مسئولان اجرای "قانون هوای پاک" چه کسانی هستند؟
سه قوه مجریه، قضائیه و مجلس به همراه سازمان حفاظت محیط زیست، وزارتخانه‌های کشور، بهداشت، صنعت، وزارت جهاد کشاورزی، امور اقتصادی و دارایی، وزارت نفت، وزارت راه، ارتباطات و فناوری اطلاعات، دفاع، اطلاعات، نیرو، نیروی انتظامی، سازمان ملی استاندارد، بیمه مرکزی، سازمان انرژی اتمی ایران، ،صدا و سیما، سازمان بازرسی و شهرداری دستگاههایی هستند که تکالیفی در قانون هوای پاک برای آن‌ها در نظر گرفته شده است که در ادامه به برخی از تکالیف هریک از این دستگاه‌ها اشاره می‌شود. مشروح تکالیف این دستگاه‌ها در قانون هوای پاک ذکر شده است.
دولت
فراهم سازی، ساز و کار و تسهیلات لازم جهت جایگزینی خودروهای فرسوده حمل و نقل عمومی با خودروهای نو و اقدام جهت ایجاد همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی برای جلوگیری از ایجاد رخداد گرد و غبار و کاهش خسارات و پیامدهای مخرب آن درسطح کشور و منطقه با هماهنگی و همکاری نهادهای بین‌المللی ذی‌ربط و مشارکت کشورهای مؤثر و متأثر منطقه از جمله وظایف دولت در قانون هوای پاک است.
براساس قانون هوای پاک، دولت موظف است از محل صرفه‌جویی حاصل از بهبود و مدیریت سوخت ناشی از اجرای این قانون، ساز و کار و تسهیلات لازم جهت جایگزینی خودروهای فرسوده حمل و نقل عمومی با خودروهای نو را فراهم کند. همچنین دولت مکلف است در بودجه سالانه ردیفی به‌منظور اعطای تسهیلات ارزان‌قیمت جهت جایگزین کردن خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده موجود با کارمزد چهاردرصد با بازپرداخت ده‌ساله تعیین کند و به‌تصویب مجلس شورای اسلامی برساند.
قوه قضاییه
بر اساس قانون هوای پاک برای رسیدگی به تخلفات و جرائم موضوع این قانون، به تشخیص رئیس قوه‌قضائیه شعبه‌ای تخصصی در هر حوزه قضائی اختصاص می‌یابد.
مجلس
طبق قانون هوای پاک تعدیل میزان جریمه خسارت‌های وارده به محیط زیست مندرج در این قانون هر دوسال یک بار توسط سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری دستگاههای ذی‌ربط تهیه می‌شود و در لایحه بودجه به‌تصویب مجلس شورای اسلامی می‌رسد.
سازمان حفاظت محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست علاوه بر نظارت بر اجرای قانون هوای پاک وظایف متعددی را بر عهده دارد که از جمله آن سازمان موظف است از ادامه تولید و ورود وسایل نقلیه‌ای که حدود مجاز انتشار آلاینده‌های تعریف‌شده موضوع این قانون را رعایت نمی‌کنند، جلوگیری کند علاوه بر سازمان محیط زیست مکلف است با همکاری وزارت نیرو نیاز آبی زیست‌محیطی رودخانه‌ها، تالابها، خورها، دریاچه‌ها و زیست‌بومها را تعیین کند.
وزارت کشور
*وزارت کشور تکالیف متعددی را در قانون هوای پاک برعهده دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به فراهم‌سازی زمینه نوسازی حمل و نقل عمومی با همکاری وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت و امور اقتصادی و دارایی (گمرک جمهوری اسلامی ایران) با اولویت شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت را ظرف مدت پنج سال اشاره کرد علاوه بر آن وزارت کشور مکلف است حداقل۲۰ درصد از منابع در اختیار خود را به توسعه کمربند سبز اختصاص دهد و به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها پرداخت کند.
