۳ روایت میزبانی تند بهارستان از ظریف/ تنها موافق ظریف که بود؟
همچنان وزرای دولت حسن روحانی به بهارستان می‌روند. روز گذشته نیز مجلس یازدهم، یکشنبه داغی را گذراند؛ روزی که دستور کار «گزارش وزیر امور خارجه از مسائل خارجی و روابط بین‌الملل» بود و محمدجواد ظریف در صحن حاضر شد؛ اما با واکنش تند برخی نمایندگان بهارستان‌نشین مواجه شد. رفتار تند نمایندگان با ظریف شاید آغازی بر حمله‌های تندتر آنها به دولت حسن روحانی نیز باشد و به نظر می‌رسد بهارستانی‌ها برای کابینه خواب‌هایی دیده باشند.
به‌هرحال وزیر خارجه روز گذشته در صحن علنی مجلس در سخنان ابتدایی خود از لزوم انسجام درونی در کشور با تبیین شرایط گذار حاکم بر مناسبات بین‌المللی گفت و عنوان کرد: «آمریکا تلاش می‌کند در این شرایط انتقالی جمهوری اسلامی را به‌عنوان قدرتی که می‌تواند در شرایط جدید با شناخت صحیح برآید، امنیتی کند. در این شرایط فضایی برای کنشگری ایران به وجود آمده است، باید این را بپذیریم که اگر در شرایطی هم می‌شد گفت که امر محتوم در دنیا وجود دارد، گرچه براساس تفکر اسلامی ما معتقد به امر محتوم و جبری نیستیم؛ اما امروز تفکر محتومی بر پایه همه مبانی روابط بین‌المللی غلط است».
او ادامه داد: «امر محتومی در جهان وجود ندارد. همه‌چیز در حال شدن است و انسان‌ها و کشورها به‌عنوان قدرت‌های کنشگر می‌توانند تأثیرگذار باشند. هرگونه محتوم‌انگاری به معنای تسلیم در برابر قدرت‌هاست. محتوم‌انگاری خطری جدی است که جوامع را تهدید می‌کند و ما باید بپذیریم که ما کنشگر هستیم و تأثیرگذاریم و می‌توانیم آینده خودمان را خودمان شکل دهیم. امروز شرایطی شده که نه‌تنها کشورها؛ بلکه یک فرد انسانی هم می‌تواند در تحولات بین‌المللی تأثیرگذار باشد».
در قرارداد با چین هیچ موضوع مخفی‌ای وجود ندارد
ظریف به قرارداد ۲۵ساله با چین نیز اشاره کرد و گفت: «نکته‌ای که در سیاست خارجی ما باید مورد توجه باشد، توجه به جابه‌جایی قدرت جهانی است؛ به‌همین‌دلیل ضمن حفظ سیاست همه‌جانبه برای اینکه مقابل شش قدرت جهانی بنشینیم و به قول آقای ترامپ کلاه سر آنها بگذاریم، شرایطی ایجاد کنیم که آقای بولتون نگران یک ملاقات ما با آقای ترامپ باشد؛ درعین‌حال همین اقتدار را داشتیم که با چین برای ایجاد قرارداد ۲۵ساله مذاکره می‌کنیم».
وزیر خارجه در میان همهمه نمایندگان مجلس با تأکید بر اینکه در قرارداد با چین هیچ موضوع مخفی‌ای وجود ندارد، افزود: «در ملاقات شی‌جین پین، رئیس‌جمهوری خلق چین، با مقام معظم رهبری درباره این قرارداد صحبت شد، موضوع را به مردم اعلام کردیم، در سفر سال گذشته این قرارداد را به چین بردم، باز هم اعلام شد زمانی که چین به پیش‌نویس ما پاسخ داد، این موضوع دوباره اعلام شد و آنگاه که چین مذاکره با ما را نیز پذیرفت، این موضوع اعلام شد و هر موقع که توافق محقق شود، آن را هم اعلام خواهیم کرد. در رفتار ما شفافیت کامل وجود دارد؛ اما واقعیت این است که محل‌های قدرت در دنیا در حال تغییر است و باید واقعیات شرایط جهانی را بشناسیم و با شرایط گذار از این جهان پساغربی عمل کنیم که این هدف با اعتمادبه‌نفس و توجه به ظرفیت‌های ساختاری محقق می‌شود».
ظریف با بیان اینکه نگه‌داشتن شریان‌های اقتصادی کشور با توجه به برنامه‌هایی که آمریکا بر کشور ما تحمیل کرده، گفت: «آمریکا تلاش می‌کند با جنگ اقتصادی و تروریسم اقتصادی و نه تحریم، شرایطی را بر کشور تحمیل کند. اقدامات آمریکا، اقدامات زورمدارانه اقتصادی یا همان تروریسم اقتصادی است».
وزیر خارجه گفت: «یکی از اقداماتی که آمریکا انجام می‌دهد، فشار بر دوستان ایران و هدف قراردادن منافع ایران در منطقه است که این حوزه هم نیازمند به توجه ویژه ماست. مهم‌ترین هدفی که آمریکا دنبال می‌کند، جداکردن مردم از حاکمیت و ناکارآمد نشان‌دادن نظام و همچنین مشروعیت‌زدایی از نظام است. اگر دوستان نگاهی به کتاب جان بولتون بیندازند، می‌بینند که در پشت همه سیاست‌هایی که آمریکا به نام فشار حداکثری دنبال می‌کند، این اهداف نهفته است».
