخالصی‌های موجود را بررسی کنند.
در صورت وجود اِشکال در آب خروجی از شیر بعد از کنتور، بلافاصله با سامانه اطلاع‌رسانی ۱۲۲ تماس بگیرند. ولی چنان‌چه آب خروجی از نخستین شیر بعد از کنتور فاقد هرگونه مشکل بود، به این معناست که تاسیسات داخلی مشترک باعث بروز مشکل شده است و این امر ناشی از استاندارد نبودن لوله‌ها یا فرسودگی تاسیسات است که درنتیجه کیفیت آب توسط تاسیسات داخلی دستخوش تغییرات شده است (مقررات ملی ساختمان ایران-تاسیسات بهداشتی) و برای رفع مشکل باید تاسیسات داخلی توسط مشترک ترمیم شود.
در صورتی که طی مدت زمان طولانی از آب شیر برداشت نشده باشد، ضروری است قبل از برداشت آب برای مصرف، حتما آب مانده در لوله‌ها و تاسیسات تخلیه تا آب تازه وارد لوله‌ها شود و مورد مصرف قرار بگیرد. بعضی مشکلات مزه و بوی آب به مراحل تصفیه یا تکنیک‌های آن مربوط نیست، بلکه به علت ساکن‌ماندن آب در انتهای لوله‌ها، لوله‌کشی‌های بلند و شبکه‌های کم‌مصرف است.
مخازن و پمپ‌های شخصی مورد استفاده توسط مشترکان به علت استاندارد نبودن، نصب نشدن به صورت اصولی و شست‌وشو نشدن درست با تواتر زمانی مناسب، می‌توانند سبب ایجاد بو، طعم و رنگ در آب شوند.
چنان‌چه تاسیسات داخلی مشترکان به مخزن ذخیره آب مجهز باشد، مخازن باید دارای استانداردهای لازم به لحاظ جنس (پلی‌اتیلن)، رنگ (سفید تا در صورت وجود هرگونه آلودگی و کثیفی قابل رویت و تشخیص باشد)، اندازه (بر اساس جمعیت) و نوع طراحی (دوجداره تا باعث تغییرات دمایی آب نشود و دارای در و محل تخلیه بزرگ باشد تا به‌راحتی شست‌وشو شود) باشند و در تواتر زمانی مشخص بازررسی و شست‌وشو شوند.
مخزن باید در محل مسقف و به دور از نور مستقیم خورشید نگه‌داری شود. چنان‌چه در تاسیسات داخلی دارای پمپ نصب شده است، ضروری است محل نصب پمپ بعد از مخزن ذخیره قرار داده شود و مخزن مستقیما از کنتور آب‌گیری کند.
اگر جنس لوله‌های تاسیسات مشترکان استاندارد نباشد (در اثر گرما و سرما قوس پیدا کرده باشد) و یا لوله‌ها مستعمل و فرسوده باشند، می‌توانند سبب ایجاد رنگ، بو و طعم در آب شوند و بر مقبولیت، گوارایی و کیفیت آب اثر منفی داشته باشند.
بررسی کیفیت آب در چاه خصوصی
در برخی از مناطق شهر تهران، مالکان از چاه خصوصی برای تامین آب آشامیدنی استفاده می‌کنند و دارای دو شبکه آبرسانی هستند که یکی متعلق به شرکت آبفای استان تهران و دیگری شبکه خصوصی ویژه مشترک است و هنگام کاهش فشار آب، استفاده می‌شود. در این صورت به علت آلوده بودن آب چاه‌های خصوصی، استفاده از آب آن‌ها سبب ایجاد آلودگی شدید در آب آشامیدنی توزیعی توسط شرکت آب و فاضلاب می‌شود. بنابراین ضروری است که مشترکان به منظور محافظت از سلامت، بهداشت و کیفیت آب دریافتی از شرکت آب و فاضلاب دو سامانه را به هم متصل نکنند و از متصل‌نبودن دو سامانه اطمینان کامل داشته باشند.
گاهی آب برداشتی از شیر دارای رنگ سفید است که این رنگ به دلیل هوادهی آب است و باعث افزایش اکسیژن محلول در آب می‌شود که عاملی برای گوارایی و مقبولیت آب است. چنان‌چه رنگ سفید آب توام با بوی شدید وایتکس بود، ضروری است بلافاصله با واحد اطلاع‌رسانی ۱۲۲ تماس گرفته شود تا اقدام‌های لازم برای رفع مشکل توسط شرکت آب و فاضلاب انجام شود.
برای حذف بوی کلر چه باید کرد؟
به منظور حذف بوی کلر از آب آشامیدنی، آب برداشتی از شیر باید به مدت پنج دقیقه داخل ظرف تمیزی در دمای اتاق نگه داشته شود و سپس برای آشامیدن مورد استفاده قرار گیرد. به منظور تهیه آب جوش (برای چای و ...) به دلیل ملاحظات بهداشتی، مشترکان باید از شیر آب سرد، آب مورد نیاز را برداشت کنند و برداشت آب از شیر آب گرم به علت آن‌که مسیر آب‌گرم‌کن را طی کرده است، مناسب نیست. همچنین برای تهیه آب جوش، جوشاندن آب به مدت یک تا سه دقیقه کافی است.
تشکیل رسوب در کتری و سماور ناشی از سختی موقت آب است؛ سختی موقت آب در اثر حرارت، رسوب می‌کند. چنان‌چه از ظروف پیرکس ضدرسوب برای تهیه آب جوش استفاده کنیم، به دلیل ممانعت از تشکیل رسوب لایه چربی روی سطح آب جوش یا چای تشکیل می‌شود.
دستگاه‌های تصفیه آب در حقیقت آب‌شیرین‌کن هستند و برای مناطقی کاربرد دارند که دارای آب‌های سنگین و شور هستند. در کلان‌شهر تهران به دلیل استفاده از منابع سطحی آب، آب آشامیدنی توزیعی دارای TDS (کل جامدات محلول) در حد مطلوب بر اساس استاندارد ملی ایران (شماره ۱۰۵۳) است. بنابراین در شهر تهران نیاز به استفاده از دستگاه تصفیه خانگی آب نیست.
به منظور پیشگیری از بیماری واگیردار که از طریق تماس دست با شیر آب منتقل می‌شوند، استفاده از شیرهای چشمی در اماکن پر ازدحام مانند مدارس، دانشگاه‌ها، باشگاه‌های ورزشی، مساجد، تفریح‌گاه‌ها، مراکز بهداشتی، مراکز خرید و ... توصیه می‌شود.
