جنجالی به نام «رمدسیویر»

هفته‌هاست که «رمدسیویر» در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به عنوان داروی معجزه‌آسای درمان مبتلایان به کرونا که در مراحل آخر بیماری قرار گرفته‌اند شناخته می‌شود. نه تنها به دلیل شرایط تحریم و نبود پرواز و هزار و یک مساله دیگر، بلکه به دلیل تولید محدود این دارو و نیاز تمام کشورها و بیمارستان‌ها به این دارو، پخش آن در سراسر دنیا چندان دست و دلبازانه نبوده است.

رمدسیویر، تنها دارویی است که سازمان غذا و دارو آن را به عنوان یکی از راه‌های درمان کرونا تایید کرده است. شرکت داروسازی آمریکایی گیلاد این دارو را اولین بار در سال ۲۰۰۹ به عنوان درمانی برای بیماران مبتلا به هپاتیت C عرضه کرد. در جریان همه‌گیری بیماری ابولا، از آن برای درمان ابولا استفاده شد و حالا محققان می‌گویند نتایج خوبی در درمان کووید ۱۹ یا همان کرونا هم نشان داده است.

شرکت گیلاد، هفته گذشته نتایج تحقیقی را - خارج از ژورنال‌های بررسی دارویی که معمولا به معنی تایید بالاتر این مقالات است - منتشر کرده که نشان می‌دهد نرخ مرگ و میر مبتلایانی که با رمدسیویر درمان شده‌اند ۷.۶ درصد و نرخ مرگ و میر در گروه شاهدی که دارو را دریافت نکرده‌اند، ۱۲.۵ درصد بوده است. این بررسی همچنین نشان داده است که ۷۴.۴ درصد از کسانی که رمدسیویر را دریافت کرده‌اند، در طول دو هفته به بهبود کامل رسیده‌اند در حالی که در گروه شاهد، این عدد ۵۹ درصد بوده است.

با اینکه پزشکان هنوز اعتقاد ندارند که رمدسیویر درمان قطعی کووید ۱۹ باشد، همین نتایج امیدوارکننده باعث شده است مشتری‌های این دارو رو به افزایش برود اما حتی در آمریکا که خط تولید دارو در آن قرار دارد، بیمارستان‌های محدودی هستند که مقدار قابل ملاحظه‌ای از این دارو را در اختیار دارند و در بیمارستان‌های دیگر، دارو پیدا نمی‌شود.

هر دوز رمدسیویر تا همین چند وقت پیش، قبل از اینکه به عنوان داروی پیشنهادی برای کووید ۱۹ مورد استفاده قرار بگیرد، بین ۱۰ تا ۱۵ دلار قیمت داشت. بحران همه‌گیری کرونا قیمت این دارو را حتی در کشور تولیدکننده هم به شکل سرسام‌آوری بالا برد و تا ۳۹۰ دلار برای هر دوز رساند. حالا یک دوره درمان با این دارو برای مبتلایان به کووید ۱۹، در آمریکا حدود ۵۷۰۰ دلار هزینه برمی‌دارد.

رمدسیویر، هنوز در ایران وارد پروتکل‌های درمانی کرونا نشده است. با این حال پرستاران برخی بیمارستان‌هایی که بخش ویژه کرونا در آنها وجود دارد می‌گویند خودشان با دستور پزشک، این دارو را به بیماران تزریق کرده‌اند؛ موضوعی که نشان می‌دهد با وجود اینکه این دارو هنوز تاییدیه‌های سازمان غذا و داروی ایران را به طور کامل دریافت نکرده است، پزشکان ایرانی آن را تجویز می‌کنند و در برخی بیمارستان‌ها هم از آن برای درمان بیماران استفاده می‌شود.

اینکه دارو در همه بیمارستان‌ها وجود ندارد، در هفته‌های گذشته موجی از مراجعه به بازار سیاه برای خرید آن را به وجود آورده است. در اینستاگرام که مدت‌هاست فضایی برای حضور آنلاین تمام کسب و کارهای قانونی و غیرقانونی شده است، برخی ادعا می‌کنند که دارو را دارند و برخی هم می‌گویند که دارو را خریده‌اند، پولش را پرداخت کرده‌اند و حتی تزریق هم کرده‌اند و نتیجه گرفته‌اند. همزمان یک‌سری حساب‌های پزشکان شناخته‌شده در فضای مجازی با پست‌های متعدد از تقلبی‌بودن داروی موجود در بازار سیاه می‌گویند و از مردم می‌خواهند به پست‌هایی که درباره امکان خرید این دارو منتشر می‌شود، توجه نکنند.

