شهریه‌های بی بازگشت/ اختلاف بین خانواده‌ها و مدارس غیردولتی
«مشکلات خانواده‌ها با مدارس غیر دولتی در این ۳ماه، بیش از هر زمان دیگری بالا گرفته است. آن قدر که بعضا کار به مشاجره و تجمع والدین در مقابل آموزش و پرورش شهرشان کشیده شده. یک طرف ماجرا پدران و مادرانی هستند که شهریه‌های نجومی برای تحصیل فرزندشان در این مدارس پرداخت کرده‌اند و حالا معتقدند که باید بخشی از هزینه‌ها مثل پول کلاس‌های فوق برنامه و اردوها را به آنها پس بدهند و طرف دیگر داستان، مدیران و مؤسسان مدارس غیر دولتی هستند که می‌گویند کلاس‌های مجازی به طور کامل برگزار شده و با در نظر گرفتن حقوق معلمان، اجاره ساختمان و هزینه‌های دیگر، نمی‌توانند پولی را به والدین دانش‌آموزان برگردانند. ماجرا سمت دیگری هم دارد: معلمان مدارس غیر انتفاعی هم گروه دیگری از معترضان‌اند. بسیاری از آنها در ۳ماه گذشته حقوقی نگرفته‌اند و تمام این مسائل، بار دیگر مسئله خصوصی‌سازی آموزش در ایران را با حاشیه‌های زیادی روبه‌رو کرده است.
ماجرای بالا گرفتن اختلاف بین خانواده‌ها و مدیریت مدارس غیر دولتی از زمانی شروع شد که مدرسه‌ها به‌واسطه شیوع کرونا تعطیل شدند و وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد کلاس‌های درس تا پایان سال، مجازی برگزار می‌شود. همان زمان بسیاری از والدین می‌پرسیدند که تکلیف هزینه‌های جانبی مانند سرویس رفت‌وآمد مدرسه، ناهار، کلاس‌های فوق برنامه و اردوهای دانش‌آموزی که برای ۴ ماه پایان سال تحصیلی پرداخت کرده‌اند، چه خواهد شد؟
معترضان اصلی: مادرها و پدرها
معترضان اصلی والدین دانش‌آموزان هستند. آنها در شبکه‌های مجازی و رسانه‌های مختلف مسائل خود را مطرح کرده‌اند اما از آنجا که از مدیران مدارس و وزارت آموزش و پرورش پاسخ مناسبی نگرفته‌اند، برخی مجبور به ثبت شکایت در سامانه ۴۳۱۷ شده و بعضی دیگر دسته‌جمعی برای اعتراض به آموزش و پرورش شهرشان مراجعه کرده‌اند.
حسین فلاح‌پور، یکی از همین والدین معترض است که همراه تعدادی دیگر از مادرها و پدرها به آموزش و پرورش شهر تهران رفته تا شکایتشان را حضوری دنبال کنند: «۱۸میلیون شهریه مدرسه پسرم در پایه هشتم شد که طبق قرارداد ۷میلیون‌و۸۰۰هزار تومان آن برای کلاس‌های فوق برنامه و اردوهای بیرون از شهر بود. یک میلیون و ۵۰۰هزار تومان هم جداگانه هزینه ناهار از ما گرفتند که در قرارداد قید شده. بعد از تعطیلی مدارس با مدیر مدرسه تماس داشته و گفتیم که تکلیف این هزینه‌های جانبی که بخش بیشتر آن را اجرا نکرده، چه می‌شود؟ در جواب هزار و یک بهانه آورد که امکان پس دادن آن را ندارد. مثلا می‌گوید که پول اجاره ملک را دادم یا عنوان می‌کند که بعدا این کلاس‌ها و اردوها برگزار می‌شود و جبران می‌کنیم. ما به این هم راضی بودیم اما در پیش ثبت‌نام سال تحصیلی بعد، اصلا این موارد را لحاظ نکردند و از زیر آن فرار می‌کنند.»
