چطور فن بیان قوی داشته باشیم؟
فن بیان قدرتمند، خوب سخن گفتن، موثر حرف زدن و جذابیت و گیرایی کلام، از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که همه ما به صورت روزانه و در اغلب مواقع به آن احتیاج داریم. اما تا به حال در آموزش‌های مدارس و دانشگاه‌های‌مان تدریس نشده و جایی نداشته است.
فقط به چند مثال ساده زیر توجه کنید:
شاید زیاد توجه نکرده‌اید، اما شما بین دو مغازه‌ای که اجناس مشابه می‌فروشند، از مغازه‌ای خرید می‌کنید که فروشنده‌اش گویاتر، واضح‌تر، مؤثرتر و جذاب‌تر حرف میزند. چون کلامش گیراتر بوده و روی شما تأثیر بیشتری گذاشته است. بین آموزش‌دهنده‌های مختلف، شما از آموزش‌های کسی بیشتر بهره و لذت می‌برید که فن بیان قوی‌تری داشته و خیلی زیباتر منظور را رسانده است.
یکی از ملاک‌های شما برای ازدواج، این است که همسرتان رسا و زیبا صحبت کند و کلام گیرا و فن بیان زیبایی داشته باشد.
کسی که از تکنیک‌های مختلفی در سخن گفتن و فن بیان بهره ببرد (مثل داستان گویی، استفاده از مثال، استفاده از طنز و غیره) شما را بهتر جذب می‌کند.
فردی که واقعه یا اتفاقی را برای شما تعریف می‌کند می‌تواند آن را مثل یک بمب هیجان انگیز تعریف کند یا رویدادی مهم را خراب و بدون تأثیر برای شما تعریف کند! صرفاً به خاطر اینکه فن بیان خوبی ندارد و این مهارت مهم را تقویت نکرده است!
تمام این نمونه‌ها و نمونه‌های مشابه بی‌شمار دیگر، همه و همه ضرورت یادگیری و تقویت مهارتی کلیدی به نام «فن بیان» را به ما یادآوری می‌کند؛ اما واقعاً از کودکی تا اکنون کجا این مهارت‌ها را به ما یاد داده‌اند؟
بسیاری از مهارت‌هایی که واقعاً در زندگی روزمره کاربردی و مهم هستند، در مدرسه و دانشگاه‌ها تدریس نشده‌اند.
یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که ما در تمام طول عمرمان به آن نیاز داریم و از آن استفاده می‌کنیم، اما هیچ‌وقت اهمیت آن را نشانمان نداده‌اند، یادگیری مهارت خوب صحبت کردن است؛ یعنی اینکه چطور خوب و درست صحبت کنیم، جذاب و گویا حرف بزنیم و کلاممان روی دیگران تأثیرگذار باشد. بتواند آن‌ها را مجاب و متقاعد کند و به‌طورکلی ما را فردی مهم‌تر نشان بدهد.
اگر هنوز این سؤال برای شما وجود دارد که: «فن بیان کجا به درد می‌خورد؟» پاسخ مناسب به سؤال شما این است که: «هرجایی که فکرش را می‌کنید.». در روابط خانوادگی و دوستانه، در رابطه با همکاران و مدیران، در موقع خواستگاری و روابط عاطفی، در مذاکره‌های تجاری و کاری و حتی در موقع خرید کردن! بنابراین بهتر است سؤال را تغییر بدهید: «فن بیان کجا به دردمان نمی‌خورد!»
وقتی کمی با دقت به این موضوع توجه می‌کنیم، می‌بینیم مهارت خوب صحبت کردن در همه جای زندگی ما نمود دارد و تأثیر مستقیم در کیفیت زندگی ما و حال خوب ما می‌گذارد؛ اما برخی از افراد می‌گویند خوب حرف زدن، ارثی است؟!
آیا مهارت فن بیان قوی، ژنتیکی و ارثی است؟
اگرچه هیچ‌گاه در «یادگیری» نمی‌توان منکر نقش ژنتیک و وراثت شد، اما اکنون تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که احتمالا، یادگیری هر چیزی برای هرکسی، امکان‌پذیر است. شاید تفاوت در مدت یادگیری، میزان تلاش برای یادگیری و میزان تسلط باشد، اما با تمرین و تکرار، امکان یاد گرفتن هر چیزی وجود دارد.