سیاست خارجی حوزه دعوای جناحی نیست
او با تأکید بر لزوم انسجام درونی، افزود: «سیاست خارجی حوزه دعوای جناحی و گروهی نیست؛ به‌همین‌دلیل سیاست خارجی در قانون اساسی در حوزه اختیارات مقام معظم رهبری است و سیاست‌های کلی نظام در حوزه سیاست خارجی را مقام معظم رهبری تعیین می‌کنند. این یعنی اجتناب از دوگانه‌سازی و دعوای داخلی در حوزه سیاست خارجی».
ظریف یادآورشد: «شرایط دنیا در حال تحول است و جمهوری اسلامی توان این را دارد که در این شرایط نقش بسیار مهمی ایفا کند. ایفای این نقش نیازمند انسجام داخلی است. ما در خدمت شما هستیم؛ چراکه دیدگاه جناحی و حزبی نداریم؛ چراکه وزارت امور خارجه حزبی نیست و جناحی‌شدن به معنی پایان عضویت در وزارت امور خارجه است».
به نوشته روزنامه شرق، او با تأکید بر اینکه آماده‌ایم با همه ظرفیت‌های ملی برای پیشبرد اهداف انقلاب تلاش کنیم، گفت: «همان‌طورکه ما این امکان را داشتیم که بهترین روابط را با برادر شهیدم مرحوم حاج قاسم سلیمانی داشته باشیم و من هر هفته با او جلسه هماهنگی داشتم، این امکان را هم داریم که با همه شما برای پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی همکاری کنیم».
نمایندگان علیه وزیر
وقتی صحبت‌های وزیر خارجه در نوبت اول به پایان رسید، نمایندگان شروع به تذکردادن به او کردند. ذبیح‌الله اعظمی، نماینده جیرفت، به دفاع از ظریف پرداخت و گفت در شرایط فعلی تضعیف وزارت امور خارجه به‌ویژه دیپلمات‌های ارشد مغایر امنیت ملی و منافع کشور است؛ اما مهرداد ویس‌کرمی، نماینده خرم‌آباد، خطاب به ظریف گفت: «شما فرصت‌های بزرگ پیش‌روی ملت ایران را به امید لبخند آمریکا و اروپا نسوزانید، باید به جای کدخدا به خدا اعتماد کرد». رمضانعلی سنگدوینی، نماینده گرگان، هم از وزیر خارجه خواست مانند «سردار سلیمانی»ها باشد.
احمد راستینه، نماینده شهرکرد نیز طعنه‌ای به ظریف زد و گفت: «اقتصاد دلارمحور حرکت ذلیلانه وزارت خارجه را رقم زده است؛ از شهید حاج قاسم سلیمانی سخن می‌گویی، دیپلماسی ایشان با مقاومت نتیجه داد که این رویه در وزارت خارجه متفاوت است. دلار ۲۰ هزارتومانی را باید دلار برجامی نامید. این همان گلابی‌هایی است که وعده‌اش را به مردم داده بودید».
محمد صفایی، نماینده گناباد هم عنوان کرد: «وزیر امور خارجه در مجلس دم از وحدت ملی و فراجناحی‌بودن می‌زند؛ اما در نشست با کری می‌گوید که اگر ما با شما به توافق نرسیم، جریان رادیکالیسم روی کار می‌آید!».
حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنور، نماینده قم، نیز که در مجلس دهم برجام را به آتش کشیده بود، به‌عنوان رئیس کمیسیون امنیت ملی به گلایه از وزیر خارجه پرداخت و گفت: «ما مخالف دیپلماسی و دیپلماسی فعال نیستیم. ما مخالف رابطه با دنیا نیستیم. ما نمی‌گوییم مسائل را باید در عرصه بین‌المللی رها و ترک کنیم. مسئله اینجاست که مسیر را نباید عوضی رفت. شما مسیر را از ابتدا کج رفتید. تضمین نگرفتید. اگر می‌دانستید، چرا خلافش را عمل کردید و اگر نمی‌دانستید، در طول مذاکرات مقام معظم رهبری بارها تذکر دادند، چرا توجه نکردید؟ چرا با کشورهایی مثل چین که ما باید مهم‌ترین ارتباط را با آنها داشته باشیم، با وجود تأکیدات مقام معظم رهبری بی‌مهری کردید؟».
ظریف: هیچ‌گاه مسائل داخلی را به خارج نبردم
انتقادهای نمایندگان که به پایان رسید، باز محمدجواد ظریف به پشت تریبون رفت؛ اما این‌بار صداها و اعتراض‌ها بلندتر از قبل شده بود. او در سخنان خود گفت: «آمدیم اینجا با هم آینده بهتری برای کشور بسازیم. رهبر معظم انقلاب فرمودند اگر شما هم خوانده بودید و گزارش ملاقات‌های ظریف و برخوردهای او را با آن طرف دیده بودید، شما هم مثل او را شجاع، انقلابی و صادق می‌دانستید؛ بنابراین آنچه اتفاق افتاد، آن نبود که شما گفتید. من هیچ‌گاه مسائل داخلی را به خارج نبردم».
او افزود: «آنچه من گفتم، رهبری شنیدند. اگر دروغ گفتم شنیدند، ایشان گفتند صادق است، اگر راست گفتم شنیدند، ایشان گفتند شجاع است. جمهوری اسلامی ایران باید برابر سیاست‌های آمریکا بایستد. شما هفته قبل دیدید که بنده در شورای امنیت سازمان ملل متحد چگونه برابر سیاست‌های آمریکا ایستادم. کسان دیگری هم که در وزارت امور خارجه بودند، همین‌گونه ایستادند. شما هم بایستید. همه با هم می‌ایستیم؛ اما باید کاری کنیم که آمریکا نتواند از اقدامات ما برای اهداف خودش استفاده کند. ما باید کاری کنیم که بتوانیم قدرت جمهوری اسلامی ایران را در منطقه و در جهان نهادینه کنیم».
