بنزین هم‌چنان متهم ردیف اول کیفیت هواست؟
موضوع آلودگی هوا طی روزهای گذشته در صدر اخبار قرار گرفت و توپ این ماجرا بین سازمان‌های مختف رد و بدل شد. در حالی که مسوولان نفتی، سوخت را عامل آلودگی هوا ندانسته و کیفیت خودروها را در این مساله بی‌تقصیر نمی‌دانند، سازمان‌هایی هستند که انگشت اتهام خود را به سمت وزارت نفت نشانه گرفته‌اند.
این مساله با واکنشهای زیادی از سوی وزارت نفت روبرو بود تاجایی که بیژن زنگنه - وزیر نفت - در پاسخ به اینکه چه میزان از آلودگی هوای تهران به کیفیت بنزین باز می‌گردد، گفت که محیط زیست قبلاً اعلام کرده است که تاثیر کیفیت بنزین بر آلودگی هوا بسیار ناچیز است. از طرفی نوع بنزین نیز مسئله نیست بلکه موتور سیکلت‌های غیر استانداردی است که آلودگی ایجاد می‌کنند و آن طور که گفته می‌شود هر موتورسیکلت غیراستاندارد به اندازه ۷ خودرو آلودگی ایجاد میکند و تعدادی زیادی موتورسیکلت داریم که استاندارد نیستند. همچنین در شهرهای بزرگ بنزین و گازوئیل یورو توزیع می‌شود اما فعلا این مشکل نیست.
سوخت خوب با احتراق بد، آلایندگی ایجاد میکند
علیرضا صادق‌آبادی - مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی – نیز اعلام کرده است آلودگی هوا به هیچ وجه ناشی از سوخت نیست و ما با استانداردهای بین‌المللی می‌توانیم این موضوع را اثبات کنیم.
وی مشکل اصلی در بحث آلودگی را نشناختن راه‌های درمان آن عنوان کرد و گفت: تا زمانی که درد را درست تشخیص ندهیم، نمی‌توانیم مشکل را حل کنیم و در بحث کیفیت سوخت نیز این یک واقعیت است که سوخت خوب با احتراق بد، آلایندگی ایجاد می کند.
او با تاکید بر اینکه بنزین توزیعی در کشور به‌طور دائم پیش و پس از توزیع توسط وزارت نفت، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، سازمان ملی استاندارد و سازمان‌های بازرسی مورد نظارت قرار می‌گیرد، گفت: اگر گوگرد بنزین تولیدی در کشور تا این حد بالاست، پس واحدهای گوگردزدایی در پالایشگاه‌ها با این حجم از سرمایه‌گذاری و تاسیسات چه می‌کنند؟
در این بین، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برای چندمین‌بار در این رابطه اطلاعیه منتشر کرد که البته این‌بار اطلاعیه پیرو خبر منتشر شده در بعضی از کانال‌های خبری با این عنوان: “بنزین باید در پالایشگاه زنجیره آروماتیکش شکسته شود تا حالت سرطان‌زایی آن کمتر شود” بوده است.
بر اساس این اطلاعیه، بنزین تولیدی در پالایشگاه‌های ایران و در تمام پالایشگاه‌های دنیا شامل چند مولفه است که این مولفه‌ها محصول نهایی واحدهای تبدیل کاتالیستی، ایزومریزاسیون، اف‌سی‌سی، آراف‌سی‌سی، آلکیلاسیون، بنزین استریت ران (واحد تقطیر) و اکتان‌افزاهایی مانند ام‌تی‌بی‌ای است.
ریفورمیت یکی از مولفه‌های تشکیل‌دهنده بنزین است که در واحد تبدیل کاتالیستی نفتا با احیای مداوم تولید می‌شود و شامل آروماتیک است. در همه پالایشگاه‌های دنیا یکی از مهمترین واحدها، واحد تبدیل کاتالیستی با احیای مدام است که محصول خروجی آن شامل آروماتیک است و اگر بنابر شکستن این آروماتیک بود اصلا وجود واحد تبدیل کاتالیستی در پالایشگاه معنی نداشت.
هر کدام از مولفه‌های بنزین بعضی از مشخصات بنزین را تامین می‌کنند و ممکن است یک یا چند مشخصه آنها از حد مجاز بیشتر باشد، به عنوان مثال بنزین خروجی از واحد تبدیل کاتالیستی، پایه اروماتیک و بنزین خروجی از اف سی سی و آر اف سی سی پایه ألفین است.
در تمام پالایشگاه‌های دنیا خروجی این واحدها در استخر بنزین به نسبتی مخلوط می‌شود که میزان اروماتیک‌ها، ألفین، بنزن، گوگرد در محدوده مجاز زیست‌محیطی قرار بگیرد و سایر مشخصات بنزین مانند اکتان، آر وی پی و ...که مورد نیاز موتور است هم تامین شود.
