۳ پرده سیاست خارجی ایران در ۲ روز
در همین چارچوب در هفته جاری در عرصه سیاست خارجی ایران شاهد سه سفر مهم و تاثیرگذار بودیم که در مورد هرکدام با توجه به اهمیتش صاحب نظران عرصه دیپلماسی، تحلیل‌های متفاوتی را مطرح کرده‌اند.
پرده اول/ بغداد
روز یکشنبه صبح طبق برنامه از قبل اعلام شده محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان راهی بغداد شد تا در این سفر با مقامات عالی رتبه این کشور از جمله وزیر امور خارجه، رئیس‌جمهور، نخست وزیر، رئیس ائتلاف فتح عراق، سید عمار حکیم رئیس جریان حکمت ملی عراق، فائق زیدان رئیس شورای عالی قضایی عراق، فالح فیاض رئیس سازمان حشد الشعبی و محمد الحلبوسی رئیس پارلمان عراق در ارتباط با روابط دو جانبه، آخرین تحولات منطقه و همچنین پیگیری پرونده ترور شهید سلیمانی دیدار و رایزنی کند.
با توجه به اینکه این سفر در آستانه سفر مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق به عربستان و واشنگتن انجام می‌شد و قرار بود این مقام عالیرتبه عراقی بعد از دیدار با مقامات عربستانی راهی تهران شود و سپس به واشنگتن برود، تحلیل‌های مختلفی در مورد اهداف و علل این سفر یک روزه ظریف مطرح شد چنانکه برخی این گزینه را مطرح کردند که احتمالاً ظریف تلاش داشته که پیش از سفر الکاظمی به ریاض، پیام ایران را به نخست وزیر عراق جهت ابلاغ به مقامات عربستان منتقل کند و از طرف دیگر زمینه را برای انجام مذاکرات در تهران جهت ایفای نقش میانجی‌گری از سوی الکاظمی در راستای کاهش تنش بین تهران و واشنگتن در جریان سفرش به آمریکا فراهم کند، تحلیل‌هایی که مورد تایید مقامات دو کشور ایران و عراق به صورت رسمی قرار نگرفت.
ظریف بعد از اتمام سفرش به بغداد به دعوت نیچروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان وارد اربیل شد و ضمن مذاکره با نیچروان با مسعود بارزانی رئیس حزب دموکرات کردستان عراق و همچنین مسرور بارزانی نخست وزیر اقلیم در ارتباط با روابط دو جانبه و همچنین مسائل اقتصادی و کنسولی فیمابین دیدار و رایزنی کرد.
پرده دوم/تهران
روز دوشنبه در حالی که فعالان در عرصه بین‌الملل منتظر سفر نخست وزیر عراق به عربستان بودند، خبر آمد که سفر مصطفی الکاظمی به ریاض به دلیل بستری شدن پادشاه سعودی در بیمارستان به تعویق افتاده است. خبری که خود زمینه تحلیل‌های گوناگونی را فراهم کرد.
با توجه به اینکه اولین سفر خارجی الکاظمی بعد از انتخاب شدن به سمت نخست وزیری عراق قرار بود عربستان باشد و عموماً انتخاب اولین کشور برای سفر خارجی توسط یک مقام عالی رتبه دارای پیام مهمی است برخی از تحلیلگران ایرانی، تعویق این سفر را یکی از پیامد‌های سفر روز یکشنبه ظریف به عراق و دیدارش با مقامات این کشور عنوان کردند چنان که این تحلیلگران معتقد بودند که ایران انتظار داشته اولین مقصد سفر خارجی مصطفی الکاظمی تهران باشد و نه ریاض و بستری شدن پادشاه عربستان در بیمارستان با توجه به سابقه وخامت جسمی اوضاع وی بهانه‌ای بیش نبوده است و ظریف در سفر خود به عراق، تلاش کرده که نخست وزیر عراق را از تصمیم خود مبنی بر انتخاب عربستان به عنوان اولین مقصد سفر خارجی‌اش منصرف کند، برخی دیگر از تحلیلگران نیز این تحلیل را زیر سوال برده و معتقدند تعویق سفر الکاظمی به عربستان به خاطر اوضاع نامساعد ملک سلمان بوده و این تصمیم ربطی به سفر روز یکشنبه ظریف به عراق نداشته است و نباید وقایع را این گونه خوشبینانه و دم دستی تحلیل کرد.
