آیا امکان برقراری روابط دیپلماتیک ریاض و تهران وجود دارد؟
مقامات سابق آمریکا از تشویق عربستان برای حمله به ایران گفته اند و ولیعهد این کشور در تهدیدی مستقیم گفته بود که درگیری ها را به داخل ایران خواهد کشانید. زمانی این تهدید به وقوع پیوست که گروه تروریستی داعش که ساخته و پرداخته ی ریاض، ابوظبی و آمریکا بود، در سوریه و عراق با کمک ایران شکست خورد.
با توجه به موارد فوق الذکر، تهران و ریاض همواره رقبای سنتی در خاورمیانه خوانده می‌شوند و جنگ در یمن نمونه ی دیگری از این رقابت است که ایران تجاوزات و وحشیگریهای عربستان علیه مردم مظلوم یمن را همواره محکوم می کند. ریاض از سیاست «فشار حداکثری آمریکا بر ایران» حمایت کرده و خواهان تشدید هر چه بیشتر آن است.
علاوه بر این در جریان تشدید تنش به ویژه در حمله به تأسیسات آرامکو در خاک عربستان، ریاض با همکاری واشنگتن مدعی شد که باید انگشت اتهام را به سوی ایران متمایل کرد. در این میان انگلیس، فرانسه و آلمان هم اعلام کردند که از این ادعای مشترک عربستان و آمریکا پشتیبانی می‌کنند و مسئولیت حملات به تاسیسات نفتی آرامکو را متوجه ایران می‌دانند. این در حالی است مسلمانان حوثی یمن که پنج سالی است با عربستان و ائتلاف تحت رهبری آن در حال جنگند، رسما مسئولیت این حملات را پذیرفته‌اند.
رویدادهای سریالی موجب شد تا تنش میان دو کشور در شهریور ماه به اوج خود برسد، اما به نظر می‌رسد که رهبران عربستان تا حدودی قوه ی عاقله ی خود را به کار انداخته و بواسطه دعوتهای مکرر ثبات ساز و مسالمت جویانه ایران و تلاشهای طرفهای ثالث، به دنبال تغییر رویکرد خود هستند و ریاض بعد از سال‌ها خصومت و رقابت بر سر نفوذ در خاورمیانه، گام‌هایی را به سمت گفتگو‌های غیرمستقیم برداشته است. تلاش میانجیگرانه ی نخست وزیران پاکستان و عراق از نمونه هایی است که اثر مثبت داشته است.
برخی از همپیمانان مهم سعودی ها از جمله کویت و امارات نیز خواستار روی آوردن به دیپلماسی برای کاهش تنش در منطقه شده‌اند. آنها می‌دانند که از عواقب جنگ مصون نخواهند ماند. اماراتی‌ها در ماه‌های اخیر در مورد امنیت آب‌های خلیج فارس با تهران مذاکره کرده اند. امارات همچنین به تدریج نیرو‌های خود را از جنگ یمن خارج کرد.
جمهوری اسلامی ایران همواره برای برقراری صلح و ثبات در منطقه و جهان طرح هایی را ارایه داده است که از جمله آن می توان به «گفتگوی تمدن ها»، «جهان عاری از خشونت»، «پیمان عدم تجاوز» اشاره کرد و اخیرا هم ابتکار صلح هرمز را برای این منظور به کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس ارایه کرده است.
آنچه برای ایران در اولویت قرار دارد، توقف قتل و کشتار مردم بی گناه یمن بدست ریاض است. رئیس جمهور در این‌باره تصریح کرد: «مشکل ایران با عربستان موضوع جنگ یمن است. اگر آتش بس حاکم شود، مشکلات دو کشور سریعتر مرتفع خواهد شد.» به گفته‌ی عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق و علی لاریجانی رئیس مجلس کشورمان، پایان دادن به بحران یمن گام مهمی در این زمینه محسوب می‌شود و منافع هر دو کشور را نیز تامین می‌کند.
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز اعلام کرد که تهران حتما از گفتگو با عربستان استقبال می‌کند، البته به شرطی که سعودی‌ها روابط دوستانه با همسایگان خود را به خرید سلاح از آمریکا ترجیح دهند.