در خیابان ناصرخسروی تهران - پاتوق اصلی فروشنده‌های دارو خارج از سیستم توزیع رسمی در کشور - هم اوضاع بهتر از این نیست. حتی آدم‌هایی که در گروه‌های دو سه نفری، لبه جدول‌ها و نیمکت‌های کنار خیابان نشسته‌اند و در گوش رهگذرها واژه «دارو» را تکرار می‌کنند، با شنیدن اسم «رمدسیویر» فرار می‌کنند. برخی می‌ترسند که پلیس بخواهد هر کسی را که ادعا می‌کند این دارو را می‌فروشد، بازداشت کند. برخی می‌گویند در ناصرخسرو بیشتر از اینکه «مردم» دنبال رمدسیویر باشند، «روزنامه‌نگاران» سراغ دارو را می‌گیرند! عده‌ای دیگر هم هستند که به هر کسی که سراغ دارو را بگیرد تاکید می‌کنند «هر کسی که در ناصرخسرو یا هر جای دیگری ادعای فروش رمدسیویر را دارد، دروغ می‌گوید. قیمت‌های فضایی می‌دهند. از دوزی ۲۵ میلیون شروع می‌شود تا دوزی ۷۰ میلیون اما دارو واقعی نیست. اگر باشد، مشابه هندی است یا حتی داروهای دیگری که تنها بسته‌بندی‌شان شبیه رمدسیویر است».

با این حال، یکی از پزشکانی که ایسنا با او صحبت کرده، به نقل از یکی از بستگان یک بیمار می‌گوید کسی هست که از ناصرخسرو رمدسیویر خریده، به بیمارش تزریق کرده و حالا بیمار رو به بهبود است. ظاهرا یکی از بستگان این بیمار از مشهد به تهران آمده، یک روز تمام در ناصرخسرو گشته‌ و در نهایت توانسته‌ داروی اصلی را به قیمتی بسیار بالا تهیه کند. فروشنده به او گفته برو فرودگاه، دارو را پای پرواز به دستت می‌رسانیم و همین کار را هم کرده است. می‌گوید حال بیمار رو به بهبود است اما تلاش‌ها برای گفت‌وگو با خود این بیمار یا کسی در بین نزدیکانش که اطلاع دقیق‌تری از این ماجرا داشته باشد، به نتیجه نرسیده است.

در ناصرخسرو داروفروش‌هایی که رمدسیویر ندارند، به مردم توصیه می‌کنند «اکتمرا» و «فاویپراویر» بخرند. اکتمرا به همان گرانی رمدسیویر است. در ابتدای شیوع کووید ۱۹ در ایران برای مدتی امتحان شده اما نتیجه استفاده از آن رضایت‌بخش نبوده است. فاویپراویر هم دارویی است که ژاپنی‌ها برای فاز تحقیقاتی مقداری از آن را به صورت رایگان به تعدادی از کشورها داده‌اند، هنوز توسط پزشکان تجویز می‌شود و در بیمارستان‌ها هم موجود است اما ظاهرا تاثیر آن به قدرتمندی رمدسیویر نیست یا اقلا در مورد آن اینقدرها تبلیغ و حرف و حدیث وجود ندارد.

آن طور که از صحبت با پزشکان در شهرهای مختلف کشور برمی‌آید، رمدسیویر به مقدار اندکی در برخی بیمارستان‌ها برای بیمارانی با وضعیت خاص وجود داشته و هنوز هم در دسترس است. از آنجا که هنوز کسی که واقعا دارو را از بازار سیاه خریده باشد و حاضر باشد در این مورد گفت‌وگو کند، پیدا نشده، احتمالا باید فرض را بر این گذاشت که این دارو در بازار سیاه یا وجود ندارد یا مقدار آن بسیار اندک است و امکان تهیه آن برای همه متقاضیان حتی کسانی که حاضر باشند مبلغ درخواستی را به صورت نقد و ارزی پرداخت کنند هم وجود ندارد.

به نظر می‌رسد با محدودیت و کنترل شدیدی که وزارت بهداشت در مورد نشت داروی رمدسیویر به بازار سیاه انجام داده است، اگر کسی واقعا رمدسیویر را از بازار سیاه خریده باشد احتمالا این دارو به صورت بسیار محدود و موردی از بیمارستان‌ها به بازار سیاه راه پیدا کرده است. وزارت بهداشت البته اصل امکان نشت دارو به خارج از سیستم رسمی تامین دارو را رد می‌کند.

قبلا گفته شده بود که چند شرکت داروسازی خاص، مشغول تجزیه رمدسیویر موجود در کشورند تا نمونه داخلی آن را بسازند. وزیر بهداشت هم تایید کرده است که تلاش برای ساختن مشابه داخلی این دارو در کشور جریان دارد و احتمالا باید منتظر بود تا داروی ساخت داخل، با سرعت بخشیدن به روندهای معمول آزمون و بررسی ترکیب آن، برای تعداد بیشتری از بیماران نیازمند در دسترس قرار بگیرد.