وزارت نفت
عرضه سوخت تولیدی کشور از جمله بنزین، نفت‌گاز، نفت‌کوره و نفت‌سفید مطابق با استاندارد ملی مصوب حداکثر تا سه سال پس از لازم‌الاجراء شدن این قانون و جلوگیری از تولید سوخت غیراستاندارد از جمله مسوولیت‌های وزارت نفت در قانون هوای پاک است.
وزارت نیرو
وزارت نیرو نیز مکلف است نسبت به توسعه، تولید و عرضه انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک بهینه به‌نحوی اقدام کند که حداقل ۳۰ درصد افزایش سالانه ظرفیت مورد نیاز برق کشور از انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین شود علاوه بر آن منابع آب مورد نیاز را از آب مازاد حاصل از تغییر روش آبیاری سنتی به روش آبیاری نوین در مناطق موضوع این ماده تأمین کند و تخصیص دهد.
وزارت جهاد کشاورزی
اجرای اقدامات مقابله با پدیده گرد و غبار با اولویت عملیات بیابان‌زدایی در مناطق بحرانی و کانون‌ها و زیست‌بوم‌های حساس حداقل معادل ۳۰۰ هزار هکتار از جمله تکالیف وزارت جهاد کشاورزی در قانون هوای پاک محسوب می‌شود.
وزارتخانه‌های جهادکشاورزی(سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری)، راه و شهرسازی و کشور از محل اعتبارات مندرج در ردیفهای بودجه‌ای و شهرداری‌ها و دهیاری‌ها از محل منابع مالی در اختیار اعم از عوارض و وجوه عمومی طی پنج‌سال که به تأیید سازمان می‌رسد، مکلفند حریم سبز بزرگراهها و کمربند سبز شهرها و روستاهای تحت تأثیر رخدادهای گرد و غبار را با روش آبیاری مدرن و با اولویت استفاده از پسابهای شهری و روستایی، ایجاد نمایند.
وزارت راه و شهرسازی
تکمیل شبکه ملی هشدار و پیش‌آگاهی رخدادهای سیل، طوفان و گرد و غبار نیز به عنوان یکی از تکالیف وزارت راه در قانون هوای پاک در نظر گرفته شده است.
وزارت صنعت
وزارت صنعت از جمله وزارتخانه‌ای است که تکالیف مشترکی با برخی دیگر از دستگاههای اجرایی دارد. به عنوان نمونه تصمیم‌گیری در خصوص تعطیلی کامل کار و فعالیت کارخانجات، معادن بزرگ و واحدهای آلاینده بزرگ که تأثیرات ملی و منطقه‌ای دارند برعهده ستادی متشکل از وزیر صنعت، معدن و تجارت، رئیس سازمان، استاندار و بالاترین مقام دستگاه ذی‌ربط است.
وزارتخانه‌های دفاع و اطلاعات
بر اساس قانون هوای پاک بازرسی سازمان حفاظت محیط زیست از مراکز طبقه‌بندی شده، مطابق آیین‌نامه‌ای است که به پیشنهاد مشترک سازمان، وزارتخانه‌های «دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح» و «اطلاعات» و سازمان انرژی اتمی حداکثر ظرف مدت سه‌ماه از تاریخ ابلاغ این قانون تهیه می‌شود و به‌تصویب هیأت‌وزیران می‌رسد.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
سازمان حفاظت محیط زیست بر اساس قانون هوای پاک مکلف است با همکاری سازمان انرژی اتمی ایران و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نسبت به جلوگیری از انتشار خارج از حدود تعیین‌شده کلیه امواج رادیویی، الکترومغناطیسی، پرتوهای یون‌ساز و غیریون‌ساز اقدام و به‌منظور حصول اطمینان از عدم افزایش میزان و شدت امواج و پرتوهای یون‌ساز و غیر یون‌ساز از حدود تعیین‌شده در هوای آزاد، شبکه پایش مربوطه را راه‌اندازی کند.
