سرفه و آشنایی با انواع آن

روش‌های بسیاری برای دسته‌بندی سرفه‌ها وجود دارند. توجه به صدایی که هنگام سرفه ایجاد می‌شود و اینکه چگونه بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ساده‌ترین روش برای تعیین دلیل بروز سرفه و انتخاب بهترین درمان برای آن است.

در ادامه با انواع مختلف سرفه، دلایل بروز آنها، چگونگی درمان و اینکه چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد، بیشتر آشنا می‌شویم:

سرفه خشک

سرفه‌های خشک معمولا پیرو بیماری‌های تنفسی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا، شکل می‌گیرند. این نوع سرفه‌ها زمانی رخ می‌دهند که مخاط کمی در گلو وجود دارد یا هیچ مخاطی وجود ندارد. فرد ممکن است با احساس خارش در گلوی خود مواجه شود و قادر به متوقف‌کردن سرفه نباشد.

در بیشتر موارد، سرفه خشک بی‌نیاز از دخالتی خاص بهبود می‌یابد. اما اگر سرفه حالت مزمن به خود گرفته است، دلایل دیگری می‌توانند موجب بروز آن شده باشند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

آسم: از علائم دیگر این بیماری می‌توان به احساس تنگی در سینه، تنگی نفس و خس خس سینه اشاره کرد.

بیماری بازگشت اسید معده به مری (GERD): این شرایط زمانی رخ می‌دهد که اسید معده از مری بالا آمده و به گلو راه می‌یابد که می‌تواند‌ موجب سرفه شود.

سرطان ریه: سرفه مرتبط با سرطان ریه ممکن است با خروج خون و مخاط همراه باشد. به ندرت پیش می‌آید که سرفه نشانه‌ای از سرطان ریه باشد اما اگر فردی نگران این مساله است باید برای بررسی دقیق شرایط به پزشک مراجعه کند.

درمان: فرد می‌تواند با نوشیدن آب، مصرف یک شربت یا قطره سرفه به تسکین احساس خارش یک سرفه خشک کمک کند.

سرفه مرطوب

سرفه مرطوب زمانی رخ می‌دهد که سرفه با خروج خون یا خلط همراه است. سرفه‌های مرطوب معمولا به واسطه یک عفونت، مانند آنفلوآنزا، سرماخوردگی یا یک عفونت سینه شکل می‌گیرند.

فرد مبتلا به یک عفونت سینه ممکن است سرفه همراه با خلط که حاوی مقادیر کم خون قرمز روشن است را تجربه کند. این خون از ریه‌ها سرچشمه می‌گیرد و معمولا مساله نگران‌کننده‌ای نیست.

اگر سرفه با خروج خون تیره و مواد غذایی همراه باشد یا چیزی شبیه پودر قهوه به نظر برسد، فرد باید برای بررسی دقیق شرایط بلافاصله به پزشک مراجعه کند.

برخی سرفه‌های مرطوب می‌توانند مزمن باشند و ممکن است به واسطه موارد زیر شکل بگیرند:

برونشکتازی: شرایطی است که به واسطه جمع شدن مخاط در کیسه‌های کوچک موجود در ریه‌ها که بدن قادر به پاک کردن آنها نیست، شکل می‌گیرد.

سینه پهلو: این شرایط به واسطه یک عفونت باکتریایی شکل می‌گیرد که بافت ریه‌ها را ملتهب می‌سازد.

عفونت مایکوباکتریا غیر سل: این یک بیماری غیر واگیردار است و می‌تواند موجب علائمی مانند خستگی، احساس ناخوشی و کاهش وزن شود.

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD): این نوع بیماری ریه با علائمی مانند تنگی نفس و خس‌خس سینه همراه است.

درمان: تامین آب مورد نیاز بدن می‌تواند به بهبود یک سرفه مرطوب و تسکین علائم سرماخوردگی کمک کند. مصرف داروهای بدون نسخه سرفه مانند قطره‌های سرفه و داروهای مسکن نیز ممکن است به تسکین سرفه کمک کنند. اگر یک عفونت باکتریایی دلیل سرفه مرطوب باشد، فرد نیازمند مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان این شرایط است.

سیاه سرفه

سیاه سرفه یا پرتوسیس یک عفونت باکتریایی به شدت واگیردار است. نوزادان و افرادی که واکسن نزده‌اند، ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.

فرد مبتلا به سیاه سرفه معمولا با علائم خفیف شبه سرماخوردگی یا آنفلوآنزا مواجه است که با سرفه شدید و دردناک همراهی می‌شود. افرادی با سیستم ایمنی ضعیف مانند نوزادان ممکن است در مبارزه با عفونت با دشواری مواجه شوند یا دشواری در تنفس را تجربه کنند.

احتمال انتقال بیماری به افراد دیگر طی دو هفته از زمانی که سرفه آغاز می‌شود، بسیار زیاد است. بهترین محافظت در برابر سیاه‌سرفه انجام واکسیناسیون است.