وزیر خارجه افزود: «ما باید از تمام امکانات برای کمک به معیشت مردم و قدرت ملی ایران استفاده کنیم. هرچه شما می‌خواهید بفرمایید؛ ولی شهید سلیمانی و بنده هر هفته جلسه داشتیم و هماهنگ می‌کردیم. در مسائل منطقه‌ای هرچه ما کردیم، با هماهنگی یکدیگر بود. آنهایی که شهید سلیمانی را می‌شناسند، آنهایی که با شهید سلیمانی دمخور بودند، آنهایی که با سیدحسن نصرالله دمخورند و آنهایی که با مقاومت عراق، لبنان و فلسطین دمخورند، می‌دانند که روابط ما چگونه بود، نه شما».
توهین‌ها را به جان می‌خرم
این سخنان با واکنش تند برخی نمایندگان مواجه شد. آنها جملات ظریف را توهین دانستند و گفتند که او به ما می‌گوید نمی‌فهمیم! همین باعث شد تا وزیر خارجه به توضیح بپردازد و بگوید: «بنده عرض کردم که آنها می‌دانند، نگفتم نمی‌فهمید. شما نماینده ملت هستید. ملت ما ملت فهیمی است و شما هم به‌عنوان نمایندگان ملت فهیم هستید و من برابر نمایندگان ملت با کمال خضوع حضور پیدا می‌کنم».
او ادامه داد: «حرف‌ها و توهین‌ها را به جان می‌خرم. به من ذلیل گفتید؛ درصورتی‌که رهبر معظم انقلاب به من شجاع گفته بود، دروغگو گفتید درصورتی‌که رهبر معظم انقلاب به من صادق گفته بود؛ اما وظیفه دارم از شما به‌عنوان نمایندگان مردم بزرگ ایران بشنوم و به گوش جان بشنوم و از شما و انتقادهای شما تشکر کنم؛ حتی از تندی‌های شما هم تشکر می‌کنم. اما بدانید همه ما در یک کشتی نشسته‌ایم، همه ما با هم هستیم. آمریکا لیبرال، اصلاح‌طلب، اصولگرا، انقلابی و غیرانقلابی نمی‌شناسد. رژیم صهیونیستی اصلاح‌طلب، اصولگرا نمی‌شناسد، رژیم صهیونیستی با کل ایران مخالف است، با تمامیت ارضی ایران و جغرافیای ایران مخالف است».
ظریف ادامه داد: «دوستان عزیز آمریکا را قَدَرقدرت ندانیم. برجام تحمیلی بر آمریکا بود. ان‌شاءالله تاریخ و آینده نشان خواهد داد. برجام سند افتخار ایران است و همواره خواهد بود و در تاریخ این کشور ثبت خواهد شد».
وزیر خارجه ایران روز پرتنشی را در مجلس گذراند؛ مجلسی که نمایندگان مخالف دولت بر روی صندلی‌های سبز آن نشسته‌اند. رئیس‌جمهور حالا در موقعیت سختی قرار گرفته است و اگر پارلمان با دولت او تعامل نکند، احتمال این وجود دارد که برخی از وزرای کابینه او که در چند هفته اخیر میهمان بهارستان بوده‌اند، استیضاح و برکنار شوند و روحانی مجبور به معرفی دوباره کابینه شود. آیا رفتار دیروز نمایندگان با محمدجواد ظریف، آغازی بر حمله‌های تندتر به دولت یازدهم است؟
استیضاح رئیس‌جمهور را کلید بزنید
حرف‌های نماینده خمینی‌شهر و اخطار قانون اساسی که داد، مشخص بود که جواب این سؤال آری است. حجت‌الاسلام محمدتقی نقدعلی بعد از سخنان محمدجواد ظریف خطاب به رئیس مجلس گفت: «این روشی که مجلس در پیش گرفته است، جواب نمی‌دهد. ما دیگر روی نگاه کردن به چهره مردم را نداریم. دلار ۲۱ هزار تومان، سکه‌ای که از ۱۰ میلیون گذشته است و مرغ قیمت نجومی، نتایج سیاست‌های هفت‌ساله دولت است. نشستن و گوش‌کردن به حرف‌های وزرای دولت بی‌ثمر است. استیضاح رئیس‌جمهور را کلید بزنید».
اقبال شاکری، نماینده تهران، نیز به تسنیم گفت که طرح سؤال از رئیس‌جمهور با ۱۳۰ امضا به هیئت‌رئیسه مجلس تقدیم شده؛ اما علی خضریان، دیگر نماینده تهران، به خبرگزاری فراس گفته که تعداد امضا به ۲۰۰ نفر رسیده است.
تاریخ نشان خواهد داد
روزنامه ایران نیز نوشت: چهره خندان ظریف، با فریاد «دروغگو، دروغگو»ی نمایندگان درهم کشیده شد. در روزی که او از انسجام درونی گفت و توصیه به اجتناب از دوگانه‌سازی کرد، برخی مجلسیان نه گوش‌شان به حرف‌های وزیر امور خارجه بدهکار بود و نه حاضر بودند روایتهایش از حمایت رهبری را بشنوند. ادعای آنها ریل‌گذاری اشتباه در دستگاه دیپلماسی بود.
