نگرانی‌ها درباره بازار غذا چقدر جدی است؟
در این شرایط حمله گسترده ملخ‌ها به مزارع جنوب ایران شروع شده و تمام این مسائل در کنار تحریم و مشکلات FATF و نقل و انتقال پول، بازار مواد غذایی ایران را دچار نگرانی کرده است. با این حال، فعالان کشاورزی و بازار مواد غذایی ایران می‌گویند که دولت با پیش‌بینی مشکلات تحریم و واردات غذا، ذخایر مناسب مواد غذایی را آماده کرده و در این زمینه نگرانی خاصی وجود ندارد.
واردات ٩/ ٧ میلیارد دلاری کالاهای اساسی
چیزی حدود ٥٠ درصد کالری که ایرانی‌ها می‌سوزانند، از طریق مواد غذایی وارداتی و خارجی است. بهزاد قره‌یاضی، رئیس انجمن زیستی ایران در همایش توانمندسازی ایمنی زیستی و پدافند غیرعامل با اعلام این نکته گفته است که واردات گسترده محصولات کشاورزی به ایران یک تهدید مهم برای امنیت غذایی است.
او که از مدیران قدیمی کشاورزی ایران است، توضیح داده است به‌طور مثال در بخش تولیدات دامی ٨٥ درصد خوراک مورد نیاز دام‌ها از واردات تأمین میشود و درصد کمی تولید داخل است یا بالای ٩٠ درصد بازار روغن خوراکی ایران به واردات وابسته است.
البته آمارهای گمرک هم موید این مسأله است و تقریبا هر سال محصولات کشاورزی جزو ١٠ قلم عمده کالای وارداتی به ایران هستند. براساس گزارش گمرک، میزان واردات محصولات اساسی کشاورزی در یک‌دهه گذشته به‌طور میانگین ٧,٩ میلیارد دلار طبق آمار گمرک ایران بوده است. در واقع بیش از ٨٠ درصد کل واردات محصولات غذایی ایران را محصولات اساسی این بخش تشکیل داده‌اند.
این حجم از واردات مواد غذایی به ایران در حالی رقم می‌خورد که حالا کرونا خسارت سنگین به بازار جهانی غذا وارد کرده و برخی کشورها صادرات مواد غذایی خود را متوقف کرده‌اند تا مبادا کووید-١٩ بازار مواد غذایی‌شان را با مشکل مواجه کند. هند و پاکستان صادرات برنج را متوقف کرده‌اند و روسیه صادرات غلات خود را ممنوع کرده است. قزاقستان هم که هر سال با مازاد گندم مواجه بود، حالا دستور توقف صادرات گندم خود را به مرزهایش ابلاغ کرده است. این فرآیند در بسیاری از کشورهای جهان دنبال میشود و نگرانی‌های سازمان ملل برای کمبود مواد غذایی را به دنبال داشته است.
سازمان ملل درباره قحطی در جهان هشدار داد
دیوید بیزلی، مدیر برنامه جهانی غذای (WFP) سازمان ملل متحد هشدار داده است که جهان نه فقط با بیماری‌های همه‌گیر جهانی، بلکه فاجعه انسانی جهانی مواجه است و از شورای امنیت خواست اقدام سریعی را به کار ببرد. براساس خبری که چهارشنبه رسانه‌های فارسی به نقل از تارنمای سازمان ملل منتشر کردند، این مقام سازمان ملل تأکید کرده است که میلیون‌ها غیرنظامی در کشورهای کرونازده در آستانه خطر گرسنگی قرار دارند و قحطی یک احتمال بسیار واقعی و خطرناک است.
بیزلی همچنین تصویر تیره‌ای را از مواجهه ١٣٥ میلیون نفر با بحران گرسنگی و حتی بدتر از آن ارائه کرده و درباره قرار گرفتن ١٣٠ میلیون نفر دیگر در آستانه قطحی ناشی از شیوع ویروس کرونا هشدار داد و گفت: «برنامه جهانی غذا اکنون به نجات حدود ١٠٠ میلیون نفر کمک می‌کند که این تعداد تا همین چند‌سال پیش حدود ٨٠ میلیون نفر بود.»
بیزلی همچنین گفته است که زمان زیادی نداریم و اگر آماده نباشیم و اکنون برای ارزیابی امنیتی وارد عمل نشویم، از کمبود در منابع و اختلال در تجارت پیشگیری نکنیم، آنگاه فقط در چندماه با یک رویداد بسیار مهم مواجه خواهیم شد.
