چشم انداز فرایند انتقال قدرت در باکو

روند ارتقای نقش مهربان علی اوا، همسر الهام علی اف،رییس جمهوری آذربایجان در هرم قدرت در باکو از زمان مرگ حیدر علی اف، پدر الهام علی اف و رییس جمهوری پیشین آذربایجان آغاز شده است. در دوره ریاست جمهوری الهام علی اف در جمهوری آذربایجان که از سال 2003 با نشستن وی برجای پدرش آغاز شد، ابتدا عنوان "بانوی اول" برای نخستین بار در جمهوری آذربایجان شکل گرفت و مهربان علی اوا، فعالیت سیاسی جدی خود را تحت نام "بانوی اول" آغاز کرد.

مهربان علی اوا ، نماینده اصلی و چهره برجسته طایفه پاشایف ها در حاکمیت جمهوری آذربایجان محسوب می شود. وی به عنوان عروس خانواده علی اف، در دوره ریاست جمهوری حیدرعلی اف، فرد مهمی در حاکمیت به حساب نمی آمد. اما، مرگ حیدر علی اف و به میراث رسیدن حاکمیت به همسر مهربان علی اوا، فرصتی طلایی در اختیار وی نیز قرار داد. در سال های ابتدایی حکومت الهام علی اف، بنیاد حیدرعلی اف به ریاست خانم مهربان علی اوا تاسیس شد که این بنیاد به تدریج به یکی از مراکز مهم تجمع ثروت و امور فرهنگی در جمهوری آذربایجان تبدیل و بعدها به عنوان یکی از مراکز مهم قدرت در کشور شناخته شد. خانم مهربان علی اوا، افراد مورد وثوق خود را اعم از بستگان خانوادگی و سایر وابستگان را در بنیاد حیدرعلی اف گردهم آورد و این بنیاد در مناطق مختلف جمهوری آذربایجان شعبات خود را دایر کرد و تقریبا تمامی امور عمده ای که تحت نام امور خیریه ای و نیز فعالیت های فرهنگی و اجتماعی تبلیغاتی در جمهوری آذربایجان نیز با سازماندهی بنیاد حیدرعلی اف به ریاست مهربان علی اوا به اجرا درآمد و تمامی سازمان های رسانه ای عمده در جمهوری آذربایجان برای تبلیغ خانم مهربان علی اوا و بنیاد حیدرعلی اف به خدمت گرفته شد.

به این ترتیب، با کسب شهرت برای خانم مهربان علی اوا، بانوی اول جمهوری آذربایجان و به دست آوردن عناوینی همچون "سفیر حسن نیت یونسکو" و تبلیغات رسانه ای برای وی، راه برای تغییر قانون اساسی جمهوری آذربایجان به نفع شخص وی و خانواده پاشایف ها نیز باز شد. در سال 2016 قانون اساسی جمهوری آذربایجان تغییر یافت و مقام "معاون اول رییس جمهوری" برای نخستین بار در جمهوری آذربایجان تاسیس شد. با برگزاری همه پرسی و تصویب این تغییر، الهام علی اف، رییس جمهوری آذربایجان همسرش خانم مهربان علی اوا را به سمت معاون اول رییس جمهوری منصوب کرد و این بار دفتر و ادارات وابسته به معاون اول رییس جمهوری آذربایجان به محل بسیج نیرو برای خانم مهربان علی اوا تبدیل شد.

طی سال های 2018 و 2019 روند تغییر در مقامات دولتی در چارچوب مبارزه با شبکه فساد مالی در کشور و نیز جوان سازی دولت در وزارتخانه و سازمان های دولتی سرعت گرفت تا با برکناری مقامات برجای مانده از "گروه قدیمی" که اکثرا از جمله افرادی بودند که از زمان حاکمیت حیدرعلی اف به سمت های اداری و دولتی منصوب شده بودند و الهام علی اف نیز آنها را برکنار یا جابجا نکرده بود، فرصت مناسب برای جایگزینی مهره های مورد اعتماد گروه تحت رهبری خانم مهربان علی اوا و "طایفه پاشایف ها" فراهم شد. اوج این تغییر و تحولات در مهره های حاکمیتی ، برکناری رامیز مهدی اف از ریاست دفتر رییس جمهوری و علی حسن اف از مدیریت شعبه اجتماعی – سیاسی ریاست جمهوری بود که از مهره های بسیار مهم در حاکمیت جمهوری آذربایجان به حساب می آمدند و اکنون بجای رامیز مهدی ، فردی ناشناس به نام سامیر نوری اف نشسته است و شعبه اجتماعی – سیاسی ریاست جمهوری نیز اساسا منحل شده تا هیچ اثر و علامتی از علی حسن اف نیز در آن برجای نماند. همچنین در اوایل 2020 با انحلال مجلس و برگزاری انتخابات زودهنگام در 9 فوریه این سال، شمار قابل توجهی از چهره های جناح برجای مانده از زمان حاکمیت حیدرعلی اف در مجلس جمهوری آذربایجان نیز کنار گذاشته شدند و افرادی که به خانم مهربان علی اوا و جناح او ابراز وفاداری می کنند، در مجلس جمهوری آذربایجان اکثریت یافت.

