خطای انسانی یا تقصیر سازمانی؟
۱ـ فاجعه غمبار سقوط هواپیمای اوکراینی اندوهی عظیم در قلوب ملت ایران به جای نهاد. اندوهی که به جز نزول صبر و رحمت الهی هیچ چیز نمی‌تواند التیامش دهد. امیدوارم که خداوند متعال صبرو آرامش را بر دل‌های ما داغدیدگان و سوگواران نازل فرماید.
۲ـ برخی از مسئولان در همان روز نخست قبل از تحقیق و بررسی توسط کارشناسان فنی، به اظهار نظر مبادرت وحادثه را معلول نقص فنی توجیه کردند. اینگونه اقدامات نه اشتباه که «تقصیری» است بسیار عظیم که حداقل مجازات آنان برکناری این افراد از سمت‌های مربوط و سپس برخورد قانونی و اجرای عدالت است.
۳ـ از اطلاعیه‌های مسئولان رده بالای کشور به کرات اصطلاح «خطای انسانی» شنیده شد. این اصطلاح در این امر ظهور دارد که این حادثه هولناک توسط یک شخص یا اشخاص مبتنی بر خطا و اشتباه رخ داده است.
۴ـ اینجانب نه با وظائف نظامی آشنایی و نه از این یادداشت مقصد و هدفی برای دفاع از ارگان و سازمانی دارم و صرفاً مایلم آنچه در دل دارم به قلم جاری سازم تا شاید افراد ذوی‌الاطلاع مرا آگاه سازند.
۵ـ چرا این حادثه اسفبار به یک خطای انسانی تقلیل داده می‌شود. مگر پروازهای هوایی توسط سازمان هواپیمایی نباید اداره شود؟ حمله ایران به پایگاه آمریکایی در عراق ظاهراً ساعت یک ونیم روز چهارشنبه رخ داده است، و خبرآن هم توسط خبرگزاریهای رسمی اعلام شده و هواپیمای اوکراینی ساعت ۶ و۱۲دقیقه پرواز کرده است. آیا به دلیل وضعیت جنگی سازمان هواپیمایی کشوری نباید پروازهای فرودگاه را تعطیل کند و اجازه پرواز ندهد؟ توقف پروازها به دست کیست؟ و دراختیارکدام مقامی است؟ و یا به دیگر سخن اجازه پرواز به دست کیست؟ مگر می‌شود بدون اجازه پروازی صورت گیرد؟ بنابراین نخستین تفحص وتحقیقی که به آسانی هم می‌تواند به نتیجه برسد این است که پس از اعلان حمله ایران به پایگاه آمریکا و پخش خبر و به وجود آمدن حالت جنگی برای آسمان کشور چه سازمانی اجازه پرواز صادر کرده است؟ اوست که تقصیر سازمانی مرتکب شده و نه فقط خطای انسانی و بس!!. انتظار دارم با پاسخی مستدل از سوی مسئولان امور به سئوال فوق صاحب این قلم را روشن سازند و اگر در خطای انسانی است! او را آگاه سازند.
مردمی که روزانه به فرودگاه مراجعه می‌کنند و سوار هواپیما می‌شوند مهمترین اعتمادشان به سازمانی است که مسافرتهای هوایی کشور را مدیریت می‌کند. اگر هوا به علت اختلالات جوی نامناسب است، برفی و بارانی است و یا ترافیک هوایی وجود دارد و بالاخره و یا به علت وضعیت جنگی ناامن است، بی‌گمان باید اجازه پرواز ندهد.
از قدیم آورده‌اند که مالباخته‌ای که سارقان اموالش را شب‌هنگام برده بودند شکایت به سلطان برد و گفت خواب بودم دزدان اموالم را برده‌اند. سلطان گفت چرا خوابیدی؟ مالباخته بلافاصله گفت به خیال آنکه تو بیداری!!
این کلامی است که از زبان یک فرد علی الظاهر عادی بیرون آمده ولی بسیار بسیار حکیمانه است و باید در بسیاری موارد جریان یابد. نه فقط در خصوص هواپیما، در بیمارستان‌ها، بیماران به اعتماد حذاقت طبیبان مراجعه می‌کنند و جانشان را به دست آنان می‌سپارند، ولی متاسفانه مکرر دیده می‌شود وقتی فاجعه‌ای رخ می‌دهد آخر کار تمام تقصیر بر گرده پرستاری ضعیف قرارمی گیرد گویی هیچکس دیگر مسئول نبوده است.
اگر ملت ایران به علت نه تنها سلب مسئولیت که بالاتر دروغ گفتن مسئولان هواپیمایی برای مسافرتهای هوایی خود با بحران بی‌اعتمادی مواجه گردد چه توالی فاسده‌ای خواهد داشت؟
اینجانب به عنوان یک شهروند از سازمان هواپیمایی کشوری استدعا دارم برای آینده تمامی مسئولیت پیش‌بینی امنیت پرواز را به عهده گیرند و در پی اعتمادسازی آن برایند تا شهروندان با استظهار به خردمندی و درایت آنان مسافرت کنند.
* آیت الله دکتر سیدمصطفی محقق داماد، مجتهد و حقوقدان و عضو پیوسته و رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران
* منتشر شده در روزنامه اطلاعات