روز سه شنبه ظهر مصطفی الکاظمی به همراه یک هیئت عالیرتبه کاری برای انجام سفری دو روزه و در راستای انجام اولین سفر خارجی خود بعد از انتخاب شدنش به عنوان نخست وزیر عراق وارد تهران شد و مورد استقبال رسمی حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس جمهور قرار گرفت این دو مقام عالی رتبه ایرانی و عراقی پس از انجام گفتگو‌های دوجانبه در یک نشست مطبوعاتی مشترک شرکت کردند و به تشریح نتایج رایزنی‌های خود پرداختند.
نخست وزیر عراق در این نشست مطبوعاتی اظهار کرد: در جلسه امروز با رئیس جمهوری ایران مسائل منطقه‌ای و ثبات و امنیت و صلح در منطقه را در سایه چالش‌هایی که ناشی از شرایط اقتصادی کرونا است، مورد بحث و گفتگو قرار دادیم.
الکاظمی خاطر نشان کرد: خدمت برادرانم در جمهوری اسلامی ایران تاکید می‌کنم که ملت عراق دوست‌دار و مشتاق روابط ممتاز با جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصل عدم دخالت در امور داخلی دو کشور است. ما علیه تروریسم و گروه‌های تکفیری جنگیدیم و جمهوری اسلامی ایران از نخستین کشور‌هایی بود که در این را در کنار عراق ایستاد و ما این را فراموش نخواهیم کرد؛ به همین دلیل نیز عراق در کنار ایران ایستاد تا به این کشور برای گذر از چالش‌های اقتصادی‌اش کمک کند و در این راستا عراق تبدیل به بازار بزرگی برای تجارت و صادرات ایران شده است.
نخست وزیر عراق در ادامه با اشاره به جزئیات گفت‌وگوی خصوصی خود با رئیس جمهوری ایران خاطرنشان کرد: در جلسه امروز درباره اجرایی کردن توافقات بین دو کشور از جمله اتصال راه آهن خرمشهر به بصره گفتگو کردیم و بسیار امیدوار هستیم که این توافقات به زودی عملیاتی شود و شاهد دستاورد‌هایی باشیم که به نفع دو ملت است.
حسن روحانی نیز در این نشست با بیان اینکه مسئله ارتقا و گسترش روابط تجاری دو کشور یکی از موضوعات مورد بحث بین مقامات دو کشور بود، اظهار کرد: اراده دو دولت بر این است که روابط تجاری دو کشور را به ۲۰ میلیارد دلار ارتقا دهند. همچنین دو کشور مصمم هستند که تمام توافقاتی که در اسفند ۹۷ میان دو دولت در بغداد به تصویب رسید را اجرایی و عملیاتی کنند؛ در میان آنان توافقات مسائل زیربنایی اقتصادی بین دو کشور و همچنین اتصال راه‌آهن شلمچه بصره و لایروبی اروندرود مورد توافق قرار گرفته بود.
روحانی تاکید کرد: در گفت‌وگوی امروز همچنین درباره مسائل و ثبات منطقه و نقشی که عراق به عنوان یک کشور قدرتمند عربی در منطقه ایفا می‌کند مورد تبادل‌نظر قرار دادیم.
مصطفی الکاظمی طبق برنامه پیش بینی شده در بعد از ظهر روز سه شنبه با حضور در دفتر رهبر انقلاب اسلامی با آیت الله خامنه‌ای نیز به صورت حضوری دیدار و رایزنی کرد.
در این دیدار آیت الله خامنه‌ای با تاکید بر حمایت ایران از دولت الکاظمی، به نوعی برخی از تبلیغات رسانه‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای که مدعی بودند ایران از دولت الکاظمی به مانند دولت‌های قبلی این کشور به علت نزدیکی او به ریاض و واشنگتن حمایت نمی‌کند را زیر سوال بردند.