در حالی که اطلاعیه شرکت پالایش و پخش بیانگر این است که بنزین تحویلی به مصرف‌کنندگان به‌ویژه در کلانشهرها مطابق با استاندارد ملی و یورو ۴ است و انتشار مطالب بی‌پایه صرفا به منظور تشویش اذهان عمومی و ایجاد نگرانی بی‌اساس در جامعه است اما بازهم صحبت‌هایی در این خصوص مطرح می‌شود.
این شرکت چندی پیش نیز در اطلاعیه‌ای اعلام کرد طبق گزارش منتشره توسط شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، منشأ بیش از ۸۰ درصد از آلودگی وسائل نقلیه شهر تهران مربوط به کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌ها گزارش شده که از قضا سوخت مصرفی هیچکدام از آنها بنزین نیست؛ لذا مرتبط دانستن آلودگی هوا با بنزین بطور کامل رد می‌شود.
از سوی دیگر طبق گزارشات روزانه سایت شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، حتی در آلوده‌ترین روزهای هفته گذشته، شاخص آلایندگی SOx که بخشی از آن می‌تواند ناشی از گوگرد موجود در بنزین باشد، در حدود ۱۵ بوده که بسیار پایین‌تر از حد مجاز آن یعنی ۵۰ بوده است. این امر نشان دهنده کیفیت بالای سوخت توزیعی اعم از بنزین و گازوئیل در کلانشهر تهران است.
علاوه بر توزیع روزانه بنزین با کیفیت و با میزان گوگرد زیر ۵۰ پی پی ام مطابق استاندارد یورو ۴ در حال حاضر نفت گاز یورو ۴ در هشت کلانشهر کشور و کل استان تهران و ٣٢٠ جایگاه در جاده‌های اصلی مواصلاتی کشور توزیع می‌شود.
بخش عمده‌ای از آلودگی هوای تهران و اکثر کلانشهرها مربوط به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است. یکی از مهمترین عناصر تشکیل دهنده ذرات معلق هوا، کربن است. به واقع بخش کربن دار ذرات معلق به عنوان یکی از زیان بارترین ترکیبات موجود در ذرات معلق از نظر تاثیر بر سلامتی به شمار می‌رود. این بخش به طور کلی به دو قسمت کربن آلی (OC) و کربن معدنی (EC) تقسیم‌بندی می‌شود.
کربن آلی شامل عناصری همچون هیدروکربن‌ها حلقوی (PAHs)، آلکان‌ها و اسیدهای آلی می‌شود و منبع آنها وسایل نقلیه، احتراق سوخت‌های فسیلی، احتراق چوب، تجزیه گیاهان و واکنشهای فوتوشیمیایی است. با توجه به مشخص بودن میزان آروماتیک و بنزن و اولفین‌های موجود در بنزین طبق استاندارد آلاینده کربن آلی بخش کوچکی از ذرات معلق را تشکیل خواهد داد.
اما کربن معدنی که به دوده اطلاق می شود و مهمترین منبع آن احتراق ناقص سوخت های فسیلی وسایل نقلیه بنزینی و دیزلی است بخش بزرگی از ذرات معلق موجود را تشکیل می‌دهد.
طی هفته‌های گذشته، سازمان ملی استاندارد و سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان دستگاه‌های متولی کنترل و نظارت بر استاندارد سوخت، به دفعات بنزین توزیعی در کشور را مطابق استاندارد دانسته‌اند.
بازرسان و ناظرین سازمان‌های ملی استاندارد و محیط زیست به‌طور مستمر و روزانه به نمونه‌برداری و آزمایش سوخت توزیعی در کشور اقدام کرده و در صورت خارج بودن کیفیت سوخت از استانداردهای تعیین شده سریعا مراتب را به مراجع قانونی گزارش می‌کنند. علاوه بر این بازرسان شرکت ملی پخش نیز پیش از توزیع سوخت بارها اقدام به انجام آزمایشات مختلف کرده و در صورت مغایرت هریک از پارامترهای زیست محیطی سوخت با استانداردهای تعیین شده از توزیع آن جلوگیری میکند".
خودروسازان به‌جای لابی، قانون هوای پاک را اجرا کنند
در این بین، خودروسازان نیز زیر ذره‌بین قرار گرفته‌اند تا جایی که عباس شاهسونی - رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت - بر لزوم اجرای قانون هوای پاک به‌ویژه از سوی خودروسازان تاکید کرده و واعلام کرده است که مهمترین منابع آلاینده تهران کامیون‌ها و موتورسیکلت‌ها و وسایل نقلیه شخصی هستند.