دیروز محمدجواد ظریف به همراه غلامرضا انصاری، معاون اقتصادی خود در بهارستان حاضر شد تا ضمن ارائه گزارشی از سیاست خارجی، پاسخگوی سؤالات تعدادی از نمایندگان هم باشد. این نخستین حضور وزیر امور خارجه و چندمین حضور اعضای کابینه در جمع مجلسیان این دوره بود ولی استقبال چندانی از ظریف نشد. اتفاقی که از قبل هم قابل پیشبینی بود، دقایقی نظم مجلس را بهم ریخت. تا آنجا که نه صلوات ظریف کارگر افتاد و نه درخواست قالیباف از نمایندگان برای سکوت کردن، راه به جایی برد.
۳ هدف امریکا از زبان ظریف
صبح بهارستان با صحبت‌های محمدجواد ظریف شروع شد. او به اهداف امریکاییها علیه ایران در یک جنگ تمام عیار اشاره کرد و گفت: امریکا در این جنگ به دنبال چندین هدف است. مهم‌ترین آن این است که از ایران یک تهدید امنیتی ایجاد کند. آنگاه موضوع ایران به مکان‌ها و حوزه‌هایی که امریکا در آن قدرت دارد مثل شورای امنیت کشیده می‌شود. ظریف از دومین هدف امریکا این گونه روایت کرد: دومین هدف اجماع‌سازی علیه ایران است. از دی‌ماه سال ۱۳۹۶ تا هفته گذشته چهار جلسه ویژه در شورای امنیت با فشار امریکا برای فشار بر ایران برگزار شده است. در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۶ درخصوص اغتشاشات اولین جلسه برگزار شد. جلسه بعدی با حضور پمپئو برگزار شد و جلسه‌ای دیگر با حضور دونالد ترامپ برگزار شده بود و جلسه آخر نیز هفته گذشته برگزار شد. در جلسه اولی که امریکا برای اغتشاشات برگزار کرد، همه اعضای شورای امنیت، امریکا را درخصوص برجام محکوم کردند. در جلسه هفته گذشته نیز همه اصرار کردند که برجام درست بوده و امریکا سیاست غلطی را دنبال کرده است.
ظریف سومین هدفی که امریکا علیه ایران دنبال می‌کند را روایت‌سازی‌های جعلی از ایران در منطقه دانست و گفت: دنیا باید بداند که هدف امریکا چیست تا گرفتار آن نشود. مهم‌ترین هدف امریکا جدا کردن مردم از حاکمیت و ناکارآمد نشان دادن نظام و مشروعیت‌زدایی از نظام است. در کتاب بولتون نیز به وضوح روشن است که در پشت سیاست فشار حداکثری امریکا این اهداف نهفته است، اما آنچه که امروز از هر چیزی برای رویارویی با امریکا مهم‌تر است، انسجام درونی است. سیاست خارجی حوزه دعوای جناحی نیست به همین دلیل است که سیاست خارجی در چارچوب اهداف کلی نظام در اختیارات رهبری قرار دارد تا از دوگانه‌سازی و دعوای جناحی اجتناب شود. تمرکز ایران باید در منطقه بوده و تولیدکننده امنیت، ثبات و توسعه برای همسایگان خود باشد. همسایگان ما باید احساس کنند که بهترین روابط را با ایران دارند.
بهترین روابط را با حاج قاسم سلیمانی داشتیم
ظریف گفت: ایران ضمن حفظ سیاست همه‌جانبه و نشستن در برابر ۶ قدرت جهانی و به قول آقای دونالد ترامپ کلاه گذاشتن بر سر آنها در عین حال با اقتدار با چین روابط خود را گسترش داد و اکنون ما در راستای قرارداد ۲۵ ساله با چین هستیم و در این قرارداد هیچ موضوع مخفی وجود ندارد. شرایط دنیا در حال تحول است و ایران این توانایی را دارد که در این شرایط نقش مهمی ایفا کند، اما باید انسجام داخلی داشته باشیم. ما در وزارت خارجه در خدمت شما هستیم و در وزارت خارجه حزبی شدن به معنای پایان حضور است، همان‌طور که ما بهترین روابط را با حاج قاسم سلیمانی داشتیم و من هر هفته با ایشان جلسه داشتم این امکان وجود دارد که با نمایندگان برای پیشبرد اهداف همکاری داشته باشیم.
دوگانه سازی مجعول ظریف- سلیمانی
با بازگشت ظریف به روی صندلی سبز بهارستان، نوبت به نمایندگان مجلس رسید. مهرداد ویس کرمی نماینده خرم آباد، به عنوان نفر اول نمایندگان سؤال کننده با انتقاد از ظریف گفت: تا کی ما باید از اعتماد کودکانه به امریکای جهانخوار و اروپای فریبکار ضربه بخوریم و فرصت‌ها را بسوزانیم. تا کی از ترس اینکه امریکا ما را تهدید جلوه ندهد برایش خوش رقصی می‌کنیم؟ آیا آنچه تا حالا اتفاق افتاده نتیجه سیاست‌های شما است یا تفکر مقاومت؟ آنچه شده شما کردید یا حاج قاسم سلیمانی؟
رمضانعلی سنگدوینی، نماینده گرگان هم با طرح این سؤال که چرا مشکل گاز ایران و ترکمنستان تا الان حل نشده است؟ گفت: ببینید شهید سلیمانی چه کرد؟ و چه عظمتی ایجاد کرد. مثل سردار سلیمانی باشید که کشور را از داعش ملعون نجات دادند. موسی غضنفرآبادی، نماینده بم هم خطاب به ظریف گفت: به کسانی که به اشتباهات شما دل‌خوش کردهاند پیام میدهم که ملت ایران مذاکره با امریکا را ذلت میداند. امریکا برای همیشه برای ملت ایران منفور و غیرقابل تحمل است.