مهارت فن بیان از آن مهارت‌هایی است که واقعاً دستیابی به بالاترین سطح آن امکان‌پذیر است، اگر اصول آن را بدانیم و برای یادگیری‌اش وقت بگذاریم و تمرین کنیم و زحمت بکشیم. اما یادگیری مهارت فن بیان هم مستلزم تقویت یک سری مهارت‌های دیگر است.
از جمله:
۱- کنترل استرس
استرس مانع بسیاری از ما برای خوب صحبت کردن است. به همین علت، معمولاً در آموزش فن بیان، بخشی از تمرین‌ها و تکنیک‌ها به مدیریت استرس اختصاص پیدا می‌کند. بسیاری از کسانی که ما احساس می‌کنیم فن بیان قوی ندارند، صرفاً به علت ضعف در مدیریت استرس این‌گونه به نظر می‌رسند.
۲- استفاده از دایره واژگان قدرتمند
استفاده از کلمات مناسب و خوب برای گفتگو می‌تواند به ما در برقراری ارتباطات بهتر کمک کند. چون یک واژه می‌تواند به سادگی کار شما را به کلی بی‌ارزش کند و یا این که شما را تا جایگاه بالایی ارتقا دهد!
در حقیقت در موضوع فن بیان، واژگان نقش بسیار مهمی دارند و از همین رو فن بیان بدون توجه به واژگان و کلمات مناسب، به قول معروف مانند شلوار بدون کش می‌ماند!
۳- داشتن صدای واضح، و زیبا و تنفس
نقش صدا در میزان تأثیرپذیری کلام، انکارناپذیر است؛ بنابراین یک راه دیگر برای تقویت فن بیان و داشتن کلام نفوذپذیر، داشتن صدای زیباست که آن هم تکنیک‌های منحصر به فرد و بعضاً بسیار جالبی برای تقویت شدن دارد.
همچنین نوع تنفس شما و کنترل کامل روی آن به بیان قوی‌تر منجر خواهد شد. چون یکی از نخستین نشانه‌هایی که دیگران می‌توانند متوجه شوند که شما گرفتار فشار و استرس شده‌اید و چندان بر خودتان مسلط نیستید، شیوه نفس کشیدن شماست.
۴- نگرش و ذهنیت
معمولاً کسانی که بیان قوی دارند، ذهنیت و طرز فکر مثبتی هم دارند. آن‌ها باور دارند که کلامشان تأثیر خودش را می‌گذارد. کافی است به کسانی که در کار خرید و فروش اجناس مختلف مثل خانه و ماشین هستند دقت کنید. آن‌ها با یک طرز فکر قوی و اعتماد به نفس مثال زدنی جنسشان را پرزنت می‌کنند و به خریدار پیشنهاد می‌دهند.
۵- زبان بدن
زبان بدن نقش مهمی در باورپذیری و تأثیرگذاری کلام شما دارد. البته نباید در استفاده از زبان بدن دچار افراط و تفریط شویم. چون در این صورت از حالت طبیعی خارج می‌شود. شاید شما هم سخنران‌هایی را دیده باشید که حرکات دست و پای آن‌ها آن‌قدر زیاد و افراطی و تصنعی است که خاطرات اجرای دکلمه در دوران دبستان را برای ما زنده می‌کند؛ اما به هر حال افراط یا تفریط در به‌کارگیری زبان بدن می‌تواند اثربخشی حرف‌های ما را کاهش دهد.
ارتباط چشمی هم از دیگر زیرمجموعه‌های زبان بدن است.
وقتی مجبوریم محدودتر شویم...!
حرف زدن و فن بیان در شرایطی که حضوری و رودررو با مخاطبین نیستیم، اندکی متفاوت است؛ اما در اصول یادگیریان تفاوت زیادی ایجاد نمی‌شود.
مثلاً وقتی مجبور باشید از وبینار به جای ارتباط فیزیکی و رودررو استفاده کنید، شاید لازم باشد از زبان بدن محدودتری استفاده کنید، ولی همچنان باید تنفس صحیح داشته باشید، استرستان را کنترل کنید، صدای واضح و رسا داشته باشید، از دایره واژگان قدرتمند بهره‌مند باشید و همچنین طرز فکر و ذهنیت مثبت نگر را فراموش نکنید...!
