کیسه‌ای که کاخ سفید برای ویروس کرونا دوخت

شاید هیچ کشوری در جهان به اندازه ایالات متحده از شیوع سریع یک بیماری حاد در چین که به سرعت جنبه بین المللی پیدا کرد، خوشحال نشده است. پس از مدت‌ها که کاخ سفید احساس می‌کرد اقتصاد چین با سرعتی شگرف در حال سبقت گرفتن از ایالات متحده است، حال ویروس کرونا باعث شد تا از نرخ رشد این کشور کاسته شود. جالب این است که ویروس زمانی ظاهر شد که ایالات متحده رونق اقتصادی را تجربه می‌کند و تنها نقطه قوت «دونالد ترامپ» بهبود فضای اقتصادی، تجاری و کسب و کار این کشور است.

تعطیلی برخی شهرهای چین، محدودیت‌های شدید هوایی و زمینی در مورد سفر شهروندان، کاهش شدید نرخ گردشگری داخلی و خارجی آن هم در روزهای مصادف با تعطیلات سال نو چینی در کنار بسته شدن برخی شرکت‌ها و کارخانه‌ها و خروج بسیاری از شرکت‌ها و کارکنان خارجی بنگاه‌های بزرگ بین‌المللی از این کشور گوشه‌ای از پیامدهای شیوع کرونا در اقتصاد دوم جهان است. رشد اقتصادی پکن با اینکه سال گذشته نسبت به قبل کاهش داشت، به بیش از ۶.۵ درصد رسیده بود. اکنون ترس جهانی از این بیماری موجب کاهش پیش بینی‌ها شد و گفته می‌شود پکن پس از چند دهه رشد سرسام آور، رشدی کمتر از ۵ درصد را تجربه خواهد کرد.

شرایط بزرگترین تولیدکننده و بازار مصرف جهان

در حالی که ویروس کرونا تنها دربخش‌هایی از چین شیوع وسیع داشته، هیاهوی رسانه‌ای در مورد آن موجب شده است تا اقتصاد جهانی خود را برای رکود آماده سازد. شانزده شهر چین با حدود ۵۰ میلیون نفر جمعیت در شرایط اضطراری محبوس هستند، اما محدود شدن پرواز هواپیماها ۱۴ استان این کشور را که حدود دو سوم بازده اقتصاد چین را در اختیار دارند در شرایط نیمه تعطیل قرار داده است. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران کوچک شمردن جایگاه اقتصاد چین غیرممکن است.

اندیشکده آمریکایی «موسسه جهانی مکنزی» در گزارشی نوشت، انحصارگراترین کشور جهان تقریباً در همه بخش‌های اقتصاد ادغام شده و خود را به عنوان بزرگترین تولیدکننده جهان شناسانده و در مقابل بزرگترین واردکننده نفت خام شده است. گردشگران چینی ولخرج‌ترین مسافران در عرصه بین المللی هستند. آنها برای حدود ۱۵۰ میلیون سفر خارجی در سال ۲۰۱۸ بیش از ۲۷۰ میلیارد دلار هزینه کردند. مهم‌تر از همه آنکه جمعیت بیش از ۱.۳ میلیاردی این کشور بزرگترین بازار مصرف جهان را تشکیل می‌دهد که در آن انواع کالای لوکس و مصرفی مشتری دارد.

در چنین شرایطی نام چین برای اقتصاد جهانی به برندی مهم تبدیل شده و تولیدکنندگان برتر جهان از خودروسازی‌های ژاپن و شرکت‌های نفتی تا اپل آمریکا و حتی بسیاری از رستوران‌های زنجیره‌ای آمریکایی هم در آن فعال هستند.

به گزارش نشریه «تایم»، صنعت گردشگری در این شرایط لطمه جدی دیده است. در شهر ووهان تقریباً همه در خانه می‌مانند و خیابان‌ها خالی است. تایلند به عنوان یکی از مهمترین مقاصد گردشگری چینی‌ها اعلام کرده است در سه ماه آینده تعداد مسافران آن دو میلیون نفر کمتر می‌شود. پیش‌بینی شده اگر دولت چین مقررات سختگیرانه سفر را برای ۶ ماه تمدید کند، در حوزه گردشگری حدود ۸۳ میلیارد دلار یعنی معادل ۰.۱ درصد از رشد اقتصاد جهانی کاسته می‌شود.

با وجود این اتفاقات ناخوشایند، «اسوار پراساد» استاد اقتصاد در دانشگاه کرنل اعتقاد دارد شیوع این بیماری بر شرکت‌های چندملیتی در زمینه اصلاح زنجیره عرضه تأثیر می‌گذارد. البته ممکن است که به علت افزایش دستمزد، کالاها گرانتر شوند. ناظران شرایط کنونی را با سال ۲۰۰۲ و شیوع سارس مقایسه می‌کنند که تاثیر عمیقی بر اقتصاد چین داشت. از دیدگاه برخی تحلیلگران، اقتصاد چین در مقایسه با آن سال، بسیار بزرگتر و دارای موقعیت محکم‌تری شده است، بنابراین وقوع یک شوک در این کشور، می‌تواند تأثیر قابل توجهی را بر سرتاسر جهان داشته باشد.