احمد راستینه، نماینده شهرکرد هم در انتقاد از وضعیت اقتصادی کشور و ربط دادن آن به عملکرد وزارت خارجه گفت: دلار ۲۰ هزار تومانی را باید دلار برجامی نامید. از شما می‌خواهیم پیام اقتدار ملت را با پایان سیاست برجامی و خروج از آن با شجاعت به مردم و دنیا مخابره کنید.
محمود احمدی بیغش، نماینده شازند هم نفر بعدی بود که در انتقاد از عملکرد دستگاه دیپلماسی گفت: هفت سال است سیاست خارجی را به برجام گره زدید. دست‌مان خالی است و سرمان کلاه رفته، شاید هم کلاه نرفته و خودمان میخواستیم. او خطاب به ظریف گفت: شما گفتید با همسایهها ارتباط خوبی دارید اما در تلویزیون ملی ترکیه با حمایت اردوغان برای بخشی از کشور ما خواب می‌بینند و شما هیچ کاری نمیکنید. اما ذبیح‌الله اعظمی، نماینده جیرفت تنها فرد از جمع نمایندگان بود که حمایت خود از محمدجواد ظریف را اعلام کرد و با تمجید از تلاشهای وزارت خارجه که آخرین دستاورد آن انزوای اسرائیل و امریکا در نشست شورای امنیت بود، به دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه منتقد شد. او گفت: لازم است در راستای دیپلماسی فعال اقتصادی در سال «جهش تولید» برای صادرات محصولات متنوع ایرانی به بازارهای خارجی برنامه‌ریزی لازم را صورت دهیم.
در ادامه پرسش نمایندگان محسن علیزاده نماینده سپیدان هم مدعی شد: در قطعنامه شورای حکام پالس فرستادید که ایران از برجام خارج نمی‌شود، گفتید هر بلایی که می‌خواهید سر ما بیاورید و نتیجه شد قطعنامه شورای حکام. به خدا توکل کنید؛ خدا مشکل ما را حل می‌کند، از کدخدا کاری ساخته نیست.محمد مولوی نماینده آبادان هم از ظریف خواست که در سیاست خارجی‌تان تجدیدنظر کنید چرا که نتیجه خوبی به همراه نخواهد داشت. دیپلماسی خود را به دیپلماسی عمل تبدیل کنید که مبادا در تسهیل‌گری شما دلار را با این حجم بالا ببینیم که کمر اقتصاد کشور را شکسته است. ابوالفضل عمویی هم به ظریف توصیه کرد که پیگیر راهبرد اخراج امریکا از منطقه به عنوان پاسخی به شهادت حاج قاسم سلیمانی در گفتوگوهای دیپلماتیک خود باشد که تصویر دستهای خون آلود حاج قاسم تصویری نیست که به این زودی از اذهان ما پاک شود.
مجتبی ذوالنوری رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی آخرین نفر از جمع نمایندگان بود که با اشتباه خواندن ریل‌گذاری در وزارت خارجه گفت: چرا به تذکر مقام معظم رهبری گوش ندادید که فرمودند نتیجه همه مذاکرات باید رفع کل تحریم‌ها باشد و نتیجه این بی‌توجهی خسارت محض شد، چرا ملت را به این خسارت رساندید و تحت عنوان مذاکره ۳ سال منطقه را رها کردید. چرا پیمان‌های دوجانبه مالی با کشورهای همسایه و کشورهایی همچون چین را رها کردید و چند سال سفیر نداشتیم و دیپلماسی اقتصادی تعطیل شد. شما باید در این زمینه پاسخگو باشید و در پیشگاه خداوند استغفار کنید.
خنده در برابر شعار
با پایان یافتن سؤالات نمایندگان نوبت به محمدجواد ظریف رسید تا به سؤالات مطرح شده پاسخ دهد. او در میان هیاهوی نمایندگان به جایگاه رفت. به همان میزان که لبخند ظریف بیشتر می‌شد، صدای نمایندگان معترض هم بالاتر میرفت. اعتراض یکی از آنان به اینکه چرا مسائل را به گردن رهبری میاندازید، صدای باقی نمایندگان را هم بلند کرد، اما این ظریف بود که از آنها خواست تا صلواتی بفرستند بلکه از شدت اعتراضات کم شود. ظریف که با صلوات هم نتوانست نمایندگان را آرام کند، «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ» را خواند و گفت: «دوستان عزیز! ما آمدهایم اینجا که آینده کشور را بهتر بسازیم. مقام معظم رهبری فرموده بودند که اگر گزارش ملاقات‌های ظریف و برخوردهای او را با آن طرف دیده بودید، شما هم مثل من او را شجاع، انقلابی و صادق می‌دانستید. آنچه که اتفاق افتاد آن نبود که شما گفتید. من هیچ گاه مسائل داخلی را به خارج ربط ندادم.»
با این جملات نمایندگان معترض بیکار ننشستند. آنان ظریف را چندین بار دروغگو خطاب کردند تا قالیباف برای ساکت کردن نمایندگان از آنان بخواهد که اجازه دهند صحبت‌های وزیر تمام شود و بعد هر انتقاد و اعتراض و اخطار آیین‌نامه‌ای دارند را مطرح کنند. ظریف بار دیگر نمایندگان را با لفظ دوستان مورد خطاب قرار داد و گفت: «آنچه که من گفتم مقام معظم رهبری شنیدند. اگر دروغ گفتم، شنیدند و ایشان گفتند صادق است. اگر راست گفتم، شنیدند و ایشان گفتند که شجاع است.» این جمله باز هم طاقت نمایندگان را طاق کرد و در میان فریادهای نمایندگان، ظریف که از اوضاع پیش آمده دلگیر بود به کنایه از میهمان نوازی آنان تشکر کرد. در این حال، نیک‌بین که برای اعتراض بلند شده بود، با تذکر قالیباف سر جایش نشست.