آن طور که فلاح‌پور می‌گوید ثبت شکایت در سامانه ۴۳۱۷ فایده‌ای نداشته و مجبور به مراجعه حضوری شده، «باید آموزش و پرورش به ما بگوید چرا هیچ نظارتی به عملکرد مدیران مدارس غیر دولتی ندارد و چرا اجازه می‌دهد که آنها هر نوع برخوردی را با مردم داشته باشند؟ چرا مدیر یک مدرسه آن قدر مصونیت دارد که می‌گوید پول شما را برنمی‌گردانم؟»
شکایت والدین نسبت به عملکرد مدارس غیر دولتی بسیار فراوان و متنوع است اما یک وجه مشترک دارد و آن بی‌پاسخ ماندن اعتراض‌ها از سوی آموزش و پرورش است.
فاطمه میرزاده هاشمی، مادر دانش‌آموز پایه دوازدهم مدرسه غیر دولتی در کرج می‌گوید: «۲۵میلیون تومان شهریه مدرسه دادم که فقط ۴میلیون آن برای اردوی درسی دو هفته نوروز بود که برگزار نشد. حالا بماند هزینه‌های دیگر مثل سرویس مدرسه و ناهار که به ما پس ندادند. از طرفی کیفیت آموزش‌های مجازی خیلی پایین بود و بسیاری از معلمان جسته و گریخته درس دادند. خیلی هم نمی‌توانیم اعتراض کنیم، چون بچه‌های ما را در این شرایط آزار روحی و روانی می‌دهند. آخر هم با تهدید برای نگرفتن امتحان و تحویل ندادن پرونده مانع از شکایت در مراجع قضایی می‌شوند. به این دلایل مجبوریم سکوت کنیم و حرفی نزنیم. آموزش و پرورش هم که آب پاکی را ریخته روی دستمان و گفته حق با مدیران مدارس غیر دولتی است.»
معلمان می‌گویند حقوق بی‌حقوق
اعتراض به مؤسسان و مدیران مدارس غیر دولتی فقط به دانش‌آموزان و والدین آنها برنمی‌گردد. اغلب معلمان این مدارس نیز در ۳ماه گذشته متضرر شده و حقوقشان را دریافت نکرده‌اند؛ معلمانی که به علت نداشتن قراردادهای مشخص دستشان به جایی بند نیست و نمی‌توانند حقی که از آنها تضییع شده را ثابت کنند.
مریم رحیمی، معلم یکی از مدارس غیر دولتی کرمانشاه است. او به همشهری می‌گوید مدیر مدرسه مجبورشان کرده هر روز از ساعت ۱۰ تا ۱۲ و نیم برای آموزش آنلاین در مدرسه حضور داشته باشند اما فقط یک - سوم حقوقشان را در این مدت پرداخت کرده: «به او گفتیم که کل حقوق ما چقدر است که دو - سوم آن را هم نمی‌دهید؟ حقوق من ۷۰۰هزار تومان بود که شده ۲۳۰هزار تومان! این پول اینترنت گوشی موبایل من که در این مدت با آن درس داده‌ام هم نمی‌شود چه برسد خرج و مخارج زندگی. بماند ظلم‌های دیگری هم هست که همیشه به ما شده و می‌شود مثل این که ما بیمه نیستیم و حقوقمان مثل کارگران ساعتی و روزمزد است و تابستان‌ها و تعطیلات حقوقی به ما نمیدهند.»
سجاد وافی از معلمان پایه دهم مدرسه غیر دولتی در اصفهان می‌گوید که خود و همکارانش در این ۳ماه فقط یک ماه حقوق دریافت کرده‌اند و اعتراضشان به سامانه ثبت شکایات آموزش و پرورش فعلا به جایی نرسیده: «معمولا مدارس غیر دولتی اواخر بهمن ماه شهریه دانش‌آموزان را به طور کامل دریافت کرده‌اند و پرونده مالی‌شان را با والدین می‌بندند. امسال هم این اتفاق رخ داده ولی اغلب مدیران مدارس می‌گویند پول نداریم حقوقتان را بدهیم. با والدین وقتی صحبت می‌کنیم، می‌گویند که شهریه را کامل داده‌اند اما مدیر زیر بار حقوق معلمان نمی‌رود. این مختص یک یا ۲مدرسه نیست و اغلب مدیران با معلمان خود چنین برخوردی داشته‌اند. جالب این که دولت از مؤسسان مدارس غیر دولتی حمایت هم کرده و آنها را جزو مشاغل زیان‌ده آورده و تسهیلاتی برایشان در نظر گرفته است.»
