آلودگی هوا، عامل بروز آسم و عفونت ریه در کودکان

مجید کیوان فر در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: ریه کودکان تا حدود سن هشت سالگی در حال رشد است، این درحالی است که کودکان زمان بیشتری نسبت به بزرگسالان در معرض آلودگی هوا هستند و حجم تبادل هوا در ریه کودکان نسبت به وزن آن‌ها تقریباً ۵۰ درصد بیشتر از بزرگ‌سالان است.

وی افزود: آسیب اصلی آلودگی هوا ناشی از یون‌های آزاد و آسیب‌ اکسیداتیو در بافت‌های مختلف بدن است، این آسیب‌ها منجر به التهاب می‌شود و در بافت‌های ملتهب آسیب‌های جدی رخ می‌دهد. علاوه بر آن فلزات سنگین موجود در هوای آلوده مانند سرب و مواد ناشی از احتراق ناقص مثل یون‌های سولفور به روش‌های مختلف به سیستم ایمنی و سیستم عصبی انسان آسیب می‌زنند.

شروع تأثیرات آلودگی هوا از دوران جنینی

عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی ریه کودکان بابیان اینکه تأثیرات آلودگی هوا از دوران جنینی شروع می‌شود، ادامه داد: تماس مادر با آلودگی هوا باعث مرگ جنین، سقط زودرس، زایمان نارس و وزن پایین نوزاد هنگام تولد می‌شود.

وی با اشاره به اینکه علاوه بر استعداد ژنتیکی در بروز بیماری آسم، التهاب ریه هم نقش زیادی در ایجاد این بیماری دارد، گفت: درگذشته با وجود زمینه ژنتیکی، بیماری آسم به‌مراتب کمتر از امروز بود، اما امروزه آلودگی هوا و محیط زندگی باعث افزایش بروز آسم در افرادی می‌شود که ازنظر ژنتیکی هم مستعد این بیماری هستند.

کیوان فر بابیان اینکه وجود التهاب در ریه می‌تواند مکانیسم‌های دفاعی بدن را از بین ببرد، بیان کرد: نقش مکانیسم‌های دفاعی جلوگیری از عفونت‌های تنفسی است و آسیب مکانیسم‌های دفاعی ریه باعث ابتلای کودکان و بزرگ‌سالان به عفونت‌های تنفسی می‌شود.

وی با اشاره به اینکه آمارها نشان می‌دهد مرگ‌ومیر کودکانی که مبتلا به بیماری‌های تنفسی هستند در روزهایی که آلودگی هوا زیادتر از سایر روزها است به‌وضوح بیشتر است، اظهار کرد: آسم، آلرژی و عفونت‌های تنفسی بیماری‌هایی هستند که براثر آلودگی هوا می‌توانند ایجاد و یا تشدید شوند.

کاهش عملکرد ریه در تماس با آلودگی هوا

عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی ریه کودکان ادامه داد: مطالعات نشان داده که تماس با آلودگی هوا حتی بدون وجود هیچ بیماری تنفسی عملکرد ریه را به‌طور قابل‌اندازه‌گیری و سالیانه کاهش می‌دهد.

کیوان فر با بیان اینکه گاز ازن هم یکی از عوامل آسیب‌زا در هوای آلوده است، گفت: غلظت گاز ازن در فصل تابستان و در ساعات بعدازظهر بیشتر است که در این ساعات کودکان هم حضور بیشتری در بیرون از خانه ‌دارند. به همین دلیل کودکان بیشتر در معرض آسیب گاز ازن و آسیب به دستگاه تنفسی و تشدید عفونت‌های تنفسی و حملات آسم هستند.

وی بابیان اینکه دود سیگار هم به‌عنوان آلودگی مصنوعی محسوب می‌شود و اثرات مخربی بر سلامت کودکان وارد می‌کند، افزود: استعمال سیگار در مادران باردار احتمال افزایش آسم در نوزاد را افزایش می‌دهد و تمام اثرات مضر آلودگی هوا با دود سیگار نیز ایجاد می‌شود.

عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی ریه کودکان با اشاره به اینکه سیستم عصبی در حال رشد کودکان بسیار مستعد آسیب است، گفت: طبق مطالعات انجام‌شده، تماس کودکان با سرب و هیدروکربن‌های آروماتیک که از سوختن بنزین و گازوئیل ایجاد می‌شود می‌تواند تا ده‌ها سال بعد اثرات آسیب‌زا در سیستم عصبی ایجاد کند که در کودکان به شکل آسیب‌های شناختی و آسیب‌های رفتاری مانند افت تحصیلی، اختلال در خواندن، بدخلقی و ... بروز می‌کند.

بدخلقی کودکان، از اثرات آلودگی هوا

این پزشک فوق تخصص بدخلقی کودکان را یکی دیگر از اثرات آلودگی هوا دانست و ادامه داد: آلودگی هوا به دلیل سوخت‌های فسیلی و گازهای سمی حاوی فلزات سنگین مثل سرب و جیوه می‌تواند باعث ایجاد رفتارهای بزهکاری و ضداجتماعی در دوران نوجوانی شود.

وی بابیان اینکه در روزهای آلوده تعداد مراجعه‌کنندگان به مراکز درمانی حدود ۵۰ درصد افزایش می‌یابد، افزود: کودکانی که مبتلابه بیماری‌های مزمن هستند و یا نارس به دنیا آمده‌اند به فاصله ۲۴ ساعت از شروع آلودگی هوا، دچار مشکلات تنفسی می‌شوند.

عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی ریه کودکان بابیان اینکه بخشی از آلودگی هوا قابل‌اجتناب است، بیان کرد: با کاهش عبور و مرور کودکان در خیابان‌های پرتردد و آلوده به دود اتومبیل‌های گازوئیل سوز، دوری از دود سیگار، نگه‌داشتن کودک در منزل، استفاده از ماسک‌های hepa، استفاده از سرکه بجای تمیزکننده‌های شیمیایی، عدم دود کردن عنبر نسا و اسپند که دارای ترکیبات سمی است و برای کودکانی که مبتلابه بیماری‌های تنفسی هستند، به‌شدت مضر است، کنترل گردوغبار در محیط و همچنین حداقل استفاده از موکت یا فرش در اتاق‌خواب کودک می‌توانیم تا حدودی از فرزندان خود در برابر آلودگی هوا محافظت کنیم.

کیوان فر با اشاره به اینکه آلودگی خودروها باید با معاینه فنی کنترل شود، افزود: افراد سوار بر خودرو در خیابان‌های پرتردد میزان آلودگی هوای بیشتری را نسبت به افراد پیاده متحمل می‌شوند و استفاده کمتر از خودرو یکی از راه‌های دوری از آلودگی هوا است.

اهمیت تغذیه در روزهای آلوده

عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی ریه کودکان با تأکید بر اهمیت تغذیه در روزهای آلوده، گفت: کلم بروکلی، پونه و نعناع با دارا بودن آنتی‌اکسیدان، میوه‌های قرمز و نارنجی‌رنگ دارای ویتامین c مانند پرتقال، توت‌فرنگی، هندوانه و سیب، خوراکی‌های سرشار از منیزیم مانند مغز بادام و سبوس گندم و غذاهایی که امگا ۳ و امگا ۶ دارند مانند گردو، خردل و جوانه گندم، خوراکی‌های تصفیه‌کننده مواد آلوده در کبد مانند گریپ‌فروت، چغندر، شلغم، هویج، سیب، کلم و گل‌کلم در کاهش اثرات آلودگی هوا مفید هستند. همچنین ادویه‌جاتی مانند زردچوبه و زنجبیل به‌صورت خوراکی و یا مصرف در چای در روزهای آلودگی هوا توصیه می‌شوند.

وی با یادآوری اینکه در سال ۱۹۵۲ برای اولین بار متوجه تأثیر آلودگی هوا بر بیماری‌های کودکان شدند، افزود: در آن زمان به دنبال سرمای شدید هوا در شهر لندن، پدیده معکوس شدن هوا رخ داد و آلودگی هوای ناشی از دود زغال‌سنگ باعث شد در عرض یک هفته ۴ هزار نفر جان خود را از دست بدهند و مرگ‌ومیر کودکان در یک هفته ۲ برابر شد. بعد از این اتفاق بود که توجه دانشمندان به اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان جلب شد و مطالعات در این زمینه آغاز شد.