آمریکا به جای خوشحالی باید نگران انتشار رکود باشد

نمی‌توان این اصل را نادیده گرفت که رکود در چین به نفع آمریکا تمام خواهد شد، اما نادیده گرفتن اثرات این رکود بر کل اقتصاد جهان و حتی ایالات متحده نشان از بی‌توجهی به همه جنبه‌های موضوع دارد.

برخی مقام‌های دولت آمریکا به اندازه‌ای از این شرایط شادمان شدند که نتوانستند خوشحالی خود را پنهان کنند. وزیر تجارت آمریکا در اظهارنظری جنجالی که مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصادی و بهداشتی جهان قرار گرفت، عنوان داشت شیوع ویروس کرونا در چین که هزاران نفر را مبتلا کرده و جان بیش از ۲۰۰ نفر را گرفته است، موجب تقویت اقتصاد آمریکا می‌شود.

«ویلبر راس» گفت: من معتقدم این اتفاق به بازگشت مشاغل به آمریکای شمالی کمک می‌کند. برخی از این شغل‌ها به آمریکا باز می‌گردند. این سخن مقام کاخ سفید حتی صدای نمایندگان مجلس آمریکا را درآورده است. یک نماینده دموکرات کنگره، با صراحت در پیامی پاسخ داد که کشته شدن صدها انسان راه مناسبی برای پول درآوردن نیست.

تارنمای مرکز خبری پژوهشی «نشنال اینترست» در گزارشی به این پرسش پاسخ داد که آیا این ویروس می‌تواند به اقتصاد ایالات متحده کمک کند؟ طبق این تحلیل، راس فکر می‌کند پاسخ سؤال فوق، مثبت است. در سه سال گذشته چالش اصلی دولت ترامپ در تدوین سیاست اقتصادی انزواگرایی و جزیره‌ای شدن، بوده است. به جای اینکه جهان شاهد همگرایی و در هم تنیدگی بیشتر آمریکا در اقتصاد جهان باشد، ترامپ مسیری را انتخاب کرد تا بقیه جهان را تحت تأثیر قرار دهد. وی هیچ توجهی به موضوع سرایت چالش‌های اقتصادی جهان به درون آمریکا نداشت.

وزیر تجارت آمریکا اکنون ویروس کرونا را همچون ویروس کشنده سارس می‌بیند و آن را دلیلی برای اصلاح نقش چین در نظام عرضه جهانی کالا می‌داند. از دیدگاه او چنین امری باعث خروج سرمایه گذاری‌ها از چین به داخل ایالات متحده می‌شود که نتیجه آن افزایش تعداد شغل و دستمزد خواهد بود. به اعتقاد کارشناسان گویا وزیر تجارت آمریکا نقش جهانی اقتصاد چین را فراموش کرده است. این کشور در دهه اخیر موتور رشد اقتصاد جهان و بزرگ‌ترین تأمین کننده کالا برای دنیا بوده است. هر گونه تنش برای اقتصاد چین می‌تواند به اقتصادهای بزرگ سرایت کند؛ همچنین تنش‌ها به صادرکنندگان بزرگ کالا به چین هم منتقل خواهند شد.

به نظر می‌رسد مقام آمریکایی آسیب‌های این پدیده بر چرخه اعتبارات جهانی و تأثیر آن بر بازار مالی آمریکا و جهان را نادیده گرفته است. وی حتی آثار ناشی از اختلال در توانایی عرضه چینی‌ها برای شرکت‌های بزرگ آمریکایی مانند اپل را بی‌اهمیت می‌داند. راس در حالی از جابجایی سرمایه‌ها از چین به آمریکا سخن می‌گوید که توجهی به بالا رفتن هزینه‌های کار و کارگر در ایالات متحده ندارد که موجب گران تمام شدن کالا می‌شود. مهم‌ترین دلیلی که باعث حرکت سرمایه‌ها از آمریکا به چین، تایلند، ویتنام و دیگر کشورها شده بود دستمزدهای پایین کارگران بود.

برخلاف اظهارات وزیر تجارت آمریکا، «جرومی پاول» رئیس فدرال ریزرو آمریکا بر این اعتقاد است که شرایط اقتصاد چین برای جهان بسیار مهم است. هنگامی که سرعت رشد این کشور کم شود همه جهان آن را احساس خواهد کرد. ممکن است آمریکا همچون همسایگان چین تحت تأثیر قرار نگیرد اما واشنگتن همچون پایتخت‌های اروپایی آن را لمس می‌کند.

بنابر تحلیل این مرکز پژوهشی، جای تأسف دارد که این وزیر دولت ترامپ چیز زیادی از جنگ تجاری آمریکا و چین نیاموخته است. برآورد صندوق بین المللی پول از تأثیر جنگ تجاری دو کشور نشان می‌دهد در شرایطی که ۷۵ رصد اقتصاد جهانی در سال ۲۰۱۸ رشد را تجربه کرد، اما ۹۰ درصد جهان در حال تجربه رکود اقتصادی است. بنابراین هر دلیلی که بتوان برای تأثیر مثبت ویروس کرونا بر رشد اقتصاد آمریکا بیان کرد چندان با واقعیت همخوان نخواهد بود.