تنها سروده های آن شاعر غمگین!
امید بی نیاز*: «من می ترسم» در نخستین برداشت در ردیف ژانر «فیلم ذهنی» است؛ گونه ای فیلم که اگر به ریشه های تاریخی آن برگردیم، با شاخصه های سینمایی از جمله؛ «مادام بوده خندان» از ژرمن دولاک و... بر می خوریم. به ساده ترین زبان فیلمی که زندگی درونی شخصیت را نشان می دهد!
تا اینجای بحث، یک مدل انطباقی داریم که می توانیم شخصیت محوری فیلم را زیر ذره بین بگذاریم؛ جهان ذهنی اش را بکاویم! فردی شاعر به نام بهمن (پوریا رحیمی سام) که همواره فکر می کند؛ یکی در تعقیبش است و لابد می خواهد به او آزار برساند. ترسی که ممکن است در ذهن مخاطب جنبه های «پارانوئید» داشته باشد و نقطه عطفی برای نشان دادن ابعاد مختلف شخصیتی کاراکتر اصلی و دنیای ذهنی اش، به شمار رود.
اما همه این گزاره ها، رفته رفته در ذهن رنگ می بازند. چراکه با معمایی روبه رو می شویم که نوعی تیپولژی اجتماعی آن را به تسخیر در می آورد. کم کم سر و کلۀ تیپ هایی پیدا می شود که انگار شناسنامه ای کوچه و بازاری را بر پیشانی خود سنجاق کرده اند! شاعر، برادری (مهران احمدی) دارد که در کف بازار کار می کند. شخصیتی که منتهی الیه بیان و نگرش محاوره ای کف بازار است. همچنین، نامزدی بالاشهری (الناز شاکردوست) از طبقه مرفه جامعه که در پی گرفتن ویزا و مهاجرت به آلمان است. خود شاعر، صاحب مغازه ای است که فرد صاحب نفوذِ صنف در حال تصرف آن است. علاوه بر این ها، موتور سواری هم هست که شاعر را تعقیب می کند و قصد صدمه زدن به او را دارد. در نهایت ناصر (امیر جعفری) که یک به اصطلاح مهندس طبقه امروزی است. البته شخصی صاحب ثروت، اما فاسد است. این فرد که تا آخر هم در قواره یک تیپِ سر به هوا، باقی می ماند، نقطه طلایی گره زدن رشته حوادث داستان است. نامزد بهمن تا قبل از آشنایی با او در شرکت ناصر کار کرده است. ناصر که فردی غیر معمول و منحرف است، به نامزد بهمن علاقه و قصد نزدیکی داشته است. اما در هدفش ناکام مانده است. بنابراین، موتور سوار هم به به دستور او، مأمور صدمه زدن به شاعر (بهمن) است. همچنین در ماجرای تصاحب مغازه نیز، پای ناصر در میان است.
«من می ترسم» با این رشته حوادث روساختی در پی نشان دادن درامی غافلگیر کننده است. درامی که البته تکلیف خود را به خوبی نمی داند! قصدش نشان دادن دنیای یک شاعر در محاصره معظلات است؟ هدفش توصیف رویدادهای اجتماعی و رویکرد جامعه شناختی است؟ دوربین چه موتیفی و چه کسی را عمیق تر دنبال می کند؟
واقعیتش، فیلم از مولفه های سرگرم کننده و عامه پسند یک اثر تلویزیونی، فراتر نمی رود. ژرفساخت خاصی، چه در پرداخت آدم ها و چه عمق دادن به رویدادها دیده نمی شود. نویسنده و کارگردان به باوری تیپولوژیک رسیده اند. طوری که اکثر آدمها را در همان حد و حدود تیپ نگه دارند. شاید، شخصیت شاعر از بقیه، پرداختش بهتر باشد. با اینکه سوال عجیب و غریبِ ترکیب شاعری و کاسبی همواره بی جواب است. قطعاً تا به ابد بی جواب خواهد ماند. بی شک شعر و شاعری، با مغازه داری جور در نمی آید. از سوی دیگر بهمن، آنگونه که شاعرانگی تام و تمامی داشته باشد، نیست! از دنیای شاعرانه او، تنها شعرهایی را می بینیم، یا می شنویم. البته بسیار زیبا هم هست. اما همین، گویای تصویر و تجسم دنیای یک شاعر نیست. قطعاً باید ابعاد ذهنی او بهتر نشان داده شود. او باید چیزی را ببیند که دیگران نمی بینند. طبق آن گفته حِکمی- شاعرانه که می گوید؛ همه مو را می بینند و او پیچش مو!
در حالی بهمن نه تنها پیچشی را نمی بیند، بلکه به مرور عین آدمهای اطرافش می شود، شاید شبیه ناصر که تنها کلمه «شرم آور» را با خود به یدک می کشد.
بهنام بهزادی در فیلم جدیدش، به لحاظ تکنیک و بیان بصری، یک تصویر به مراتب زیبا دارد. میدانی که از نمای بالا نشان داده می شود. ماشین ها و نه آدمها، عین موچه ها در حال حرکتند. شاید شش، هفت بار این تصویر در فیلم تکرار می شود. این نما به غایت زیباست. اما وجهۀ ارگانیکی آن با ساختار کلی و بدنه فیلم به خوبی چفت و بست پیدا نکرده است. با همه تفاسیر، آنچه در سراسر فیلم می بینیم؛ شرح حال شاعری است که دنیایش خیلی زیبا نیست. اما به زیبایی شعر می سراید. چنانکه می گوید: «این ابرها را من در پنجره نگذاشته‌ام که آن را بردارم. خورشید نمی آید...»
*عضو انجمن نویسندگان و منتقدان سینمای ایران
