با نوجوان سیگاری چگونه رفتار کنیم؟

جواد داستان زندگی اش را اینگونه تعریف می کند: ۱۵ سالم بود که پدرم را در یک سانحه رانندگی از دست دادم. خیلی حالم بد بود چون به شدت به او نیاز داشتم. احساس تنهایی می کردم و ارتباطم با سایر اعضای خانواده ام خوب نبود. یک سال بعد از فوت پدرم، مادرم با وجود مخالفت های شدید من ازدواج کرد و من هم مجبور بودم با آنها در یک خانه زندگی کنم. از آن به بعد بیشتر وقت خودم را با دوستانم سپری می کردم. مادرم هم که مشغول زندگی جدیدش بود کاری به من نداشت. به پیشنهاد دوستانم شروع به مصرف سیگار کردم تا احساس آرامش پیدا کنم. به تدریج، در مهمانی های شبانه مصرف موارد را هم شروع کردم و در ظرف مدت یک سال همه چیز را از دست دادم. سلامتی ام، آرزوها و اهداف زندگی ام همه بر باد رفت. تازه فهمیدم که وجود من برای هیچکس مهم نیست و ارزشی ندارم!

بلوغ و دوره نوجوانی بخش مهمی از تجربیات و دوران زندگی هر فرد است. اطرافیان، والدین و بزرگسالان نقش مهمی در حفظ اسرار، حریم شخصی، خشم، سردرگمی، حس حسادت، نگرش های متفاوت و... آن ها دارند لذا درک نوجوانان و احساسات آنها توسط اطرافیان بسیار مهم است، در ادامه کارشناس مشاور در خصوص نحوه رفتار والدین با نوجوان سیگاری نکات قابل توجهی را مطرح می کند.

مرضیه عفتی در گفت وگو با ایسنا، با اشاره به ویژگی دوره نوجوانی، اظهار کرد: دوره نوجوانی از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و صاحب نظران تعلیم و تربیت قرار داشته است. نوجوان کسی است که می‌خواهد نسبت به آنچه تاکنون بوده تغییر شیوه دهد و برخلاف سابق، آنچه را بزرگسالان می گوید، نپذیرد.

دوره نوجوانی عموما با واکنش های روحی و روانی همراه است

مشاور مرکز مشاوره آرامش پلیس گیلان افزود: گاهی طرز راه رفتن خود را عوض می کند، لهجه خود را تغییر می دهد، نسبت به مسائل پیرامون خود با حساسیت بیشتر می نگرد و اندک اندک به دنیای درون خویش وارد می شود. نوجوان کم کم به قدرت تفکر و استدلال خویش پی می برد. مجموعه این حالات، کوششی است که در پایان راه کودکی نمایان می شود. این حالات، عموما با واکنش های روحی و روانی همراه است.

وی ادامه داد: هویت انسان در نوجوانی شکل می گیرد. در این دوره، نوجوان سوالاتی از خود می پرسد مثل اینکه من کیستم؟ به کجا می روم و چه هدفی دارم؟ نحوه جوابگویی به این سوالات، در رشد هویت نوجوان تاثیر می گذارد. اگر او بتواند به این سوالات پاسخ مناسب بدهد، احساس آرامش می کند، وگرنه دچار اضطراب می شود.

این کارشناس ارشد مشاوره تصریح کرد: محیط و فضای خانواده و نحوه ارتباط والدین با آنها در این دوره، در تکامل و شکل گیری شخصیت نوجوان تاثیر به سزایی دارد. اگر والدین به نوجوان شان بها بدهند، از آنها در مورد امور و مسائل خانواده و ... مشورت خواهی کنند، آنان را تحقیر نکنند و از نظرات و پیشنهادات شان استقبال کنند، مسلما شخصیتی با اعتماد به نفس، با اراده و مسئولیت پذیر بار خواهند آورد.

والدین با محدودیت، دشمن نوجوان می شوند

وی گفت: در صورتی که اگر والدین به هر بهانه ای و یا حتی به خاطر مشکلات ناشی از روابط بین خودشان، عرصه را به نوجوان شان تنگ کنند، مدام به آنها امر و نهی کنند و یا در هر زمینه آنان را محدود کنند، نه تنها فرزندان شان از وجود آنها به عنوان پدر و مادر و راهنما و مربی بهره مند نمی‌شوند، بلکه آنها را دشمن خود می پندارند و به مخالفت بر می خیزند.

وی با بیان اینکه استعمال سیگار یکی از چندین مشکلی است که نوجوانان در سرتاسر جهان با آن رو به رو هستند، خاطرنشان کرد: اعتیاد به سیگار به گروه و طبقه و قشر خاصی تعلق ندارد، اما نوجوانان و جوانان آسیب پذیرترین گروه ها در برابر آن هستند چون اعتیاد به مواد مخدر معمولا از سنین نوجوانی و اغلب از یک ماده کم اثر مثل سیگار شروع می شود. علل گرایش به سیگار متعدد بوده که می توان آن را در چند دسته تقسیم بندی کرد.

علل گرایش نوجوانان به سیگار

مشاور مرکز مشاوره آرامش بیان کرد: عوامل فردی پدیده مصرف سیگار شامل نیاز به جلب توجه و رفع عصبانیت، احساسات مربوط به دوران بلوغ، کنجکاوی، ترس طرد شدن از گروه، احساس خوشی و نشاط، لجاجت و مخالفت با روش ها و سختگیری های والدین و نداشتن آگاهی از آسیب های ناشی از دود سیگار می شود.