درمان: مصرف زودهنگام آنتی بیوتیک می‌تواند شدت سیاه سرفه را کاهش دهد؛ از این‌رو فردی که واکسن نزده است باید به محض مواجهه با علائم به پزشک مراجعه کند.

خفگی

یک فرد ممکن است در صورت مسدود شدن جزئی مسیر هوا دچار سرفه شود و بدن تلاش کند جسم مزاحم را دفع کند. همچنین زمانی که یک خوراکی بزرگ یا چیزی که گلو را تحریک می‌کند، مصرف می‌کنید، ممکن است دچار سرفه شوید.

اگر فرد پس از اپیزود خفگی با سرفه پایدار مواجه است، مراجعه به پزشک توصیه شده است.

فردی که خفگی شدید را تجربه می‌کند، هنگام سرفه صدایی تولید نخواهد کرد.

فردی که سرفه را متوقف کرده و در تنفس مشکل دارد، ممکن است دچار خفگی شده باشد. اگر فردی همراه وی است باید مانور هایملیخ را انجام داده و با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرد.

سرفه مزمن

سرفه مزمن سرفه‌ای است که بیشتر از مدت زمان یک بیماری عادی، معمولا ۸ هفته یا بیشتر، ادامه دارد. این سرفه‌ها گاهی اوقات به یک بیماری زمینه‌ای اشاره دارند. فرد باید برای بررسی دقیق شرایط و دریافت درمان مناسب به پزشک مراجعه کند.

از دلایل بالقوه سرفه بلندمدت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- یک عفونت درمان‌نشده یا یک ویروس تنفسی که بیشتر از حد معمول دوام آورده است

- آلرژی‌ها

- سیگار کشیدن

- قرار گرفتن در معرض محرک‌هایی مانند کپک قارچی یا گرد و غبار در خانه یا محل کار

- سینه پهلو یا دیگر بیماری‌های ریوی

- سرطان گلو یا دهان

- اختلالات بلع ناشی از بیماری از جمله زوال عقل

سرفه در کودکان

اگرچه کودکان می‌توانند سرفه‌هایی مشابه با بزرگسالان را تجربه کنند، برخی از آنها سرفه‌ای با صدایی شبیه به صدای فُک را تجربه می‌کنند.

سرفه‌ای دردناک و شبیه صدای فک معمولا به معنای ابتلای کودک به خروسک (Croup) است. یک ویروس آنفلوآنزا یا سرماخوردگی موجب خروسک می‌شود که بین کودکان کوچک‌تر از پنج سال شایع است.

در صورتی که کودک با شرایط زیر مواجه است باید کمک پزشکی فوری دریافت کند:

- دشواری در تنفس

- آبی‌شدن رنگ پوست

- سینه‌درد شدید

- تب بیشتر از ۱۰۴ درجه فارنهایت (۴۰ درجه سلسیوس)

- سرفه با صدای خس خس

علائم خروسک معمولا هنگام شب تشدید می شوند و از درمان های خانگی آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- استفاده از یک دستگاه مرطوب کننده هوا

- نوشیدن مایعات گرم فراوان

- استراحت فراوان

- مصرف داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن

فردی که مراقبت از کودک را بر عهده دارد نباید به وی آسپرین بدهد زیرا ممکن است به بروز سندرم ری (Reye's Syndrome) منجر شود. همچنین، کودکان کوچکتر از ۱۴ سال نباید داروی سرفه بدون نسخه مصرف کنند زیرا می تواند برای آنها مضر باشد.

خروسک معمولا پنج تا شش روز ادامه دارد، اما سرفه می تواند برای حدود دو هفته ادامه داشته باشد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم

سرفه‌ها علامتی شایع، به ویژه طی فصل سرماخوردگی، آنفلوآنزا و آلرژی هستند. بیشتر سرفه ها جدی نیستند، اما برخی این گونه هستند.

در صورت مواجه با شرایط زیر مراجعه به پزشک توصیه شده است:

- فردی که سرفه می کند نمی تواند به درستی تنفس کند.

- سرفه مزمن که چند هفته ادامه داشته است.

- فردی مبتلا به یک بیماری مزمن، مانند بیماری مزمن انسدادی ریه که با استفاده از روش های معمول درمان سرفه تسکین نمی یابد.

- فردی که سرفه خونی را تجربه می کند.

در صورت مواجه با شرایط زیر دریافت کمک پزشکی فوری لازم است:

- سرفه ای که طی گذشت چند روز وخیم‌تر شده است.

- نوزادی که سرفه می کند و نشانه های دیسترس تنفسی را نشان می دهد.

از نشانه‌های دیسترس تنفسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- تنفس بسیار سخت

- خفگی

- آبی شدن رنگ پوست

- استفاده از عضلات دنده ها برای تنفس