ایران برای مدتی طولانی به دنبال دور کردن عربستان از آمریکا و رژیم صهیونیستی بود، چرا که می دانست بیگانگانی چون آمریکا، رژیم صهیونیستی و انگلیس نه تنها امنیتی برای آنها به ارمغان نمی آورند، بلکه تنها هدف آنها دوشیدن کشورهای عربی با سیاست ایران هراسی بوده و بیشتر موجب تنش می شوند. عجز و ناتوانی آمریکا در حفاظت از عربستان در جریان حملات به نفتکشها و تاسیسات آرامکو، نشان داد که آنچه ایران می گوید، واقعیت دارد.
برخی از تحلیلگران بر این باورند که پس از حملات ۱۴ سپتامبر به تاسیسات نفتی عربستان، محمدبن‌سلمان ولیعهد جوان این کشور با بحرانی در داخل و خارج از کشورش روبرو شد. او متهم است کشور عربستان سعودی را که دهه‌ها بدون حاشیه و کمترین تنش در عرصه سیاست داخلی و خارجی حضور داشته را به ماجراجویی و خطرات بالقوه کشانده است. همین انتقادات باعث شد تا بن سلمان در مصاحبه با سی‌بی‌اس و سایر رسانه های مشهور انگلیسی زبان از ترجیح آرامش و صلح به جای جنگ و درگیری سخن بگوید. پس از این مصاحبه بود که آتش‌بس در یمن مطرح شد و سخنگوی دولت ایران نیز از دریافت پیام صلح عربستان خبر داد. ولیعهد عربستان صراحتا گفت که حل‌وفصل سیاسی و صلح‌آمیز مسائل به‌مراتب بهتر است. وی افزود: «نخست وزیران عراق و پاکستان اذعان کرده اند که پیام هایی بین ریاض و تهران رد و بدل کرده اند.»
به نظر می‌رسد عربستان سعودی به خوبی به مصلحت نبودن تقابل با ایران پی برده و قصد دارد، راه درست را انتخاب کند. این در حالی است که نیروهایی در داخل عربستان ساز مخالف می زنند، برای نمونه عادل الجبیر وزیر مشاور در امور خارجی عربستان سعودی در رشته توییتی با رویکردی خصمانه این پرسش را مطرح کرد که چرا ایران باید در مذاکرات بر سر یمن که «مساله داخلی یمن است» جایی داشته باشد. او طی سخنانی هم عنوان نمود که نباید در مقابل ایران مماشات نمود و باید برخوردها را تشدید نمود.
هنوز سطح بی اعتمادی بین تهران و ریاض بالا است و بعید به نظر می‌رسد که این کشور در آینده نزدیک مذاکراتی در سطح مقامات ارشد داشته باشند. اما حتی یک ژست سیاسی دوستانه نیز می‌تواند عواقب مهمی در خارج از مرز‌های آنها داشته باشد. ریاض برای ورود به مذاکره مستقیم باید روی چند اصل به درک مشترک با ایران برسد، اول اینکه، بیگانگان بخاطر منافع مالی نمی خواهند منطقه روی آرامش ببیند، دوم اینکه امنیت یک طرف نمی‌تواند به قیمت ناامنی طرف مقابل به دست آید. سوم آنکه، بهترین مسیر کاهش تنش، تلاش برای شکل دادن نظام همکاری مشترک منطقه‌ای براساس منافع مشترک، احترام به حق حاکمیت کشور‌ها و مرز‌های موجود است.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز در یکی از مصاحبه های خود تاکید کرد: وزارت امور خارجه همواره آماده همکاری با همسایگان خود برای امنیت منطقه است، این موضع را به‌طور رسمی نیز اعلام کردیم. رئیس‌جمهور در همین راستا طرح «ائتلاف امید» و «صلح هرمز» را در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام کرد. در شرایط و وضعیتی که سعودی‌ها علاقه‌مند به مذاکره با ایران شدند، اگر مسائل منطقه را پای میز مذاکره و نه با کُشتن مردم دنبال کنند، جمهوری اسلامی را هم قطعاً همراه با خود خواهند داشت.