وزارت بهداشت
وزارت بهداشت نیز از جمله دستگاههایی است که با همکاری با دستگاههای دیگر باید تکالیفی را انجام دهد. بر اساس قانون هوای پاک حدود تعیین شده انتشار امواج و پرتوهای موضوع این ماده توسط سازمان انرژی اتمی ایران و با همکاری مشترک سازمان، وزارتخانه‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان ملی استاندارد ایران با رعایت ماده(۲۲) قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب ۱۳۶۸ ظرف مدت شش‌ماه از تاریخ ابلاغ این قانون تدوین می‌شود و به تصویب هیأت‌وزیران می‌رسد.
نیروی انتظامی
نیروی انتظامی نیز در قانون هوای پاک برای عملیاتی شدن مفاد قانون و برخورد با متخلفان تکالیفی را برعهده دارد که یکی از آن‌ها جریمه خودروهای فرسوده به ازای هر روز تردد در معابر، محدوده‌ها و مناطقی است که ممنوع اعلام شده است.
علاوه بر آن ناجا راننده وسایل نقلیه موتوری را برای بار اول ملزم به پرداخت جریمه نقدی معادل یک میلیون ریال، در صورت تکرار برای بار دوم به پرداخت دوبرابر جریمه مذکور و در صورت تکرار بیش از دوبار، به پرداخت جریمه نقدی معادل سه میلیون ریال محکوم می‌کند.
سازمان ملی استاندارد
سازمان ملی استاندارد هم وظایفی در قانون هوای پاک دارد که بر اساس آن باید استاندارد ساخت و تولید حد مجاز مصرف سوخت و واردات قطعات واجد استاندارد مرتبط با احتراق و یا مؤثر برآلایندگی وسایل‌نقلیه از قبیل اگزوز، صافی(فیلتر) و واکنش‌ساز(کاتالیست) را تعیین، کنترل و نظارت کند.
شهرداری
بر اساس قانون هوای پاک شهرداری‌ها به همراه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط موظفند نحوه تردد وسایل نقلیه موتوری و سامانه(سیستم) حمل و نقل شهری را به‌صورتی طراحی و ساماندهی کنند که ضمن کاهش آلودگی هوا جوابگوی سفرهای روزانه شهری باشد.
بیمه مرکزی
طبق قانون هوای پاک تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مالک وسایل نقلیه موتوری اعم از سبک، نیمه‌سنگین، سنگین، موتورسیکلت مکلفند وسایل نقلیه خود را پس از رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج کنند و مسؤولیت خود را از این جهت، نزد یکی از مؤسسات بیمه داخلی تحت نظارت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران بیمه کنند.
سازمان بازرسی
در هر استان کمیسیونی با عضویت یکی از معاونان استاندار با تعیین استاندار (رئیس)، مدیرکل محیط‌زیست استان(دبیر)، مدیرکل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان، رئیس سازمان جهادکشاورزی استان، مدیرکل سازمان بازرسی استان و فرماندار مربوطه تشکیل می‌شود. درصورت اعتراض متقاضی درخواست جواز تأسیس و بهره‌برداری مرجع استانی فوق به اختلافات فیمابین حداکثر ظرف مدت یک ماه رسیدگی می‌کند.
سازمان صدا و سیما
بر اساس قانون هوای پاک سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و سایر رسانه‌های دولتی مکلفند برنامه‌های تولیدشده در زمینه فرهنگ‌سازی، ظرفیت‌سازی، آموزش و اطلاع‌رسانی مورد تأیید از سوی سازمان درخصوص آگاهی و مقابله با پدیده آلودگی هوا، رخدادهای گرد و غبار را درصورتی که ضوابط رسانه‌ای در آن رعایت شده باشد، پخش کنند.
سازمان انرژی اتمی
اقدام در جهت جلوگیری از انتشار خارج از حدود تعیین شده کلیه امواج رادیویی، الکترومغناطیسی، پرتوهای یون‌ساز و غیریون‌ساز با همکاری سازمان انرژی اتمی ایران و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و راه اندازی شبکه پایش به‌منظور حصول اطمینان از عدم افزایش میزان و شدت امواج و پرتوهای یون‌ساز و غیر یون‌ساز از حدود تعیین‌شده در هوای آزاد از جمله تکالیفی است که در قانون هوای پاک برای سازمان انرژی اتمی در نظر گرفته شده است.