این بار صدای جواد کریمی قدوسی هم که همواره در مخالفت با وزیر خارجه مشهور است، بلند شد و تذکر قالیباف هم راه به جایی نبرد. او همچنان فریاد میکشید و ظریف هم در واکنش به او گفت که ظاهراً دوستان تمایل ندارند صحبت‌ها را بشنوند. کریمی قدوسی باز هم فریاد زد که دوست نداریم «دروغ» بشنویم. ظریف به جلسه هفته قبل خود در شورای امنیت اشاره کرد و گفت دیدید که چگونه در برابر امریکا ایستادم. شما هم بایستید. همه با هم می‌ایستیم. اما باید کاری کنیم که امریکا نتواند از اقدامات ما برای رسیدن به اهداف خود استفاده کند. باید کاری کنیم که بتوانیم قدرت جمهوری اسلامی را در منطقه و جهان نهادینهسازی کنیم. دوگانه‌سازی کاری از پیش نمی‌برد، باید سیاست خارجی در خدمت مقاومت باشد و باید قدرت منطقه‌ای جمهوری اسلامی در خدمت پیشبرد اهداف مردم ایران باشد. باید از تمام امکانات خود برای کمک به معیشت مردم استفاده کنیم.
هرچه کردیم با هماهنگی سردار سلیمانی بود
اما بخش مهم صحبت‌های ظریف پاسخش به نمایندگانی بود که از سردار سلیمانی یاد کردند و ظریف را به باد انتقاد گرفتند. او گفت: هرچه شما می‌خواهید بفرمایید اما، شهید سلیمانی و بنده هر هفته با هم جلسه داشتیم و هر هفته با هم هماهنگ بودیم. در اقدامات منطقه‌ای هرچه کردیم با هماهنگی یکدیگر بوده. آنهایی که شهید سلیمانی را می‌شناسند، آنهایی که با شهید سلیمانی دمخور بودند، آنهایی که با سیدحسن نصرالله دمخور هستند، آنها می‌دانند نه شما. آنها می‌دانند که روابط ما چگونه بود.
با این صحبت‌ها بار دیگر فریاد نمایندگان بلند شد که «داری به ما توهین میکنی، می‌گویی ما نمی‌فهمیم.» ظریف گفت: من بیجا می‌کنم که بگویم شما نمی‌فهمید. من در برابر نمایندگان ملت با تمام خضوع حضور پیدا می‌کنم و حرف‌ها و توهین‌ها را به جان می‌خرم. به من ذلیل گفتید در حالی که مقام معظم رهبری شجاع گفته بود. به من دروغگو گفتید در حالی که مقام معظم رهبری صادق گفته بود. اما من وظیفه دارم که از انتقادات شما تشکر کنم. حتی از تندی‌های شما تشکر می‌کنم. اما بدانید همه ما در یک کشتی نشسته‌ایم. امریکا، لیبرال، اصلاح‌طلب، اصولگرا و انقلابی نمی‌شناسد. رژیم صهیونیستی با کل ایران مخالف است، با تمامیت ارضی ایران مشکل دارد. همه با هم در این کشتی هستیم. باید اقتصاد را با هم پیش ببریم. ظریف در نهایت با اشاره به روابط روبه توسعه ایران با همسایگان تاکید کرد: توکل ما هم به خدا است و نباید آمریکا را قدرقدرت دانست. برجام تحمیلی بر آمریکا بود. ان شاالله تاریخ نشان خواهد داد. ان‌شاءالله آینده نشان خواهد داد. برجام سند افتخار ایران است و همواره خواهد بود و ان شاءالله در تاریخ این کشور ثبت خواهد شد.
پیشنهاد قالیباف برای نامگذاری وزارت خارجه
با پایان سخنان ظریف، قالیباف از او خواست که چند لحظهای شنونده صحبت‌های او شود. رئیس مجلس گفت: در حوزه توان اقتصادی، وزارت خارجه می‌تواند نقش کلیدی داشته باشد. از نظر بنده وزارت امور خارجه باید در دوران جنگ اقتصادی به وزارت امور خارجه و تجارت بین‌الملل تبدیل می‌شد. توقع ما این است که اگر وزارت خارجه نتوانست سرمایه گذار وارد کند حداقل شرایط را به گونهای مدیریت کنند که بخشی از پول مردم که نزد برخی کشورها باقی مانده است به کشور بازگردد و انتقال ارز به کشور با تلاش مضاعف انجام شود.
بودن یا نبودن مساله این است
روزنامه اعتماد نیز این رویداد مجلس را اینگونه پوشش داد: مجلس یازدهم حالا سر و شکل منظم‌تری یافته و نمایندگانش نیز رفته‌رفته بیشتر با صحن علنی و سازوکار اقدامات نمایندگان و وظایف‌شان آشنا می‌شوند و همین مساله می‌تواند به معنای زنگ خطری برای دولت دوازدهم و البته شخص حسن روحانی به عنوان رییس‌جمهوری باشد. رییس‌جمهوری که شعارهای تند و تیزش در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۶ که به‌زعم فعالان و تحلیلگران سیاست ایران در بهترین حالت نیمی از آنها، نه عملی شده و نه زمان کافی برای عملی شدنش وجود دارد. در چنین شرایطی که روحانی و دولتش نه حامیان پروپاقرص روزهای ابتدایی را دارد و نه محبوبیت آن روزها را، مجلس یازدهم با حمایت تمام‌قد رسانه‌های منتهی‌الیه راست سیاسی ایران و فعالانش در شبکه‌های اجتماعی، شمشیر از رو به اهالی «پاستور» کشیده؛ شمشیری که شاید بیش از هرکس محمدجواد ظریف در قامت وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی تیزی برنده آن را احساس کرد.
