اما و اگرهای بازگشایی سالن‌های تئاتر
معین‌الدین عشاقی، کارگردان و مدرس تئاتر، ضمن ریشه‌یابی علت پدید آمدن این گلایه‌های گاه متضاد، راهکارهایی را پیشنهاد می‌دهد که در صورت عملی شدن می‌تواند اندکی از رنج هنرمندان تئاتر بکاهد. پاسخ‌های مفصل و مهم او را به سؤالات کوتاه ایسنا در ادامه می‌خوانید.
چرا هم تداوم تعطیلی سالن‌های تئاتر موجب رنجش هنرمندان شد و هم خبر باز شدنشان؟
در برهه‌های مختلف، تصمیم‌گیرندگان حوزۀ تئاتر با گفته‌های خود نشان داده‌اند که هیچ آشنایی‌ای با مقولۀ تئاتر ندارند و از فرایند تولید، تمرین و اجرای آن بی‌خبرند؛ به حدی که حتی واژۀ «تئاتر» هم روی زبانشان نمی‌چرخد و از عبارت «فعالیت‌های هنری» برای اعلام تعطیلی یا از سرگیری فعالیت آن استفاده می‌کنند، درحالی‌که از «کنسرت» و «سینما» به‌طور مشخص نام می‌برند.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از نیمه دوم اردیبهشت‌ماه خبر تمدید سه‌ماهۀ اعتبار دفترچۀ بیمه هنرمندان را اعلام کرد و ازآنجا که بسیاری از هنرمندان بی‌اطلاع از این تصمیم، خود در ماه فروردین و اردیبهشت اقدام به تمدید اعتبار بیمه خود کرده بودند، این لطف دیرهنگام شامل حالشان نشد. افراد دیگری هم که با تکیه‌بر اعلامیه ارشاد به مراکز درمانی مراجعه می‌کردند پاسخ می‌شنیدند که این تمدید قابل‌قبول نیست. رنجش هنرمندان تئاتر از همین بی‌توجهی‌ها، آغاز می‌شود، با مشاهدۀ این امر که پس از پر کردن چندین فرم و اعلام ضرر هیچ رسیدگی‌ای نمی‌شود، ادامه پیدا می‌کند و پاسخگو و شفاف نبودن مسئولان نیز موجبات تثبیت این انگاره را فراهم می‌کند که «تئاتر» در منظومۀ فکری تصمیم‌گیرندگان ما هیچ جایگاهی ندارد.
مشتاقم بدانم که دقیقاً بر اساس کدام نظر کارشناسی سالن‌های تئاتر از یک تیرماه می‌توانند با نصف ظرفیت و پروتکلی که تدوین‌شده شروع به کار کنند؟ تئاتر مثل سینما نیست که امروز اعلام کنند سالن‌ها باز شده و از فردا فیلم اکران شود. اجرای تئاتر مستلزم تمرین است و گروه‌های تئاتری ما طی این مدت در کدام فضا و بر اساس کدام قانون اجازۀ تمرین داشته‌اند که از یک تیر بتوانند اجرای خود را شروع کنند؟ بر فرض که خیلی سریع یک تئاتر آمادۀ اجرا شود، کارگردان چطور می‌تواند در پشت‌صحنه مثلاً بین گریمور و بازیگر یک فاصلۀ چهارمتری بیندازد؟ همۀ این موارد به کنار، آیا تماشاگری که در شرایط عادی هم استقبال چندانی از اجرای تئاتر در اصفهان نمی‌کرد، حاضر است در این وضعیت به سالن تئاتر بیاید؟ وقتی کارگردانی را ملزم می‌کنند که به ازای نصف سالن بلیت بفروشد آیا حاضرند هزینۀ نصف دیگر را به او بپردازند؟ آیا مسئولان سالن فرشچیان حاضرند نصف مبلغ کرایۀ سالن را از کارگردان بگیرند؟ وقتی نه مسئولان حمایت می‌کنند نه سالن دارها و نه مردم، گروه‌های نمایشی با چه دل‌خوشی‌ای باید شروع به تولید کنند؟ آن‌ها درنهایت به این نتیجه می‌رسند که تصمیم سهل‌انگارانۀ بازگشایی سالن‌های تئاتر صرفاً به خاطر این بوده که اگر کسی گفت چرا بسته است بگویند بفرمایید باز است و اگر کسی هم ضرر و شکایتی کرد بگویند خودت در این شرایط حاضر به اجرا شدی.
چاره چیست؟
چند راهکار برای اصلاح طرح غیر کارشناسی فعلی پیشنهاد می‌کنم. اول اینکه تصمیم‌گیرندگان و مسئولان حوزه تئاتر اگر واقعاً به فکر این هنر هستند، در این شرایط به لحاظ مالی کمک‌حال باشند و با تقبل بخشی از هزینه‌ها مانع متضرر شدن هنرمندان شوند.
دوم اینکه در این ایام اجازه بدهند تئاتر از فضای سربسته خارج شود؛ به‌طوری‌که هم تئاتر خیابانی رونق بگیرد و هم تئاتر صحنه‌ای از سالن‌های بسته به سالن‌های روبازی که در مؤسسات فرهنگی هنری و فرهنگسراها و ... وجود دارد انتقال پیدا کند. چه اشکالی دارد تئاتری‌ها وسط باغ غدیر اجرا داشته باشند؟ پردیس هنر از زمان افتتاح بی‌استفاده مانده و صندلی‌های آن دارد زنگ می‌زند، چرا نباید در این شرایط از فضاهایی که داریم بهترین استفاده را بکنیم؟ چه کسی می‌تواند جلوی تمرکز ازدست‌رفتۀ بازیگر و تماشاگر را حین اجرای تئاتر در فضای سربسته با حادث شدن یک عطسۀ ناقابل بگیرد؟
سومین پیشنهادم این است که هنرمندان به سمت تولید نمایش‌های کم‌هزینه، کم بازیگر و چمدانی بروند، از الگوهای تئاتر خیابانی بهره بگیرند بلکه وضعیت کم‌کم بهبود پیدا کند؛ هرچند به اذعان مقامات بهداشتی در پاییز و زمستان به‌مراتب وضع ناخوشایندتری خواهیم داشت و این نشان می‌دهد که باید به فکر تصمیمات اصولی‌تری برای تئاتر باشیم.