مشکلات معلمان مدارس غیر دولتی که پیش از این به نداشتن قرارداد و بیمه، روزمزد حقوق گرفتن و آینده نامعلوم شغلی ختم می‌شد، حالا در دوران کرونا پیچیده‌تر شده و زندگی را برای آنها دشوارتر کرده است.
بخشنامه‌ای برای بازگشت شهریه نداریم
مدیران مدارس غیر دولتی می‌گویند هیچ دستورالعمل یا بخشنامه‌ای از سوی آموزش و پرورش به مدارس برای بازگرداندن شهریه ابلاغ نشده و آنها نمی‌توانند سر خود در این زمینه اقدامی کنند. اما در این میان برخی مدیران حاضر شده‌اند شهریه اضافی را به والدین برگردانند.
آناهیتا اصلاح‌پذیر، مدیرعامل تعاونی آموزشی راه رشد منطقه ۲ تهران در این باره می‌گوید: «ما مدتی پس از تعطیلی مدارس به علت شیوع کرونا، شهریه‌ای را که بابت باشگاه ورزشی، استخر، سرویس مدرسه و ناهار برای این چند‌ماه گرفته بودیم، محاسبه کرده و به اطلاع والدین دانش‌آموزانمان رساندیم. البته برخی از کالاهای مصرفی مانند برنج و حبوبات را خریداری کرده بودیم و نقدینگی نداشتیم و در جریان بودند. اما در نهایت قرار شد که والدین آنها تا پایان خردادماه صبر کنند چون آموزش و پرورش گفته امکان بازگشایی مدارس در تابستان هست و در آن صورت می‌توانند از این امکانات استفاده کنند.»
او گفت: «آموزش و پرورش در زمینه بازگرداندن شهریه دستورالعملی به مدارس غیر دولتی نداده اما ما با والدین همکاری کرده و دو پیشنهاد به آنها دادیم که یا طلبشان را در دل شهریه سال بعد فرزندشان محاسبه کنیم یا اول مرداد در صورت تعطیلی کامل مدارس به آنها برگردانیم.»
بیشتر مدیران مدارس غیر انتفاعی حاضر به گفت‌وگو نیستند و می‌گویند در این زمینه مشکلاتشان را با وزارت آموزش و پرورش در میان گذاشته‌اند. آنها معتقدند که والدین شرایط آنها را درک نمی‌کنند و واکنش‌هایشان هیجانی است.
خصوصی‌سازی مدارس؛ ظلم به آموزش
عملکرد مدارس غیر دولتی در دوران کرونا و حاشیه‌های فراوانی که در محافل آموزشی کشور ایجاد کرد، باعث شد که باز هم فعالان صنفی معلمان و کارشناسان، آسیب‌های خصوصی‌سازی آموزشی را گوشزد کنند و از دولت بخواهند نظارت بیشتری بر این مدرسه‌ها داشته باشد. ستار ایوبی، معلم و فعال صنفی معتقد است شیوع کرونا بار دیگر مشکلات خصوصی‌سازی آموزش را پررنگ کرد و نشان داد که اغلب مدارس غیر دولتی منافع مالی برایشان در اولویت است:«شفافیت مالی در عملکرد این مدارس وجود ندارد و نظارتی دقیق بر آن نمی‌شود. آنها با عناوین مختلف مثل سرویس رفت‌وآمد، میان‌وعده غذایی، کلاس فوق برنامه، اردو، مشاوره علمی و تربیتی و... اخذ درآمد می‌کنند و کمترین حقوق را به پرسنل خود می‌دهند.»