سیاستی در اختیار نظام
ساعت ۸ و ۱۰ دقیقه روز گذشته که زنگ آغاز به کار پارلمان به اشاره انگشتِ قالیباف به صدا درآمد، شاید همه انتظار جنجال را می‌کشیدند ولی کمتر کسی تصور می‌کرد نام بزرگان کشور یکی از پررنگ‌ترین بخش‌های سخنان رییس دستگاه دیپلماسی باشد. او پشت تریبون رفت و اظهاراتش را با تغییرات جهان بین‌الملل آغاز کرد ولی به‌خوبی متوجه افزایش همهمه‌ها در صحن علنی و بلند شدن صدای اعتراضات از گوشه و کنارها شد و از این‌رو با یادآوری قانون اساسی جمهوری اسلامی خطاب به نمایندگان گفت که «سیاست خارجی حوزه دعوای جناحی و گروهی نیست؛ به همین دلیل سیاست خارجی در قانون اساسی در حوزه اختیارات مقام معظم رهبری است و سیاست‌های کلی نظام در حوزه سیاست خارجی را مقام معظم رهبری تعیین می‌کنند. این یعنی اجتناب از دوگانه‌سازی و دعوای داخلی در حوزه سیاست خارجی.» این جمله شاید مهم‌ترین بخش اظهارات ظریف در نیمه نخست گفته‌هایش در صحن بود؛ نیمه‌ای که در قیاس با نیمه دوم به مراتب ساده‌تر بر او گذشت.
آسمان ریسمان علیه وزیر
مطابق رسم پارلمان یازدهم، پس از پایان بخش نخست اظهارات مقام مدعو، نوبت به نمایندگان رسید تا براساس قرعه درباره موضوع لب به سخن بگشایند. سخنی که برابر ظریف در اکثر موارد، جز تخریب و توهین و تهاجم نبود. وزیر امور خارجه با شرح وظایفی مشخص در قانون، از دید نمایندگان باعث و بانی دلار ۲۰ هزار تومانی، تورم افسارگسیخته، گرانی و هزار و یک معضل اقتصادی و سیاسی بود؛ چنانکه از میان ۹ نماینده‌ای که روز گذشته در صحن علنی پارلمان موفق به اظهارنظر شدند، ۸ تن از آنان علنا به ظریف و سر و شکل سیاست خارجی جمهوری اسلامی تاختند.
تنها موافق ظریف در جلسه روز گذشته مجلس ذبیح‌الله اعظمی، نماینده جیرفت بود که در قیاس با سایر همکارانش در پارلمان، مستقل‌تر است و همچون سایرین به اصولگرایان و فعالان منتهی‌الیه راست سیاست ایران نزدیکی ندارند.
مهرداد ویس کرمی، رمضانعلی سنگدوینی، موسی غضنفرآبادی، احمد راستینه، محمد مولوی، محمد صفایی و محمود احمدی بیغش که به ترتیب نمایندگی مردم خرم‌آباد، گرگان، بم، شهرکرد، آبادان، گناباد و شازند در پارلمان را برعهده دارند، کنار مجتبی ذوالنوری، رییس نزدیک به جبهه پایداری کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی دیروز در گروه مخالفان ظریف ایستاده و هر کدام به نوع خود وزیر امور خارجه را «چهره‌ای وابسته به غرب» معرفی کردند. اتهامی که شاید اگر ذوالنوری هم در قامت رییس کمیسیون امنیت ملی نطق نمی‌کرد و در آن می‌دمید، مثال روزی که برجام را در صحن علنی مجلس دهم به آتش کشید، آتشی تازه در «بهارستان» به‌پا می‌کرد. جالب آنکه این نمایندگان میان اظهارات خود کوشیدند به هرنحوی که شده نامی از فرمانده سابق سپاه قدس جمهوری اسلامی به میان آورند؛ چنانکه «صفایی» با اشاره به روزهای شهادت قاسم سلیمانی گفت که «شما تحولات بین‌المللی پساغرب را در عمل باور ندارید، چراکه پس از شهادت حاج‌قاسم سلیمانی پیام ذلت به غرب فرستادید.»
این میان اما ذوالنوری تلاش کرد نوع دیگری از تخریب ظریف را به نمایش بگذارد. کلیدواژه «بی‌مهری به چین» یکی از مهم‌ترین بخش‌های اظهارات رییس کمیسیون امنیت ملی بود. او در تشریح این واژه گفت که «چرا با کشورهایی مثل چین که ما باید مهم‌ترین ارتباط را با آنها داشته باشیم، به‌رغم تاکیدات مقام معظم رهبری بی‌مهری کردید و ما مدت‌های طولانی در این کشورها سفیر نداشتیم و دیپلماسی اقتصادی ما تعطیل بود.»