آغاز حمله ملخ‌ها به ایران
در این شرایط خبرها حاکی از حمله ملخ‌ها به مزارع ایران است و گفته میشود که ملخ‌ها از سه کشور پاکستان، هندوستان و عربستان حمله می‌کنند.
محمدرضا میر، سخنگوی سازمان حفظ نباتات موج این حمله را گسترده‌تر از حمله قبلی تخمین زده و گفته است پارسال حجم هجوم ملخ‌ها در نیم‌قرن گذشته بی‌سابقه بوده و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که امسال تهاجم این آفت گسترده‌تر باشد و ایران را تا مرداد درگیر ملخ‌ها کند.
با توجه به اعلام سازمان جهانی فائو، ملخ‌های صحرایی از حاشیه دریای سرخ و کشورهای عربستان، عمان، یمن و امارات تقریبا از هفت هشت روز تا ١٥ روز آینده وارد ایران خواهند شد.
امسال، سال دومی است که ملخ‌ها به ایران هجوم می‌آورند و گفته میشود که علت طغیان و هجوم ملخ‌های صحرایی به کشورهای دنیا تغییرات وضع آب و هوایی و اقلیمی و افزایش میزان بارندگی‌هاست. ملخ‌ها بنا به برآورد وزارت جهاد کشاورزی پنج استان جنوبی ایران یعنی خوزستان، هرمزگان، سیستان‌وبلوچستان، فارس و کرمان را درگیر می‌کنند و البته در این میان خوزستان و فارس دو قطب مهم کشاورزی ایران هستند.
ملخ‌ها پارسال به ٣٠ درصد محصولات کشاورزی ایران حمله کردند و البته ١٠ میلیارد تومان خرج سم روی دست کشور گذاشتند و حالا فائو ٥٠٠ هزار دلار به ایران کمک کرده است تا بتواند حمله ملخ‌ها را دفع کند.
واردات مواد غذایی در چه وضعیتی است؟
چالش دیگر بازار مواد غذایی ایران تحریم‌ها و نپیوستن ایران به FATF است. علیرضا کلاهی، عضو اتاق بازرگانی تهران در این‌باره گفته است که هرچند کانال‌های مالی خاصی برای واردات غذا و دارو به ایران درنظر گرفته شده اما تصویب‌نشدن FATF واردات غذا و دارو به ایران را مشکل می‌کند زیرا نقل و انتقال پول با مشکل مواجه میشود.
این در حالی است که کاوه زرگران، دبیرکل کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران فعلا وضع ذخایر غذایی ایران را مساعد ارزیابی کرده و گفته است: «وضع ذخایر استراتژیک ما در شرایط مناسبی است. این ذخایر برای مدت‌‌زمان مناسبی توسط شرکت پشتیبانی امور دام تهیه شده و وضع ذخایر نهاده‌های دامی عادی است و هیچ افزایش قیمتی به دلیل عدم واردات یا مشکلات ناشی از ویروس کرونا نداشته‌ایم.»
او همچنین توضیح داده است که با توجه به خودکفایی در تولید مرغ و شیرخام، ما در نهاده‌های ذرت، کنجاله و جو به دلیل مصرف زیاد به خارج وابستگی داریم و همه‌ساله حجم زیادی از این نهاده‌های دامی وارد کشور میشود اما با وجود بسته‌شدن مرزها و شیوع ویروس کرونا درحال حاضر هیچ مشکلی برای واردات این اقلام وجود ندارد و تنها مشکل ما بحث تأمین ارز و تخصیص آن است. اکنون بسیاری از محموله‌ها در بنادر شمالی و جنوبی کشور تخلیه شده و حجم مناسبی از این اقلام در بنادر وجود دارد که منتظر تخصیص ارز هستند.
زرگران درخصوص واردات مواد اولیه صنایع غذایی گفت: «پس از تشدید تحریم‌ها به صلاحدید دولت میزان ذخایر استراتژیک کشور برای هر کالا افزایش یافت و واردات این اقلام در مقیاس بالاتری انجام شد، به‌طوری که اکنون ذخایر قابل قبولی درکشور داریم و در میان‌مدت مشکلی در این خصوص نخواهیم داشت، ضمن آنکه با واردات این حجم ماده خام در کنار ظرفیت بالقوه صنایع تبدیلی کشور، این مواد به راحتی تبدیل به محصول نهایی خواهد شد و به بازار داخل و خارج عرضه میشود.»