آیت الله خامنه‌ای با تاکید بر این که عقل، دین و تجربه اقتضا می‌کند که روابط ایران و عراق در همه زمینه‌ها بیش از پیش ارتقا یابد تاکید کردند، ایران هیچگاه بنای دخالت در امور عراق را نداشته و نخواهد داشت و تهران، خواهان عراقِ عزتمند، مستقل و با حفظ تمامیت ارضی و وحدت و انسجام داخلی است.
رهبر انقلاب اسلامی خاطرنشان کردند: ایران قطعاً با هر آنچه موجب تضعیف دولت عراق شود، مخالف است.
ایشان تصریح کردند: ایران در خصوص روابط عراق با آمریکا دخالتی نمی‌کند، اما انتظار دارد که دوستان عراقی، آمریکا را بشناسند و بدانند که حضور آمریکا در هر کشوری منشأ فساد، خرابی و ویرانی است.
رهبر انقلاب اسلامی همچنین در این دیدار به ترور شهید سلیمانی توسط آمریکایی‌ها در خاک عراق اشاره کردند و گفتند: آن‌ها میهمان شما را در خانه شما کشتند و صریحاً به این جنایت اعتراف کردند که این موضوع کوچکی نیست.
رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: جمهوری اسلامی ایران هرگز این موضوع را فراموش نخواهد کرد و قطعاً ضربه متقابل را به آمریکایی‌ها خواهد زد.
الکاظمی در ادامه سفر خود به تهران با علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و محمدباقر قالیباف رییس مجلس شورای اسلامی هم دیدار و رایزنی کرد.
پرده سوم / مسکو
روز سه شنبه صبح، محمد جواد ظریف در حالی که به نظر می‌رسید مأموریتش در جریان سفر به بغداد را به خوبی انجام داده است، پیش از ورود الکاظمی به تهران، ایران را به مقصد روسیه ترک کرد تا پیام حسن روحانی در ارتباط با موضوع برجام و همچنین مسائل دوجانبه را به پوتین رئیس جمهور روسیه ابلاغ کند.
ظریف در این سفر یک روزه بیش از یک ساعت از خط امن با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه رایزنی و پیام روحانی را به وی ابلاغ کرد.
این دیپلمات عالیرتبه کشورمان در ادامه این سفر به وزارت خارجه روسیه رفت تا برای سی‌امین بار با سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در این کشور دیدار و رایزنی کند.
ظریف در این دیدار ضمن تشکر از مواضع روسیه و چین در دفاع از ایران و برجام در نشسته اخیر شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و شورای امنیت، از تصمیم این دو کشور بر مخالفت با تلاش‌های آمریکا جهت تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران قدردانی کرد.
رایزنی در ارتباط با آخرین تحولات افغانستان، سوریه، یمن و منطقه قفقاز از دیگر محور‌های گفت وگوی ظریف با همتای روسی خود در این سفر بود.
در حالیکه پیش از این اخباری منتشر شده که ایران و چین قصد دارند نقشه راهی را برای گسترش روابط خود با عنوان سند راهبردی همکاری جامع ۲۵ ساله با یکدیگر به امضا برساند و این موضوع تاکنون با واکنش‌های مختلفی در فضای بین المللی و داخلی مواجه شده است، ظریف در روز سه شنبه در نشست مطبوعاتی با لاوروف اعلام کرد:"ایران و روسیه در سال ۱۳۷۹ قرارداد ۱۰ ساله‌ای را در چارچوب گسترش همکاری‌ها با یکدیگر به امضا رساندند و این قرارداد به صورت اتوماتیک وار دوبار به صورت ۵ ساله تمدید شده است و اکنون با توجه تحولات در عرصه بین المللی و گسترش روابط دو کشور نسبت به ۲۰ سال قبل، تهران و مسکو تصمیم گرفتند که در سند قبلی بازنگری کرده و سند جامعی برای همکاری دراز مدت تدوین کنند و این سند به امضای مجالس دو کشور نیز خواهد رسید.
برخی از تحلیلگران این اقدام تهران را در راستای گسترش نگاه به شرق و دوری از غرب در عرصه سیاست خارجی ایران عنوان کرده‌اند که می‌تواند به کشور برای مقابله با فشار حداکثری آمریکا کمک می‌کند، تحلیلی که گذشت زمان غلط و یا درست بودن آن را بیشتر مشخص می‌کند.
البته مهمان ناخوانده 