میدان‌داری پایداری‌ها
میان این اظهارات و دوگانه‌سازی‌ها میان قاسم سلیمانی و محمدجواد ظریف و تشدید تحرکات علیه ظریف در پارلمان که جواد کریمی قدوسی به‌خوبی به عنوان میدان‌دارش ایفای نقش می‌کرد، نوبت به وزیر امور خارجه رسید تا به سخنان و البته انتقادهای نمایندگان پاسخ دهد اما از قرار معلوم کسی در مجلس دیگر تمایلی به شنیدن گفته‌های او نداشت؛ چنانکه نمایندگان با فریاد و تجمع روبه‌روی جایگاه ناطقان پارلمان، نه‌تنها نظم جلسه علنی را برهم زدند، بلکه وزیر امور خارجه را نیز برای دقایقی به سکوت واداشتند. قالیباف به‌عنوان رییس از نمایندگان خواست تا به صندلی‌های خود بازگردند ولی انگار تذکر او تفاوتی محسوس با تذکرهای لاریجانی که به نسبت مسموع واقع می‌شد دارد و کسی از مجلس‌یازدهمی‌ها، گوشش بدان بدهکار نبود. ظریف تلاش کرد با این جمله طعنه‌آمیز که «من زیاد مزاحم شما نمی‌شوم» نمایندگان را به سکوت دعوت کند ولی یکی از میانه صحن با فریاد پاسخ داد «بهتر» تا ظریف چاره‌ای نداشته باشد، مگر تشکر از «میهمان‌نوازی» پارلمان‌یازدهمی‌ها.
آنها می‌دانند، نه شما
ظریف میان تمام این سر و صداها با دعوت قالیباف به بیان مطالبش پرداخت و با یادآوری توصیف رهبری از او و تیم مذاکره‌کننده ایران گفت که «مقام معظم رهبری فرمودند که اگر شما هم گزارش ملاقات‌های ظریف و برخوردش را با آن طرف دیده بودید، مثل من او را شجاع، انقلابی و صادق می‌دانستید»؛ همین جمله ظریف اما مثال کبریتی در انبار باروت عمل کرد و دوباره فریاد نمایندگان را به آسمان برد. فریادها کارساز نبود و ظریف به‌گفته‌هایش ادامه داد و با اشاره به روابط خود با فرمانده سابق سپاه قدس جمهوری اسلامی گفت که «شما هرچه می‌خواهید بگویید اما من و شهید سلیمانی هر هفته باهم جلسه داشته و هماهنگ کردیم هرچه در منطقه انجام دادیم با هماهنگی هم بود. آنهایی که شهید سلیمانی را می‌شناسند و با او دمخور بودند، آنهایی که با سیدحسن نصرالله و مقاومت عراق و لبنان دمخور هستند، آنها می‌دانند که روابط ما چگونه بود، نه شما.» پایان این جمله ظریف شد آغاز فریاد نمایندگان؛ چنانکه یکی از فریادزنندگان که دیگر تشخیص‌شان غیرممکن شده بود، به تندی قالیباف را خطاب قرار داد و گفت که «ظریف به نمایندگان توهین می‌کند و به آنان می‌گوید نفهم!» ادعایی که ظریف بلافاصله آن را با توهین به خود تکذیب کرد و متذکر شد که «بیجا می‌کنم که بگویم شما نمی‌فهمید، شما نماینده ملت هستید، ملت ما فهیم است، شما هم نمایندگان ملت فهیم هستید و من برابر نمایندگان ملت با کمال خضوع، حضور پیدا می‌کنم، حرف‌ها و توهین‌ها را به جان می‌خرم.»
ابتدا درخواست، آنگاه خط و نشان
گفته‌های ظریف پایان یافت و ایضا فریادهای مخالفانش ولی این میان، نوبت به درخواست قالیباف رسید. او از وزیر امور خارجه خواست در صحن مجلس بماند و به تذکرات گوش دهد؛ تذکراتی که دوباره جز توهین و تهاجم نکته خاصی نداشت تا اینکه نوبت به شخص رییس مجلس رسید. او اظهارات خود را به اقدامات اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اختصاص داد و به انتقاد از آن گفت که «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای حکام باید بدانند هرگز جمهوری اسلامی و نمایندگان مجلس اجازه نخواهند داد که آژانس دستش باز باشد و بدون محدودیت هر کاری انجام دهد و به دنبال این باشد که حلقه‌های جاسوسی کشورهای متخاصم را تکمیل کند.»
انتقاد پارلمان به نظام؟
با تمام این کش و قوس‌ها گفت و شنود نه چندان مسالمت‌آمیز نمایندگان و رییس دستگاه دیپلماسی پایان یافت ولی تازه نوبت به فعالان سیاسی و شبکه‌های اجتماعی رسید. کاربران یکی پس از دیگری همچون فعالان سیاسی به حمایت از ظریف پرداختند. محمدمهاجری در توییترش نمایندگان مجلس را متهم به عدم پذیرش کدهای ظریف از «بیانات رهبری» کرد و به طعنه از او خواست زین پس کدهایی برای نمایندگان بیاورد که مورد پذیرش آنان باشد. مصطفی تاجزاده اما اقدامات نمایندگان را «گستاخی» توصیف کرد و با انتشار کلیپ اظهارات نمایندگان و پاسخ‌های ظریف در حساب کاربری‌اش تاکید کرد که «دلواپسان» مجلس با «رانت نظارتی/استصوابی به خانه ملت راه یافته‌اند.» این میان علی مطهری اما در اظهاراتی که امتداد آن را منتشر کرد، با انتقادی تلویحی از نوع پاسخ‌های وزیر امور خارجه در مجلس گفت که «ظریف می‌توانست بهتر از این پاسخ بدهد. خیلی از انتقاداتی که اینها به ظریف دارند، به کل نظام برمی‌گردد. مذاکرات برجام با نظر رهبری شروع و توافق نیز با نظر ایشان امضا شد. توافق خوبی بود و کار درستی انجام شد؛ منتها بخشی از نظام قدر آن را ندانسته و همگام با اسراییل و امریکا تصمیم به انهدام آن گرفت که منتهی به خروج امریکا از برجام شد.»