وی با اشاره به راهکارهایی که در بلندمدت برای کاهش آلودگی هوای تهران باید مورد توجه قرار گیرد، اظهار کرد: باید قانون هوای پاک و آیین‌نامه‌های آن که مصوب شده‌اند، اجرایی شود که اجرای درست آنها می‌تواند وضعیت آلودگی هوا را بهبود بخشد. در عین حال خودروسازها باید کیفیت خوردروها را از نظر مکانیزم حذف آلاینده‌ها بهبود دهند. موتورسیکلت‌سازها نیز به جای اینکه هر روز به دنبال لابی باشند و بخواهند قانون هوای پاک را دور بزنند، اگر قانون را اجرا کنند، این مشکل نیز حل می‌شود. متاسفانه هم خودروسازها و هم موتورسیکلت‌سازها دائما به دنبال دور زدن قانون هوای پاک هستند.
وی تاکید کرد: اگر ماده هشت قانون هوای پاک مبنی بر اینکه هرگونه تردد خودروهای فرسوده، خرید و فروش و بیمه کردن خوردروهای فرسوده ممنوع است، اجرایی شود، بحث نصب فیلتر دوده بر روی کامیون‌ها و وسایل نقلیه جدی گرفته شود و شاهد بهبود کیفیت سوخت باشیم، این معضل نیز حل می‌شود.
مهمترین منابع آلاینده تهران به تاکید شاهسونی، کامیون‌ها و موتورسیکلت‌ها و وسایل نقلیه شخصی هستند که اقدامات مربوط به آنها به وزارت صمت بازمی‌گردد. ماده ۱۰ قانون هوای پاک می‌گوید، وزارت نیرو سالانه باید ۳۰ درصد برق کشور را از انرژی پاک و تجدیدپذیر ایجاد کند، باید مشخص شود که این قانون که در سال ۹۶ ابلاغ شده تاکنون چقدر اجرایی شده است. بنابراین باید به اجرای این قوانین رو بیاوریم.
انتقاد از نقش مافیای خودروسازی در آلودگی هوا
اما عیسی کلانتری - رئیس سازمان حفاظت محیط زیست - نیز با اشاره به آلودگی تهران گفت: مافیای خودروسازی آنقدر توان مالی دارند که تصمیم‌گیران را خریداری کنند، پس قطعا با چنین شرایط جوی و ایستایی هوا مواجه می‌شویم. زمانی که از ایران خودرو چهار خودرو به سازمان حفاظت محیط زیست هدیه می‌کنند، به معنی این است که هوای آلوده داشته باشیم و میلیون‌ها نفر آن را استشمام کنند.
اما ماجرای خودرو به‌کجا رسید؟
آن‌طور که به‌نظر می‌رسد بخش خودرو سازی نیز برای رفع اتهامات خود دست به‌کار شده تا جایی که به‌تازگی فرشاد مقیمی - مدیرعامل گروه صنعتی ایران خودرو - اعلام کرد: تولید انبوه محصولات با موتور یورو ٥ با هدف اجرای سیاست‌های دولت و دستیابی به استانداردهای آلایندگی زیست محیطی آغاز شده است.
وی با بیان اینکه بحث ارتقاء موتور خودروها از دهه ٨٠ مطرح شد، اظهار کرد: تولید خودروهایی با موتور استاندارد روز دنیا از جمله وظایف ذاتی ما است، اما شرایط تحریمی تا حدودی عرصه را بر ما تنگ کرده بود اما باعث شد تا به همت قطعه‌سازان دست بر زانوهای خود گذاشته و تولید خودرو مطابق استانداردهای جهانی را محقق کنیم.
وی با بیان اینکه یکی از موتورهای یورو٥ ما از آذرماه به تولید انبوه رسیده و از ١٥دی ماه موتور TU۵ به تولید انبوه خواهد رسید؛ گفت: تاییدیه و استاندارد موتورهای ملی را نیز گرفته‌ایم و از ماه‌های آینده تولید انبوه آن موتورها را هم در دستور کار قرار خواهیم داد؛ چراکه ما در این زمینه الزامات و محدودیت‌های قانونی داریم که از سال ٩٩ همه خودروها را باید با استاندارد یورو ۵ به بازار عرضه کنیم. البته که ما سعی کردیم زودتر از این تاریخ به دانش آنها دست پیدا کنیم.
مطمئنا" فرمول بنزین تغییر کرده است.
به خدای احد و واحد اگر اینها تعطیل شوند و دولت حقوق همه کارکنان این شرکت ها را تقبل کند و در کنار آن با یک خودرو ساز خارجی ( مثل تویوتا یا نیسان ) وارد مذاکره شود و تولید این محصولات را در کشور آغاز کند سود آن قطعا بیشتر از وضع موجود خواهد بود و مردم نیز خودروی با کیفیت سوار خواهند شد.