طی این سال ها یعنی از سال 2003 تاکنون جناح پاشایف ها در حاکمیت جمهوری آذربایجان همچنین به یکی از قطب های ثروت در این کشور تبدیل شده است که "پاشا هلدینگ" را می توان تابلوی این انتقال مرکز ثقل ثروت و تجمیع منابع مالی طایفه پاشایف ها در جمهوری آذربایجان به حساب آورد. در عرصه رسانه ای و فرهنگی نیز طی این مدت، بخش اعظم و تقریبا تمامی فعالیت های تبلیغاتی – رسانه ای در اختیار بنیاد حیدرعلی اف و نیز "مرکز حیدرعلی اف باکو" و مراکزی همچون " مرکز چندفرهنگ گرایی باکو" ، " بنیاد تبلیغ ارزش های ملی و دینی" که به دست اندرکاری اشخاص ناشناس یا کمتر مشهور وابسته به جریان فکری وابسته به صهیونیسم و مراکز فراماسونری و دارای ارتباط نزدیک با جناح پاشایف ها و مهربان علی اوا سپرده شده است. همچنین سپهر رسانه ای جمهوری آذربایجان طی این سال ها دچار تحولات اساسی شده و رسانه ای همچون "شبکه آ.ان.اس." که روزگاری نخستین و مهمترین شبکه تلویزیونی این کشور به شمار می رفت، تعطیل و لغو مجوز شد و "شبکه لیدر" که زمانی به علت انتصاب به شخص الهام علی اف، از مهمترین شبکه های تلویزیونی باکو به شمار می رفت، اخیرا ورشکسته اعلام شد.

بجای اینها، غول رسانه ای "آ.آر.ب." با شبکه های تلویزیونی متعدد شکل گرفت و شبکه ای خبری نیز با نام "رئال تی وی" ایجاد شده است که همگی از افراد مورد اعتماد و تبلیغ کننده برای جناح مهربان علی اوا تشکیل شده اند و مابقی شبکه های تلویزیونی باکو نیز دچار دگردیسی های زیادی شده اند تا همراه با انتقال قدرت به طایفه پاشایف ها عمل کنند.درکنار زمینه سازی های مالی– مادی – سرمایه ای و اداری – سیاسی و فرهنگی – رسانه ای برای به حاکمیت رسیدن خانم مهربان علی اوا یا تکمیل روند انتقال قدرت به جناح پاشایف ها در حاکمیت جمهوری آذربایجان که می توان گفت این روند تا حدود بیش از نود درصد تکمیل شده است، شایعه بیماری الهام علی اف و معالجات دوره ای وی در اسراییل نیز به جریان افتاده است تا زمینه فکری – روانی در جامعه نیز برای هرگونه انتقال قدرت ایجاد شود تا در صورت بروز حادثه ای همچون سکته قلبی حیدرعلی اف در سال 2003 و انتقال دشوار قدرت به الهام علی اف، این بار تکرار نشود. مراودات خانم مهربان علی اوا با روسها و غربی ها و بخصوص سفر سال گذشته خانم مهربان علی اوا به مسکو و دریافت نشان دولتی از ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه و تلاش های شبانه روزی دست اندرکاران جناح پاشایف ها در حاکمیت باکو برای تدارک سفر رسمی خانم مهربان علی اوا به واشنگتن برای دریافت حمایت از آمریکایی ها نیز گرچه این مورد اخیر هنوز به ثمر ننشسته است، در همین راستا قرار دارد.

تمامی این عوامل، این شرایط را در جامعه جمهوری آذربایجان ایجاد کرده است که همگان منتظر انتقال قدرت از الهام علی اف به همسرش مهربان علی اوا و در واقع تثبیت و تکمیل انتقال قدرت از "جناح اطرافیان حیدرعلی اف" به "طایفه پاشایف ها" در باکو باشند. باید توجه داشت که در این روند انتقال قدرت در باکو، خانم مهربان علی اوا در واقع نماد و نمای بیرونی این انتقال به حساب می آید و ممکن است در محاسبه نهایی، صاحبان اصلی قدرت در جمهوری آذربایجان در حرکتها و تصمیمات بعدی خود به این نتیجه برسند که انتقال مقام ریاست جمهوری به شخص مهربان علی اوا ضرورتی ندارد و می توان بجای وی، "حیدر دوم" یعنی نوه حیدرعلی اف و تنها فرزند ذکور زوج مهربان و الهام علی اف را به کرسی ریاست جمهوری رساند. زیرا هم مقدمات قانونی چنین انتقال قدرتی نیز به عنوان گزینه دوم ، با تغییرات در قانون اساسی و سایر قوانین مربوطه،به موازات ارتقاء و تثبیت قدرت خانم مهربان علی اوا و انتقال قدرت سرمایه ای– سیاسی– فرهنگی – رسانه ای به خانواده پاشایف ها بطور کاملا موازی پیش رفته است و"حیدر دوم" نیز به عنوان گزینه جایگزین برای انتقال احتمالی قدرت درباکو تربیت شده است. مگر اینکه، نیروی اجتماعی عظیمی به خواست مردم جمهوری آذربایجان شکل بگیرد و تمامی معادلات و گزینه ها و ساخته و پرداخته های مراکز پنهان صاحب قدرت در جمهوری آذربایجان را بر هم بزند.