همراهی فیس بوک و اینستاگرام با ترامپ علیه ایران

فیس بوک این غول فناوری سیلیکون ولی اخیرا اعلام کرد که تمام پست های مثبت مربوط به ژنرال به تازگی ترور شده ایرانی قاسم سلیمانی را از پلتفرم خود و از اینستاگرام که یکی از شرکت های تابعه آن است حذف می کند. بنا بر توضیحات یکی از سخنگویان فیس بوک در سی ان ان، این کار به این دلیل انجام می شود که تحریم های جدید آمریکا تبلیغ هر پیامی را در حمایت از شخص یا گروهی که دولت آمریکا آن آنها را شخص یا سازمانی تروریستی توصیف کرده منع می کند. این سخنگو گفته است: «ما بر اساس قوانین تحریم آمریکا عمل می کنیم از جمله قوانین مربوط به تحریم هایی که دولت آمریکا علیه نیروی قدس سپاه پاسداران ایران و رهبری آن وضع کرده است.»

اینستاگرام نیزدر آوریل سال گذشته و پس از آنکه ترامپ نیروی قدس سپاه پاسداران را گروهی تروریستی اعلام کرد، حساب کاربری سلیمانی را تعطیل کرده بود. توئیتر نیز حساب کاربری رهبر ایران آیت الله خامنه ای را نیز به دلیل «فعالیت های غیرمعمول» به حالت تعلیق درآورد. گرچه این حساب کاربری بعدا از نو راه اندازی شد.

هفته گذشته ترامپ ایران را تهدید به نابودی کامل کرد و وعده داد که به ده ها سایت فرهنگی بزرگ ایران حمله کند، تهدیدی که بلافاصله از سوی جامعه بین المللی به عنوان یک جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت محکوم شد. رئیس جمهور ضمن حمایت از جنگ علنی با این کشور، تحریم های «تنبیهی» جدیدی را نیز علیه جمهوری اسلامی اعلام کرد.

شرکت های آمریکایی با عجله برای منطبق کردن خود با این قوانین جدید صف کشیدند. برای مثال پی پال شروع به مسدود کردن وجوه اهدایی به وب سایت رسانه ای آلترناتیو «گری زون» کرد که در تیتر یا مطلب خود به کلمه «ایران» اشاره کرده بود. گری زون یکی از معدود منابع موجود برای ایستادگی در برابر طرح های دولت ترامپ برای جنگ در این منطقه به شمار می آمد.

سال گذشته مدیا بنجامین برای تهیه گزارشی از تاثیرات تحریم های فعلی بر این کشور به ایران سفر کرد. او در گزارش خود اشاره کرد که «تحریم ها در حال فشار آوردن بر زندگی روزمره مردم هستند.» تحریم ها همچنین تنگدستی و بی خانمانی را به شدت افزایش داده و برخورداری مردم از درمان های پزشکی حیاتی را بسیار سخت تر کرده اند، همچنان که تهیه داروهای خارجی در بازار نیز تقریبا غیرممکن شده است. در عین حال ایرانی ها توانایی تمیز دادن بین شهروندان و دولت آمریکا را دارند. پیام کلی که بنجامین از ایرانیان دریافت کرده بود این بود که «آمریکایی ها خوب هستند، ترامپ بد است.»

اگر چه ممکن است عده کسانی که از سلیمانی حمایت می کنند یا حتی او را می شناسند در آمریکا بسیار کم باشد، اما مطالعه ای که دانشگاه مریلند در سال 2019 انجام داده نشان داده که «ژنرال سلیمانی همچنان محبوب ترین چهره اجتماعی ایران به شمار می آید» و 59 درصد از ایرانیان او را «بسیار محبوب» می دانند و از هر پنج نفر از مردم کشورش، چهار نفر به طور کلی دیدگاه مثبتی نسبت به او دارند. اینستاگرام در ایران به شدت پرطرفدار است و در اوایل سال 2018 دست کم 24 میلیون کاربر ایرانی - حدود یک سوم کل جمعیت این کشور- در آن عضو بوده اند. به همین دلیل است که ممنوع کردن توصیفات مثبت از سلیمانی در این شبکه مسئله ای چنین گسترده و مشکل آفرین است. هرچند حذف پیام هایی که در حمایت از دولت ارسال می شوند یا تعلیق حساب کاربری آیت الله خامنه ای ممکن است یک تلافی جویی مضحک و کودکانه به خاطر مخالفت با دولت ترامپ به نظر آید، اما این کار عملا تبعات عمیقی برای آزادی دسترسی به اطلاعات به دنبال دارد.