او ادامه داد: «اگر مدیران این مدارس شفافیت مالی کافی داشتند، نقشه مالی خود را ارائه می‌دادند و به مخاطبان خود می‌گفتند که چطور شهریه‌های میلیونی را هزینه کرده‌اند که حالا نه توان پرداخت حقوق معلمان را دارند و نه امکان بازگرداندن شهریه باقیمانده به والدین. معلمانی که در شرایط عادی هم حقوقشان زیر مصوبه وزارت کار بود و حق‌التدریسی پرداخت می‌شد.»
به گفته این فعال صنفی، نتیجه خصوصی‌سازی مدارس، محدود شدن دسترسی آموزش برای طبقه خاصی از جامعه است: «حتی در این شیوه آموزشی که میلیاردها تومان سود به مؤسسان این مدارس می‌رساند، باز هم شاهد این هستیم که معلمان پایین‌ترین حقوق را می‌گیرند و چاره‌ای جز سکوت ندارند. چون همه کشور دچار بیکاری است و آنها مجبورند با این شرایط کنار بیایند.»
مسئولان مدارس غیر دولتی چه می‌گویند؟
در وزارت آموزش و پرورش، مجتبی زینی‌وند، معاون مدارس غیر دولتی و سعید صالح، مدیر کل او در این باره صحبت کرده‌اند. هر دوی آنها از والدین خواسته‌اند که با مدیران مدارس همکاری کنند و به آنها فرصت دهند. سعید صالح در این باره می‌گوید: «فعالیت مدارس غیر دولتی که تعطیل نشد و آنها در فضای مجازی آموزش‌ها را دنبال کردند، پس چرا باید بخشی از شهریه پس داده شود؟»
او به همشهری گفت: «والدین اجازه دهند وضعیت سال تحصیلی مشخص شود بعد درباره باقیمانده شهریه تصمیم می‌گیریم.»
مجتبی زینی‌وند، معاون وزیر و رئیس سازمان مدارس غیر دولتی هم در این باره می‌گوید: «درباره حقوق معلمان که مدیران را موظف کردیم به موقع آن را بپردازند اما درباره شهریه باقیمانده دانش‌آموزان، پایان خردادماه تصمیم می‌گیریم و به‌اطلاع والدین می‌رسانیم، چون به نظر ما سال تحصیلی تمام نشده و امکان از سر گیری فعالیت‌ها وجود دارد.»
صحبت‌های مؤسسان مدارس غیر دولتی و مدیران وزارت آموزش و پرورش نشان می‌دهد فعلا از بازگرداندن باقیمانده شهریه مدارس به خانواده‌ها خبری نیست و والدین باید تا اول مرداد صبر کنند. اما جالب این که پیش‌ثبت‌نام این مدارس غیر دولتی شروع شده و حتی آموزش و پرورش استان‌ها در حال تصویب نرخ شهریه سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ هستند.»
اگر شهریه یک دانش آموز در این مدارس 25 میلیون تومان باشدبرای حداقل 200 دانش آموز 5 میلیارد تومان در آمد سالانه داشته اند. آنوقت حقوق ناچیز معلمشان را هم نمیدهند! خوش انصاف ها ..... برخی مسولین آموزش و پرورش خیلی..... صحبت می کنند. چون اغلب آنها مدیریت چندین مدارس غیردولتی را دارند و به همین دلیل از مدیران مدارس غیرانتفاعی حمایت می کنند. مدیران آموزش و پرورش نباید سهامدار یا مدیر مدارس غیرانتفاعی باشند. مدارس دولتی هم برای یک سال 6/5میلیون تومان گرفتن وحالا پس نمیدن فقط 3ماه مدارس بازبوده این درحالی است که علاوه بر 6/5میلیون کلی هم بابت جزوه و کپی و هزینه های جانبی دریافت کردن ولی هیچ خدماتی ارائه ندادن اول سال هم از اولیاءتعهدگرفتن که به جایی شکایت نکنن وگرنه ثبت نام بی ثبت نام ماهم دادیم ولی الان میگن پول راپس نمیدن وتازه بابت اجاره دوربین جهت تدریس مجازی هم باید پول بدیم وگرنه کارت ورود به جلسه امتحانات نهایی رانمیدهند خواهشمندم رسیدگی کنین منطقه 8تهران دبیرستان 