عفتی اضافه کرد: عوامل خانوادگی هم شامل روابط ناسازگار بین والدین، وجود افراد سیگاری در خانواده و اطرافیان، احساس تنهایی و کمبود محبت در خانواده و عدم روابط دوستانه و صمیمی بین والدین و فرزندان می شود. عوامل اجتماعی نیز مانند تبلیغات گسترده برای مصرف سیگار توسط رسانه ها، تاثیر محیط و الگوبرداری از دوستان و والدین سیگاری می باشد.

وی در پاسخ به این سوال که مصرف سیگار در سنین پایین چه آسیب هایی در پی دارد؟ تصریح کرد: از مصرف سیگار به عنوان اولین علت مرگ و میر قابل پیشگیری در دنیا نام برده می شود. بیش از ۷۰۰۰ ماده و ترکیب شیمیایی در دود سیگار وجود دارد که بسیاری از آنها سمی هستند و می توانند منجر به آسیب فوری و بروز بیماری های متعدد شوند.

مشکلات جسمی؛ عاقبت مصرف سیگار در سن پایین

مشاور مرکز مشاوره آرامش بیان کرد: افراد با شروع مصرف سیگار از سن بلوغ و نوجوانی، خود را بیشتر در معرض آسیب های شیمیایی و خطرناک دود سیگار قرار می‌دهند و احتمال ابتلای سریع تر آنها به سرطان بیشتر می شود. جوانان سیگاری زیر ۳۰ سال که سیگار کشیدن را از سنین پایین آغاز کرده‌اند مشکلات جسمی عمده ای ناشی از مصرف دخانیات مانند بیماری های زودرس قلبی- عروقی، اختلال در عملکرد ریه ها و انواع سرطان پیدا خواهند کرد.

عفتی در پاسخ به این سوال که نقش خانواده در مصرف سیگار نوجوانان چیست؟ گفت: والدین اولین کسانی هستند که زیربنای شخصیت نوجوان را پایه گذاری می کنند. آنها مسلما بهترین و خیرخواه ترین دوست فرزندان خود و خواهان سعادت آنها می باشند. البته هر یک از آنها ممکن است بنا به شرایط محیطی که در آن بزرگ شده و پرورش یافته اند، از عقاید و خصوصیات شخصی خاصی برخوردار باشند.

وی ادامه داد: حتی بعضی از والدین ممکن است اینطور فکر کنند که چون خیرخواه فرزندان شان هستند پس هر تصمیمی برای آنها بگیرند قطعا باید به مرحله اجرا در آید و بچه ها باید به طور کامل اوامر آنها را اطاعت کنند. معمولا والدین در مواجهه با فرزندان سیگاری خود واکنش هایی مانند ترس، نگرانی، خشم و رفتارهای پرخاشگرانه را بروز می دهند، اما باید در رفتار با این نوجوانان به چند نکته توجه کرد.

والدین سیگاری نمی توانند مانع مصرف سیگار فرزندان شوند

این کارشناس ارشد مشاوره اضافه کرد: والدینی که خود به راحتی سیگار را مصرف می کنند، نمی توانند فرزندانشان را از این کار منع کنند و او را قانع نمایند. بهترین روش در مواجهه با نوجوانان سیگاری این است که در ابتدا در مورد پیامدهای منفی سیگار کشیدن با آنان گفتگو کنیم.

سروان عفتی خاطرنشان کرد: معمولا افراد در دوره نوجوانی نوع خاصی از خود محوری دارند و بر این باورند که آسیب ناپذیر هستند و هیچ خطری آنها را تهدید نمی کند. بنابراین در صحبت با آنها بهتر است به آسیب هایی که زودتر رخ می دهد اشاره کرد. مانند آسیب تحصیلی، تأثیرات منفی بر روی ظاهر و چهره آنها و باز ماندن از فعالیت های ورزشی که افراد هم سن آنها انجام می دهند.

رفتار با نوجوانان سیگاری

مشاور مرکز مشاوره آرامش پلیس تاکید کرد: در نهایت برقراری یک رابطه صمیمانه و صادقانه با فرزندان بسیار کمک کننده است، برقراری این رابطه بسیار حائز اهمیت است و والدین باید تلاش کنند تا از دوران کودکی با فرزندان خود رابطه صمیمانه برقرار کنند تا در نوجوانی امکان گفتگوی متقابل را داشته باشند. قوانین خاص خود را از همان کودکی در خانه وضع کنند و به آنها پایبند باشند تا به عنوان یک الگو در ذهن نوجوان نهادینه شود.

وی گفت: بهترین راه های پیشگیری از مصرف سیگار در نوجوانان شرکت در برنامه ها و فعالیت های هنری و ورزشی، آموزش در مورد خطرات مصرف سیگار، نشان دادن افراد آسیب دیده از مصرف سیگار در اطرافیان، آموزش مهارت نه گفتن به فرزندان، تلاش برای افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس نوجوانان، احترام به خواسته ها و سلایق فرزندان، ارائه الگوهای مناسب در خانواده و اطرافیان و جامعه، آموزش مهارت های حل مسئله و تصمیم گیری، تهیه قوانین محکم در خانواده و پایبندی به اجرای این قوانین است.

ترس، نگرانی، خشم و رفتار پرخاشگرانه از جمله واکنش‌هایی است که والدین ممکن است در هنگام مشاهده سیگار کشیدن فرزندشان انجام دهند لذا به کار بردن کلمات توهین‌آمیز و فریاد زدن نوجوان را برای ترک سیگار قانع نمی‌کند و آنان را برای مصرف دخانیات مصمم می کند، بر این اساس مراجعه و کمک خواستن از مشاور می تواند به والدین و فرزندان آنان در ترک سیگار کمک کند.