کشورهای خارجی نیز برای دسترسی به اخبار و نظرات دیگران درست به اندازه آمریکاییان به غول های رسانه های اجتماعی سیلیکون ولی متکی هستند. میلیاردها نفر اخبار خود را از طریق فیس بوک به دست می آورند، اما تصمیم این شبکه ها برای ممنوع کردن نظرات مخالف، به این معناست که جهان در معرض نظرات یک طرف مجادله قرار نخواهد گرفت. بعلاوه شبکه های اجتماعی یکی از تنها مکان هایی هستند که آمریکاییان می توانند از دیدگاه ایرانیان با خبر شوند، اما این تازه ترین تصمیم فیس بوک و اینستاگرام، این معبر اطلاعاتی و ارتباطی را به شکل موثری سد کرده است. در نتیجه هم اکنون ما تنها در معرض دیدگاه هایی از جهانیان و خود ایرانیان قرار داریم که از با دولتشان مخالفند. هفته گذشته هشتگ توئیتری «ایرانیان از سلیمانی نفرت دارند» در ایالات متحده داغ شد، اما در خاورمیانه چنین اتفاقی رخ نداد. بعلاوه به نظر می رسد که طرفداران ترامپ که ظاهرا از ایرانیان هستند عمدتا حامی این پیام بوده اند.

ایران تنها دشمن دولت آمریکا نیست که از طریق شبکه های اجتماعی هدف قرار گرفته است. صدها حساب کاربری که از دولت ونزوئلا حمایت می کنند، از جمله حساب های کاربری که حامی خود پرزیدنت نیکولاس مادورو هستند از سوی توئیتر با فیس بوک به حالت تعلیق درآمده یا حذف شده اند. توئیتر صفحات رسانه مستقل «ونزوئلا آنالایزیز» و شبکه بین المللی «تله سور انگلیش» را هنگامی که ترامپ توجه خود را معطوف این کشور کرده بود، حذف کرده است.

به نظر می رسد که این اقدامات فیس بوک که در هماهنگی با دولت آمریکا صورت گرفته تصادفی نباشد. از سال 2018 فیس بوک بخشی از کنترل بر اخبار و محتوای خود را به شورای آتلانتیک منتقل کرده که یکی از اندیشکده های وابسته به ناتو است. در این شورا مقامات عالیرتبه دولتی همچون هنری کیسینجر، کاندولیزا رایس و کالین پاول، ژنرال های سابقی چون وسلی کلارک و دیوید پترائوس و روسای پیشین سیا همچون لئون پانتا ، مایکل هایدن و رابرت گیتز حضور دارند. در نتیجه می توان گفت که «دولت عمیق» کنترل آنچه را که آمریکاییان – و بقیه جهان- به عنوان خبر می خوانند در اختیار دارند و چیزی نزدیک به یک تشکیلات رسانه ای جهانی تحت کنترل دولت را پدید آورده اند.

در واکنش به تصمیم فیس بوک علی ربیعی سخنگوی دولت ایران این کار را «حرکتی غیردمکراتیک و شرم آور» نامید و ادعا کرد که این رسانه همچنان «بلندگو آشکاری» را در اختیار تروریست های واقعی قرار می دهد.
دولت ایران در حال بررسی نحوه واکنش خود نسبت به این اقدام است و برخی رسانه ها چنین گمانه زنی می کنند که ممکن است به زودی شبکه اینستاگرام را به کلی مسدود کند. اما همانطور که حادثه ترور سلیمانی نشان داد، به دلیل عدم توازن قدرت بین ایران و آمریکا، واکنش این کشور از نظر دامنه محدود خواهد بود، چرا که غول های فناوری همچون فیس بوک بسیار بزرگ تر از آن هستند که با این قبیل اقدامات لطمه ای جدی ببینند.